Лешани

Лешани — село во јужниот дел на подрачјето на Општина Дебрца, во областа Дебрца, во околината на градот Охрид.

Лешани
Поглед на селото Лешани од камбанаријата на црквата „Св. Никола“
Лешани Местоположба на Лешани во Македонија Лешани на карта
Координати 41°16′40″N 20°51′38″E
Регион	Југозападен
Општина	Дебрца
Област	Дебрца
Население	310 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	6344
Повик. бр.	046
Шифра на КО	19026
Надм. вис.	1.086 м
Лешани на општинската карта Атарот на Лешани во рамките на општината
Лешани на Ризницата

Географија и местоположба

Селото Лешани се наоѓа во областа Дебрца. Околни села се Велмеј од североисток, Грко Поле, Горно и Долно Средоречие од север и северозапад, Злести од запад и Куратица од југ.

Историја

Подрачјето на Лешани е населено уште во младото камено време, за што сведочи наоѓалиштето Думејнчка Горица северозападно од селото.^[2]

Во XIX век, Лешани се наоѓало во Охридската каза, нахија Дебрца, во Отоманското Царство.

Потекло и значење на името

Според едно предание, името на селото потекнува од „Лешок“, еден од тројцата браќа кои на различни страни си ја побарале среќата, а Лешок се населил тука.^[3]

Стопанство

Во минатото, освен земјоделството, голем дел од населението било вработено во фабричкиот погон на ЕМО за метални конструкции.^[4]

Поради поволните услови, планинска вода и рамно поле, жителите главно се занимаваат со одгледување на компир, грав и пченка.^[3]

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 709 —     1953 752 +6.1% 1961 769 +2.3% 1971 703 −8.6% 1981 706 +0.4%	Година Нас. ±% 1991 588 −16.7% 1994 472 −19.7% 2002 484 +2.5% 2021 310 −36.0%

Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во селото Лешани имало 450 жители, сите Македонци христијани.^[5] По податоците на секретарот на Бугарската егзархија, Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Лешани имало 480 жители.^[6]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Лешани е претставено како чисто македонско село во Охридската каза на Битолскиот санџак со 60 куќи.^[7]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 500 Македонци.^[8]

Лешани е средно село, но со намалување на бројот на населението. Тоа, во 1961 година броело 769 жители, а во 1994 година 472 жители, македонско население и само двајца жители Срби.

Според пописот од 2002 година, во селото Лешани живееле 484 жители, од кои 483 Македонци и 1 Србин.^[9]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 310 жители, од кои 291 Македонец и 19 лица без податоци.^[10]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	450	480	709	752	769	703	706	588	472	484	310

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[11]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[12]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[13]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[14]

Родови

Лешани е македонско село.

Истражување во 1948 година

— Стиснете на [прикажи] —

Според истражувањата на Бранислав Русиќ во 1948 година, родови во селото се.

• Староседелци: Трајковци (7 к.); Јолевци и Мучовци (9 к.); Опеновци и Гроздановци (5 к.); Џуничаровци (5 к.); Јанкуловци (3 к.); Милошовци (8 к.), еден дел се викаат Џајковци; Влаовци (3 к.); Богдановци (1 к.); Мотишовци (5 к.); Китановци (7 к.); Поповци (1 к.); Пупановци (4 к.), помеѓу овие има домазет од Велмеј (Миладин Славкоски); Газиновци (5 к.); Мандовци (2 к.); Култовци (2 к.); Суловци (2 к.); Блажевци (5 к.); Банаровци (4 к.); Брдовци (2 к.); Шокаровци (6 к.); Шумкаровци (5 к.) и Евендијовци (1 к.).
• Доселени родови: Нечковци (2 к.), доселени се од селото Белчишта, каде припаѓале на родот Тошевци; Сиљановци и Џепинковци (10 к.), доселени се од селото Џепин, Струшко; Сошанковци (2 к.), доселени се од селото Сошани преку селото Долно Средоречие; Опеловци (3 к.), доселени се во 1903 година од Долно Средоречие; Јосифовци (1 к.), доселени се во 1943 година од мијачкото село Лазарополе; Стојановци (1 к.), доселени се во 1943 година од селото Локов, Малесија и Џаферовци (1 к.), доселени се во 1944 година исто така од селото Локов.^[15]

Истражување во 1979 година

— Стиснете на [прикажи] —

Според истражувањата пак на Јован Трифуноски во 1979 година, родови во селото се:

• Староседелски: Расолковци (40 к.), Мутавџиовци (27 к.), Џункаровци (10 к.) и Шумкаровци (9 к.).
• Доселени родови: Грбаковци (30 к.), доселени се од сега раселеното село Радомирово кај Песочани. Овде дошле околу 1840 година, го знаат следното родословие: Атанаско (жив на 50 г. во 1980 година) Дамјан-Најдо-Сиљан, се доселил таткото на Сиљан; Пупановци (14 к.), доселени се, но не знаат од каде.

Понови истражувања

— Стиснете на [прикажи] —

Според поновите истражувања на Стојан Ристески, родови во селото се:

• Староседелци: Мутавџиовци (Мутишовци, Газиновци, Китановци, Шериовци, Вељановци, Трајковци и Култовци), Зеленковци (Гроздановци, Зулфовци, Огненовци) и Пупановци (Марковци, Иљовци, Евендиовци, Дулевци и Љашовци).
• Доселени родови: Гребаковци (Банаровци, Мандовци и Сиљановци) и Џуничаровци (Качаковци, Цветковци, Грујовци и Ивановци) и Цајковци, доселени се околу 1840 година од сега раселеното село Радомирово кај Песочани. Од таму по пропаста на тоа големо село се населиле во Лешани; Блажевци, доселени се од селото Горно Средорече, овде се населил Блаже, по кого го носат името; Боќеревци, доселени се околу 1922 година од селото Локов во струшка Малесија. Таму припаѓале на родот Беќаровци; Брдовци, по потекло се од селото Слоештица кај Демир Хисар. Од таму се селеле во Илино, Белчишта, и на крај во селото Лешани. Најстариот предок кого го знаат бил Сиљан; Вељанчевци, доселени се од Големо или Мало Илино кај Демир Хисар; Вељовци, доселени се во 1922 година од селото Присовјани во струшка Малесија. Таму припаѓале на родот Ристовци (Грковци); Влаовци, доселени се од селото Слоештица кај Демир Хисар. Од каде името Влаовци, не знаат да кажат жителите на овој род; Јанкуловци, доселени се од Илино кај Демир Хисар. Претпоставуваат дека основачот на родот се викал Јанкула. Некаде околу 1846 година некои од овој род се иселиле во селото Волино; Јолевци и Мучовци, познати и како Расолковци. Имаат заедничко потекло, а тоа е селото Велмевци кај Демир Хисар. Од таму се иселиле во Велмеј, па потоа прешле во селото Лешани; Којчиновци; Љукачовци, доселени по женска страна од селото Луково во дебарски Дримкол; Нечковци, доселени се од Егејска Македонија. Овде дошле како сточари. Во селото Прекопана постои род со истото име, па возможно е да се во роднинска врска. Во селото Белчишта имаат роднини, а тоа се Тошевци и Каранфиловци; Опеловци или Милевци, доселени се во 1911 година од селото Долно Средорече; Пасинчевци, со непознато потекло; Поповци, доселени се од селото Јабланица во дебарски Дримкол. Потекнуваат од сираче кое било оставено од таткото во манастирот Си Свети. Од овој род имало истакнати револуционери на ВМОРО; Ржановци, како што и името им кажува, доселени се од селото Ржаново во струшка Малесија, кон крајот на XIX век; Суљовци, доселени се од селото Белчишта; Шокаровци, доселени се од селото Слоештица кај Демир Хисар. Основачот на родот се викал Војдин, кој бил поп; Шумкаровци, се меѓу постарите доселеници во ова село. Доселени се од дебарскиот крај.^[16]

Општествени установи

Подрачното основно училиште „Дебрца“ во селото

• Основно училиште „Дебрца“ до IX одделение^[17], подрачно училиште на ОУ „Дебрца“ - Белчишта

Самоуправа и политика

Селото влегува во рамките на проширената Општина Дебрца, која настанала со спојување на поранешните општини Белчишта и Мешеишта по новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото претставувало дел од некогашната Општина Белчишта.

Во периодот од 1965 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Охрид. Во периодот од 1955 до 1965 година, селото било дел од некогашната Општина Белчишта.

Во периодот 1952-1955, селото било во рамките на тогашната Општина Белчишта, во која покрај селото Лешани, се наоѓале и селата Белчишта, Ботун, Брежани, Велмеј, Горно Средоречие, Грко Поле, Долно Средоречие, Злести, Ново Село, Песочани и Црвена Вода. Во периодот 1950-1952 година, селото Лешани се наоѓало во некогашната Општина Велмеј, во која влегувале селата Брежани, Велмеј, Грко Поле и Лешани.

Избирачко место

Во селото постои избирачкото место бр. 1322 според Државната изборна комисија, сместени во просториите на дом на културата. Во ова избирачко место е опфатено и селото Грко Поле.^[18]

На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 384 гласачи.^[19]

Културни и природни знаменитости

Влезот во селото; десно од патот се гледа познатиот Лешански манастир

Цркви^[20]

• Црква „Сите Светци“ — главна манастирска црква на истоимениот манастир; изградена во 1450 година;
• Црква „Покров на Пресвета Богородица“ — нова манастирска црква во Лешанскиот манастир;
• Црква „Св. Никола“ — градена од 1909 до 1919 година, а осветена во 1920 година. Иконите на иконостасот се изработени од Русалим Крстев од Лазарополе во 1909 година;
• Црква „Св. Петар“ — понова црква, сè уште неосветена;
• Црква „Св. Атанасиј“ — во изградба;
• Црква „Успение на Пресвета Богородица“ — возобновена во 1979 година.

Манастири

• Лешански манастир — средновековен манастир

Археолошки наоѓалишта

• Градиште — утврдена населба од бронзено време
• Думејнчка Горица — населба од неолитско време
• Св. Атанасиј — црква и некропола од средниот век
• Св. Богородица — црква од средниот век
• Св. Петар — црква и некропола од раниот среден век
• Сисвети — црква и некропола од средниот век

Останати

• Лешанска воденица — воденица во околината на селото прогласена за културно наследство на Македонија^[21]
• Змија Дупка — пештера на 2,5 км источно од селото, кај месноста Бозоец

Личности

Родени во Лешани:

• Здравко Јакимоски - Банар — македонски етнолог, поет, фолклорист и кореограф
• Стојан Ристески — македонски научник
• Ангел Попвасилев — македонски револуционер
• Васил Попангелов — македонски револуционер
• Петар Николов — македонски револуционер
• Славе Банар (5 јануари 1954) — македонски поет и раскажувач
• Крстан Петрев Иловски — македонски револуционер од ВМОРО.^[22]
• Дамјан Најдев Сиљановски — македонски револуционер од ВМОРО.^[23]
• Стојан Ристов Трајчески — македонски револуционер од ВМОРО.^[23]
• Алексо Силјаноски — македонски партизан
• Кирјан Јанески — македонски партизан
• Тодор Митрески — македонски партизан
• Филип Ристески — македонски партизан
• Ивана Ѓепинкоска (1910-) — учесник во НОВ на Македонија

Потекло

• Александар Митрески — македонски фудбалер.

Култура и спорт

• ФК Лешани

Иселеништво

Постари иселеници може да се најдат во САД.^[15]

Од поново време иселеници од селото има во Охрид, Струга, Тетово, Скопје, Битола и во Австралија, САД и Канада.^[16]

Галерија

• 
  Панорамски поглед на Лешани од селото Горно Средоречие
• 
  Поглед на селото од црквата во Горно Средоречие
• 
  Улица во селото
• 
  Низ селото
• 
  Поглед на селото од камбанаријата на црквата „Св. Никола“
• 
  Помошниот објект на црквата „Св. Никола“ и дел од селото
• 
  Стара традиционална камена куќа во Лешани
• 
  Главната селска црква „Св. Никола“ со селските гробишта
• 
  Крстот над селото со новоизградената црква „Св. Атанасиј“

Поврзано

• Дебрца
• Општина Дебрца
• Белчишта