Талачын

Талачы́н^[2] (трансліт.: Talačyn), мясцовае Талачыно́ — горад у Віцебскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Талачынскага раёна. Чыгуначная станцыя на лініі Мінск — Масква. Размешчаны на рацэ Друць, за 124 км на паўднёвы захад ад Віцебска. Праз Талачын праходзіць аўтамабільная дарога Мінск — Масква, а таксама дарогі ў кірунках на Круглае, Чашнікі, Сянно. Мае аўтобусную сувязь з Мінскам і Віцебскам. Насельніцтва 9 744 чал. (2017)^[3].

Горад Талачын Касцёл св. Антонія Сцяг Герб Краіна Беларусь Вобласць Віцебская Раён Талачынскі Сельсавет Талачынскі Каардынаты 54°25′ пн. ш. 29°42′ у. д.HGЯO Першая згадка 1433 Горад з 1955 Вышыня цэнтра 199 м Насельніцтва ▼9 542 чал. (1 студзеня 2025)[1] Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 2136 Паштовы індэкс 211070 Аўтамабільны код 2 СААТА 2246501000 Афіцыйны сайт tolochin.vitebsk-region.gov.by/… (бел.) Талачын на карце Беларусі ±

Талачын на Вікісховішчы

Гісторыя

Упершыню згадваецца пад 1433 г. як горад у Вялікім Княстве Літоўскім, уваходзіў у склад Друцкага княства. З сярэдзіны XVI ст. Талачын з’яўляўся гандлёвым мястэчкам Аршанскага павета, з XVII ст. стаў належыць Сапегам. Магдэбургскае права атрымаў 4 кастрычніка 1634 г. З 1772 г. апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, да 1793 г. — памежны пункт з мытняй. У XVII ст. Сангушкі адкрылі ў Талачыне базыльянскі манастыр са школай і шпіталем.

Французскі пісьменнік Альфонс Фарсья дэ Піль у час праезду з Расіі ў Польшчу (1792) адзначыў, што дарога ад Смаленска да Талачына добрая, абсаджаная дрэвамі, далей — дрэнная. Талачын здаўся яму «вялікай вёскай, якую называюць горадам».

Падчас вайны 1812 г. Талачын быў разбураны; у ліпені і лістападзе тут спыняўся Напалеон I Банапарт. Падчас адступлення французаў па загадзе Напалеона ў Талачыне былі спаленыя сцягі «Вялікай арміі».

У XIX ст. праз Талачын Зарэчны ішоў гандаль збожжам і лесам, мястэчка з’яўлялася валасным цэнтрам Сенненскага павета Магілёўскай губерні. 30 чэрвеня 1919 г. уся воласць з Талачынам была перададзена ў склад Аршанскага павета.

З 1924 г. Талачын зрабіўся цэнтрам раёна ў складзе Аршанскай акругі, з 1938 г. — у складзе Віцебскай вобласці. У 1938 годзе мястэчка атрымала статус гарадскога пасёлка. У час Вялікай Айчыннай вайны з 8 ліпеня 1941 г. да 26 чэрвеня 1944 г. пасёлак быў акупаваны нямецка-фашысцкімі войскамі^[4]. З 22 ліпеня 1955 г. Талачын атрымаў статус горада. 4 верасня 2008 года ў гарадскую рысу ўключана вёска Зарэчча^[5].

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1897 год — 2 614 чал.^[4][6]
• XX стагоддзе: 1917 год — 2181 чал.^[6]; 1939 год — 6,1 тыс. чал.^[4]; 1939 год — 6100 чал.^[6]; 1959 год — 6,5 тыс. чал.^[4]; 1970 год — 7,4 тыс. чал.^[4]; 1994 год — 11,6 тыс. чал.^[4]; 2000 год — 10,6 тыс. чал.^[7]
• XXI стагоддзе:2001 год — 10,6 тыс. чал.^[6]; 2006 год — 10,3 тыс. чал.; 2009 год — 10,3 тыс. чал.; 2016 год — 9 761 чал.^[8]; 2017 год — 9 744 чал.^[3] ; 2025 — 9 542 чал.^[9]

Эканоміка

Эканоміка прадстаўлена прадпрыемствамі першаснай апрацоўкі льну, харчовай прамысловасці. Гасцініца.

• УП «Талачынскі кансервавы завод».
• Філіял «Талачынскія сыры» ААТ «Аршанскі мясакансервавы камбінат».
• УП «Талачынскае ПМС».

Культура

• Талачынскі гісторыка-краязнаўчы музей (у асноўным фондзе больш за 7,5 тыс. экспанатаў).
• Дзяржаўная ўстанова дадатковай адукацыі «Талачынскі раённы цэнтр дзяцей і моладзі»

Паэт П. Панчанка напісаў верш «Ода Талачыну», А. Мазур верш «Талачын»^[10].

Славутасці

Талачынская Свята-Пакроўская царква

• Талачынская Свята-Пакроўская царква
• Пакроўскі манастыр
• Талачынскі манастыр базыльян
• Талачынскі касцёл святога Антонія
• Талачынскі парк
• Парк «Юзафполле»
• Брацкая магіла
• Помнік вызвалення

Вядомыя асобы

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Талачына

• Валерый Данілавіч Анісенка (нар. 1944) — беларускі тэатральны рэжысёр.
• Ізраіль (Ізя) Бейлін (Ірвінг Берлін; 1888—1989) — амерыканскі кампазітар і паэт-песеннік, аўтар адной з самых вядомых у ЗША песень і неафіцыйнага гімна краіны — «God bless America». Біёграфы Берліна нязгодныя ў яго месцы нараджэння, апроч «талачынскай» ёсць версія, што Ізраель Бейлін нарадзіўся ў Цюмені, хоць і ўсе згодны, што сям’я Бейліна жыла ў Талачыне перад ад’ездам ў ЗША.
• Уладзімір Васільевіч Гарбачоў (1926—2019) — беларускі вучоны ў галіне кардыялогіі.
• Васіль Савельевіч Кудзін (1929—1987) — Герой Сацыялістычнай Працы (1966).
• Юрый Віктаравіч Палякоў (нар. 1954) — беларускі скульптар-мастак.
• Валерый Інакенцьевіч Пахабаў — беларускі вучоны.
• Спрынца Львоўна Рохкінд (1903—2000) — беларускі лінгвіст і педагог.
• Браніслаў Самойлаў (нар. 1985) — беларускі велагоншчык.
• Адольф Уладзіміравіч Шыдлоўскі — мастак.

Гл. таксама

• Гарады Віцебскай вобласці
• Гарады Беларусі
• Спіс вуліц Талачына