Volframo

Volframo (antaŭe nomita tungsteno) estas kemia elemento en la perioda tabelo, kiu havas la simbolon W (el la germana nomo de la elemento: Wolfram) kaj la atomnumeron 74. Ĝi estas peza blankgriza transirmetalo trovebla en multaj ercoj. Pro tio, ke ĝi estas malmolega, ĝi estas uzata en fortikaj alojoj. Pro ĝia alta fandopunkto, ĝi estas ankaŭ uzata por la filamentoj de inkandeskaj lampoj.

Mo ↑ W ↓ Sg Ta ← volframo → Re • Xe 4f14 5d4 6s2 184 W 74 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ↓Perioda tabelo de elementoj↓
ĥemia elemento • electron medium • lithophile
metalo • pezmetalo • transirmetalo
Ĝeneralaj informoj
Nomo (latine), simbolo, numero	volframo (wolframium), W, 74
CAS-numero	7440-33-7
Loko en perioda tabelo	6-a grupo, 6-a periodo, bloko d
Karakteriza grupo	Transiraj metaloj
abundeco en terkrusto	0,00011 %
Nombro de naturaj izotopoj	5
Aspekto	metala griza solido
Atomaj ecoj
Relativa atompezo	183.84 amu
Atomradiuso	135 pm
Kovalenta radiuso	162 pm
Radiuso de van der Waals	200 pm
Elektrona konfiguracio	Xe 4f14 5d4 6s2
Elektronoj en ĉiu energia ŝelo	2; 8; 18; 32; 12; 2
Oksidiĝa nombro	+2, +3, +4, +5, +6
Fizikaj ecoj
Materia stato	solida
Kristala strukturo	kuba (korpocentrita)
Denseco	19,25 g/cm3
Malmoleco	7,5 (Mohs-skalo)
Magneta konduto	paramagneta
Degelpunkto	3422 °C (3695,15 K)
Bolpunkto	5555 °C (5828,15 K)
Molvolumeno	9,47 · 10−6 m3/mol
Specifa varmokapacito	132 J/(kg · K)
Elektra konduktivo	18,9 · 106 S/m
Elektra rezistivo	52,8 · 10−9 Ω · m
Termika konduktivo	173 W/(m · K)
Diversaj
Elektronegativeco	2.36 (Pauling-skalo)
Joniga energio	770 kJ/mol
Izotopoj
Izotopo Naturapero t1/2 radioaktiveco de disfalo Energio de disfalo MeV Produkto de radioaktiva disfalo 180W 0,12 % estas stabila kun 106 neŭtronoj 182W 26,50 % estas stabila kun 108 neŭtronoj 183W 14,31 % estas stabila kun 109 neŭtronoj 184W 30,64 % estas stabila kun 110 neŭtronoj 186W 28,43 % estas stabila kun 112 neŭtronoj 185W sinteza 75,1 d β− 0,433 185Re
Se ne estas indikite alie, estas uzitaj unuoj de SI kaj SVP.

Historio

Je 1783, la fratoj Juan José kaj Fausto Elhuyar trovis acidon ekstraktita el la volframito. El tiu acido, ili ekstraktis la elementon.

Ecoj

Estas arĝenta-griza kolora, tre denseca kaj malmola.

Havas la plej alta degelpunkto de ĉiuj metaloj, kaj la plej alta bolpunkto de ĉiuj elementoj.

Mineraloj

• Volframito
• Scheelito
• Razpito
• Stolzito

Kombinaĵoj

• Amonia paravolframato
• Kalia volframato
• Natria volframato

Apliko

Ĉirkaŭ duono de la volframo estas konsumata por la produktado de malmolaj materialoj - nome volframa karbido - kun la restanta ĉefa uzo en alojoj kaj ŝtaloj. Malpli ol 10% estas uzata en aliaj kemiaj kombinaĵoj.^[1] Pro la alta duktila-fragila transirtemperaturo de volframo, ĝiaj produktoj estas konvencie fabrikitaj per pulvormetalurgio, sparkplasma sintrado, kemia vapora deponado, varma izostatika premado kaj termoplastaj metodoj. Pli fleksebla fabrikada alternativo estas selektema lasera fandado, kiu estas formo de 3D-presado kaj permesas krei kompleksajn tridimensiajn formojn.^[2][3]

Kemiaj kombinaĵoj

Volframo formas kemiajn kombinaĵojn en oksidiĝaj statoj de −2 ĝis +6. Pli altaj oksidiĝaj statoj, ĉiam kiel oksidoj, rilatas al ĝia surtera ĉeesto kaj ĝiaj biologiaj roloj, meznivelaj oksidiĝaj statoj ofte asociiĝas kun metalaj aretoj, kaj tre malaltaj oksidiĝaj statoj tipe asociiĝas kun CO-kompleksoj. La kemioj de volframo kaj molibdeno montras fortajn similecojn unu al la alia, kaj ankaŭ kontrastas kun ilia pli malpeza parencaĵo, kromo. La relativa maloftaĵo de volframo(III), ekzemple, kontrastas kun la disvastiĝo de la kromaj(III) kombinaĵoj. La plej alta oksidiĝa stato vidiĝas en volframa(VI) oksido (WO₃).^[4] Volframa(VI) oksido estas solvebla en akva bazo, formante volframstaton (WO4²⁻). Ĉi tiu oksianjono kondensiĝas je pli malaltaj pH-valoroj, formante polioksovolframojn.^[5]

La larĝa gamo de oksidiĝaj statoj de volframo speguliĝas en ĝiaj diversaj kloridoj:^[4]

• Volframa(II) klorido, kiu ekzistas kiel la heksamero W₆Cl₁₂
• Volframa(III) klorido, kiu ekzistas kiel la heksamero W₆Cl₁₈
• Volframa(IV) klorido, WCl₄, nigra solido, kiu alprenas polimeran strukturon.
• Volframa(V) klorido WCl₅, nigra solido kiu alprenas dimeran strukturon.
• Volframa(VI) klorido WCl₆, kiu kontrastas kun la malstabileco de MoCl₆.

Organovolframaj kombinaĵoj estas multnombraj kaj ankaŭ ampleksas gamon da oksidiĝaj statoj. Rimarkindaj ekzemploj inkluzivas la trigonan prisman W(CH₃)₆ kaj oktahedran W(CO)₆.

• Volframo en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
• Kategorio Volframo en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
• Volframo en ReVo