Сьвіслач (Магілёўская вобласьць)

Сьві́слач^[1] — вёска ў Беларусі, пры ўтоку ракі Сьвіслачы ў Бярэзіну. Цэнтар сельсавету Асіпавіцкага раёну Магілёўскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 678 чалавек. Знаходзіцца за 25 км на паўночны ўсход ад Асіпавічаў, за 7 км ад чыгуначнай станцыі Ялізава; на скрыжаваньні аўтамабільных дарог Асіпавічы — Клічаў і Градзянка — Сычкова. Рачная прыстань.

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Сьвіслач.

Сьвіслач лац. Śvisłač
Старая камяніца
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Магілёўская
Раён:	Асіпавіцкі
Сельсавет:	Сьвіслацкі
Вышыня:	148 м н. у. м.
Насельніцтва:	678 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2235
Паштовы індэкс:	213714
Нумарны знак:	6
Геаграфічныя каардынаты:	53°26′14″ пн. ш. 28°58′14″ у. д.
Сьвіслач на мапе Беларусі ± Сьвіслач Сьвіслач
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Сьвіслач — даўняе мястэчка гістарычнай Меншчыны, колішняя сталіца княства, старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся драўляны касьцёл у стылі барока, помнік архітэктуры XVIII ст., зруйнаваны савецкімі ўладамі.

Назва

Тапонім Сьвіслач, з усяго відаць, утварыўся ад назвы ракі^[2].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

На мяжы XI—XIII стагодзьдзяў на месцы цяперашняй вёскі існавала паселішча замкавага тыпу, умацаванае ровам і валам^[3]. У XIV ст. Сьвіслач стала цэнтрам княства, пазьней — староства. У Сьпісе рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх (канец XIV ст.) Сьвіслач значыцца сярод «літоўскіх» замкаў. У 1506 годзе мястэчка зруйнавалі татары, а ў 1535 годзе — маскоўскія захопнікі^[4].

У сярэдзіне XVI ст. Сьвіслач перайшла ў валоданьні Гарабурдаў. Каля мястэчка існаваў замак. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў паселішча ўвайшло ў склад Менскага павету Менскага ваяводзтва. У 1648 годзе Сьвіслач захапіў казацкі загон Г. Бута, у вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) у верасьні 1654 году — загон І. Залатарэнкі. У 1705 годзе ў мястэчку заснавалі кляштар францішканаў^[5].

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Сьвіслач апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе стала цэнтрам воласьці Бабруйскага павету Менскай губэрні. На 1886 год у Сьвіслачы было 46 двароў, дзеялі 2 царквы і касьцёл, працавалі 2 школы, валасная ўправа, пошта і 40 крамаў.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Сьвіслач занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

• Старая графіка Сьвіслачы
• 
  Плян мястэчка, каля 1650 г.
• 
  Плян замка, каля 1650 г.
• 
  Агульны выгляд, каля 1900 г.
• 
  Касьцёл. Праект прыбудовы закрысьціі, 1901 г.

• 
  Праект рэканструкцыі моста, да 1918 г.
• 
  Плян замка, 1927 г.
• 
  Замчышча, 1928 г.
• 
  Школа, 1928 г.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Сьвіслач абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. У сьнежні 1918 — 1920 гадох мястэчка займалі польскія войскі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Сьвіслач увайшла ў склад Беларускай ССР^[6], дзе ў 1924 годзе стала цэнтрам раёну (з 1931 году цэнтар сельсавету).

У 2000-я гады Сьвіслач атрымала афіцыйны статус «аграгарадку». На 2001 год тут было 277 двароў, на 2007 год — 314.

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Касьцёл, 1914 г.
• 
  Дом Яцко, да 1918 г.
• 
  Замчышча, 1946 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1886 год — 420 чал.^[7]; 1890 год — 1 тыс. чал.^[8]
• XX стагодзьдзе: 1999 год — 852 чал.
• XIX стагодзьдзе: 2001 год — 820 чал.^[9]; 2007 год — 760 чал.^[10]; 2010 год — 678 чал.

Інфраструктура

У Сьвіслачы працуюць сярэдняя і базавая школы, дашкольная ўстанова, лякарня, дом культуры, бібліятэка, пошта.

Забудова

Вуліцы і пляцы

Афіцыйная назва	Гістарычная назва
Кірава вуліца	?
Кліменкі вуліца	?

З урбананімічнай спадчыны Сьвіслачы да нашага часу гістарычныя назвы захавалі вуліцы Бярэзінская і Замкавая.

Турыстычная інфармацыя

Інфраструктура

Дзее дзіцячая санаторыя «Сьвіслач».

Славутасьці

• Замчышча (на паўночнай ускраіне вёскі)
• Могілкі юдэйскія

Страчаная спадчына

• Замак
• Касьцёл і кляштар францішканаў
• Сынагога
• Сядзіба
• Царква

Галерэя

• Краявіды Замчышча
• 
  Агульны выгляд
• 
  Руіны гаспадарчай пабудовы
• 
  Руіны, фрагмэнт
• 
  Фрагмэнт

Асобы

• Анатоль Кунцэвіч (1934—2002) — навуковец у галіне арганічнай і прыкладной хіміі, генэрал-лейтэнант, акадэмік АН СССР
• Стэфан Кучынскі (1875—1955) — сьвятар, які атрымаў годнасьць Праведніка народаў сьвету ад мэмарыяльнай арганізацыі Яд ва-Шэм за ратаваньне габрэяў у час Галакосту^[11]