Kelantan
negeri Malaysia di Semenanjung Melayu From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Kelantan (Jawi: کلنتن دار النعيم, sebutan tempatan: Klate, 
i/klɑːˈtɛ/) atau nama penuhnya Kelantan Darul Naim merupakan sebuah kesultanan dan negeri Malaysia. Kelantan terletak di timur laut Semenanjung Malaysia, dan berpusat di ibu negeri, Kota Bharu dan bandar diraja Kubang Kerian yang terletak di utara negeri. Kelantan ialah sebuah negeri agraria (pertanian) yang mempunyai banyak kawasan tanaman padi, perkampungan nelayan dan barisan pantai. Kelantan juga menempatkan beberapa penemuan arkeologi paling purba di Malaysia, termasuklah beberapa penempatan orang asli prasejarah. Kelantan turut dikenali dengan beberapa gelarannya yang tersendiri, iaitu Negeri Cik Siti Wan Kembang, Tanah Serendah Sekebun Bunga dan Serambi Mekah.
Kebudayaan masyarakat Kelantan secara relatifnya agak berbeza dengan kebudayaan Melayu lain di Semenanjung Malaysia, kesan daripada keterasingan dan sebahagian besar gaya hidupnya yang luar bandar. Hal ini dapat dilihat dalam masakan, kesenian dan keunikan bahasa Melayu Kelantan yang tidak mudah difahami dalam bahasa Melayu piawai.
Kelantan berkeluasan 15,040 kilometer persegi dan bersempadan dengan wilayah Narathiwat, Thailand di utara, negeri Terengganu di tenggara, Perak di barat dan Pahang di selatan. Di kawasan timur lautnya pula merupakan Laut China Selatan. Kelantan mempunyai hutan hujan tropika yang pelbagai dan beriklim khatulistiwa. Banjaran gunung di negeri ini tergolong dalam Banjaran Titiwangsa, yang merupakan sebahagian daripada Perbukitan Tanah Seri yang merentangi selatan Myanmar, selatan Thailand dan Semenanjung Malaysia. Di banjaran ini juga terletaknya titik tertinggi negeri ini, iaitu Gunung Yong Belar yang berketinggian 2,181 meter.
Remove ads
Asal usul nama اصل اصول نام
Terdapat beberapa teori asal usul nama Kelantan. Perkataan "Kelantan" dipercayai berasal daripada perkataan "koli thana" atau "kolam tanah", di mana perkataan "koli" mungkin berasal dari nama sebuah bandar di utara India yang dipercayai merupakan tempat lahir ibu Buddha. Nama Kelantan mungkin dibentuk daripada gabungan perkataan "koli" atau sebahagian bentuk dialeknya, "kolam, kolam" dengan perkataan "thana" yang merujuk kepada tanah dalam Bahasa Melayu, lalu membentuk nama "kolamtanah" atau "kolantam" dan terus berubah kepada Kalantan atau Kelantan mengikut pertuturan masyarakat.[8]
Satu teori lain yang berdasarkan cerita rakyat turut mengatakan bahawa perkataan "Kelantan" berasal daripada perkataan "gelam hutan" yang diubah suai, iaitu perkataan Melayu untuk pokok gelam (Melaleuca leucadendra). Teori lain mendakwa bahawa nama Kelantan juga dipercayai berasal daripada perkataan Melayu iaitu "kilatan".[9]
Terdapat pelbagai variasi nama Kelantan dalam kalangan masyarakat luar Alam Melayu. Sebuah kawasan di tenggara Pan Pan dan Wan-Tan yang dipercayai merupakan Kelantan pada masa kini, disebut sebagai Ko-lo atau Ko-lo Fu-sha-lo dalam Sejarah Tang dan Ensiklopedia Ma Tuan-lin. Beberapa penulis China juga mencatatkan tentang sebuah pelabuhan di Semenanjung Tanah Melayu yang bernama Ku-lo yang kerap dikunjungi pedagang China sewaktu awal dinasti Song. Pada abad ke-7, penulis China ada mencatatkan sebuah negeri yang dipanggil Ho-lo-tan atau Kou-lo-tan yang terletak di selatan Chih Tu.[8] Pengembara dari Eropah seperti De Eredia pula menyebut Kelantan sebagai Calantan Rio, Calantan, Calantam atau Calantao dalam peta-peta mereka.
Gelaran Darul Naim yang diberikan kepada Negeri Kelantan bermaksud "Negeri/Kediaman yang menyenangkan". Perkataan "Darul" berasal daripada perkataan Arab iaitu "دار" yang bermaksud rumah atau kediaman dalam bahasa Melayu. Perkataan "Naim" jika diterjemahkan kepada bahasa Melayu bermakna menyenangkan. Selain itu, negeri Kelantan juga dikenali dengan nama panggilan Tanah Serendah Sekebun Bunga, Tanjung Pura, Negeri Cik Siti Wan Kembang dan Serambi Mekah.[10]
Remove ads
Sejarah سجاره
Sejarah awal سجاره اول
Sejarah awal Kelantan tidak begitu jelas, tetapi penemuan arkeologi menunjukkan bukti Kelantan sebagai petempatan manusia di zaman prasejarah.[11][12] Kelantan awal mempunyai perhubungan dengan Empayar Funan, Khmer, Champa dan Siam.[13][14] Kira-kira pada tahun 1411,terdapat raja yang beragama islam yang bernama Raja Kumar.Kelantan merupakan sebuah pusat perdagangan yang penting.
Kesultanan Melayu Kelantan کلنتن کسلطانن ملايو
Pada 1499, Kelantan telah menjadi negeri bawahan Kesultanan Melaka.[15] Legenda Cik Siti Wan Kembang dikatakan telah memerintah Kelantan dari abad ke-16 hingga ke-17. Dengan kejatuhan kesultanan Melayu Melaka pada 1511, Kelantan dibahagikan dan diperintah oleh ketua-ketua kecil. Dengan ancaman oleh Siam pada 1603, kebanyakan ketua kecil Kelantan bernaung di bawah Konfederasi Patani Besar. Kerajaan pusat di Pattani membahagikan Kelantan kepada 4 wilayah iaitu Kelantan Timur, Kelantan Barat, Legeh dan Ulu Kelantan. Kira-kira 1760, seorang putera raja Kelantan Barat berjaya dalam penyatuan wilayah Kelantan sekarang. Tidak lama kemudian, pada 1764, Long Yunus iaitu putera raja Kelantan Timur, anak Long Sulaiman berjaya merampas takhta kerajaan dan mengisytiharkan diri sebagai Raja Kelantan. Walau bagaimanapun, dengan kemangkatannya, Kelantan dipengaruhi oleh Terengganu.
Pada 1800, Long Muhammad mengisytiharkan diri sebagai sultan pertama Kelantan. Pada 1812, baginda melepaskan Kelantan daripada pengaruh Terengganu dan menjadi negara ufti Siam yang berasingan. Pada 1820-an, Kelantan merupakan salah satu daripada negeri yang mempunyai penduduk terbanyak serta termakmur di Semenanjung Tanah Melayu kerana berjaya mengelakkan perang dan juga pertikaian,seperti yang menimpa negeri-negeri di selatan dan barat. Siam terus memainkan peranan yang mustahak di Kelantan pada seluruh abad ke-19.
Setelah kematian Long Muhammad yang tidak mempunyai anak mencetuskan satu lagi perang saudara di kalangan penuntut takhta. Anak saudaranya dan anak kepada Long Tan (Temengggong), Long Senik Mulut Merah, berjaya mengatasi bapa saudaranya dan sepupunya dan menaiki takhta pada tahun 1835 sebagai Sultan Muhammad II.
Sultan Muhammad II memanfaatkan pakatan longgarnya dengan Siam untuk membentuk negeri Kelantan moden, berpusat di kubu barunya di tebing timur sungai Kelantan, yang menjadi Kota Bharu pada tahun 1844.
Penjajahan British ڤنجاجهن
Di bawah syarat Perjanjian British-Siam pada 1909, Siam menyerahkan negeri Kelantan, Terengganu, Kedah dan Perlis kepada British, dan Kelantan menjadi salah satu daripada Negeri-negeri Melayu Tidak Bersekutu di bawah Residen British.
Kedatangan tentera Jepun کداتڠن تنترا جڤون
Kelantan merupakan tempat pertama di Malaya yang ditakluk oleh Jepun yang menyerangnya pada 8 Disember 1941. Semasa pendudukan Jepun, Kelantan sekali lagi dikawal oleh Siam, tetapi selepas kekalahan Jepun pada Ogos 1945, Kelantan kembali kepada pemerintahan British.
Persekutuan ڤرسکوتوان
Kelantan menjadi sebahagian dari Persekutuan Tanah Melayu pada 1 Februari 1948 dan bersama-sama dengan negeri lain, mencapai kemerdekaan pada 31 Ogos 1957. Pada 16 September 1963, Kelantan menjadi salah satu daripada negeri-negeri yang membentuk Persekutuan Malaysia.
Remove ads
Pentadbiran ڤنتدبيرن
Sultan Negeri Kelantan merupakan Ketua Perlembagaan Negeri. Di bawah perlembagaan negeri, kuasa perundangan dipunyai oleh Dewan Undangan Negeri[16]. Dewan ini melantikkan ahli Dewan untuk membentukkan Majlis Mesyuarat Kerajaan (EXCO).[17]
EXCO, yang diketuai oleh Menteri Besar, memegang kuasa eksekutif dan merupakan badan yang membuat dasar kerajaan negeri. Menteri Besar yang dilantik oleh Sultan adalah daripada parti politik yang memenangi kerusi yang terbanyak di dalam Dewan Undangan. Menteri Besar Kelantan sekarang ialah Datuk Ahmad Yakob yang juga merupakan Timbalan Mursyidul Am kepada parti yang memerintah negeri Kelantan, Parti Islam Se-Malaysia(PAS). Kerajaan Kelantan juga mempunyai Bendahara dan Temenggung.
Bahagian Pentadbiran بهاݢين ڤنتدبيرن
Kelantan terbahagi daripada 11 jajahan yang mana ianya diketuai oleh ketua jajahan.[18] Bandar-bandar utama di negeri Kelantan termasuklah Kota Bharu (ibu negeri), Pasir Puteh, Pasir Mas, Tanah Merah, Kuala Krai, Gua Musang, Jeli, Rantau Panjang dan Pangkalan Chepa.
Latar belakang politik لاتر بلاکڠ ڤوليتيک
Kelantan telah diperintah oleh Parti Islam Se-Malaysia (PAS) sejak 1990. Ia kini merupakan salah satu daripada tiga negeri Malaysia yang diperintah oleh PAS selepas pilihan raya 2018, diikuti dengan Terengganu dan Kedah. Hampir kesemua ahli PAS adalah Melayu Islam, begitu juga kira-kira 95% penduduk Kelantan.
Negeri Kelantan hampir sinonim dengan PAS, kerana Kelantan telah berada di bawah pemerintahan PAS selama dua tempoh yang panjang. (Terengganu yang berjiran juga pernah berada di bawah pemerintahan PAS dua kali, tetapi untuk tempoh yang singkat [1959–1962 dan 1999–2004].) Tempoh pertama pemerintahan PAS di Kelantan bermula dua tahun selepas merdeka, pada 1959, dan berlangsung selama 18 tahun ( 1959–1977); tempoh semasa adalah selama 28 tahun dan semakin bertambah (1990- ). Pada November 1977, darurat di Kelantan telah diisytiharkan oleh kerajaan persekutuan berikutan krisis politik dan keganasan jalanan. Pilihan raya berlaku tidak lama selepas darurat yang dimenangi oleh UMNO.
Selama dua tempoh pemerintahan PAS, apabila gabungan Barisan Nasional memerintah negeri itu, hanya kira-kira 12 tahun (11 Mac 1978 hingga 21 Oktober 1990). Pada Pilihan Raya Umum 1990, PAS kembali dengan kemenangan besar, memenangi kesemua 39 kerusi Dun dan 13 Parlimen. Kemenangan itu dicapai melalui gabungan pimpinan PAS, yang dipanggil Angkatan Perpaduan Ummah (APU). Pada Pilihan Raya Umum berikutnya pada 1995, PAS menang sekali lagi, walaupun dengan majoriti yang berkurangan. PAS menang besar pada 1999, sebahagian besarnya disebabkan oleh kemarahan orang Melayu terhadap layanan bekas Timbalan Perdana Menteri Anwar Ibrahim oleh Perdana Menteri Mahathir Mohamad dan pegawai kerajaan negara yang lain. Bagaimanapun, PAS hampir-hampir kehilangan kawalan ke atas Kelantan, mengekalkannya dengan hanya majoriti 1 kerusi, pada tahun 2004, apabila Barisan Nasional, di bawah kepimpinan baharu Abdullah Badawi selepas persaraan Tun Mahathir, menang secara besar-besaran secara nasional. Bagaimanapun, selepas pilihan raya umum Malaysia 2008, PAS memperoleh semula majoriti dua pertiga kerusi di DUN.
Remove ads
Geografi ݢيوݢرافي
Kelantan terletak di timur laut semenanjung Malaysia, berhadapan dengan Laut China Selatan dan bersempadan dengan Thailand. Kelantan adalah sebuah negeri di dalam wilayah geo-budaya peradaban Melayu timur laut. Kelantan kaya dengan sumber asli tempatan dan berkeluasan 14,922 kilometer persegi. Kelantan agak terpisah dari negeri-negeri lain akibat Banjaran Titiwangsa.
Negeri ini terbahagi kepada 11 jajahan iaitu, Kota Bharu, Pasir Mas, Tumpat, Pasir Puteh, Bachok, Kuala Krai, Machang, Tanah Merah, Jeli Gua Musang dan Lojing. Bandar utama di negeri Kelantan termasuk Kota Bharu (ibu negeri), Pasir Puteh, Pasir Mas, Kuala Krai, Jeli, Rantau Panjang dan Pangkalan Chepa.
Negeri Kelantan menikmati iklim tropika yang baik di mana hujan lebat turun berselang-seli dan berterusan pada November, Disember dan Januari (musim tengkujuh). Suhu setiap hari dianggarkan dari 21° C hingga 32° C.
Iklim اقليم
Negeri Kelantan mengalami iklim tropika yang baik, di mana hampir setiap tahun hujan turun dengan berselang-seli mengikut bulan tertentu. Biasanya, hujan yang lebat akan berterusan selama beberapa hari atau selama beberapa bulan. Bulan-bulan yang mengalami hujan yang paling kerap ialah bulan November, Disember dan Januari, iaitu pada musim tengkujuh. Suhu setiap hari dianggarkan lebih kurang 28 °C.
Remove ads
Demografi penduduk ديموݢرافي ڤندودوق
Anggaran Penduduk Di Kelantan Mengikut Etnik (2023)
Bumiputera (96.6%)
Cina (3.0%)
India (0.25%)
Lain-lain (0.60%)
Bukan warganegara (2.17%)
Rujukan: Jabatan Perangkaan Malaysia
Bilangan penduduk Kelantan mengikut jajahan.[21]
Remove ads
Senarai Zon Kelantan
- ZON 1 : Jajahan Kota Bharu, Bachok, Pasir Puteh, Tumpat, Pasir Mas, Tanah Merah, Machang, Kuala Krai dan Gua Musang (Daerah Chiku)
- ZON 2 : Jajahan Jeli, Gua Musang, (Daerah Galas dan Bertam) dan Jajahal Kecil Lojing
Ekonomi dan budaya ايکونومي دان بودايا
Budaya بودايا
Kelantan merupakan negeri yang berjiran dengan wilayah-wilayah selatan Thailand yang dikenali dahulu sebagai Negeri Patani Darul Salam. Dari segi sejarahnya, Kelantan mempunyai hubungan sejarah yang sangat akrab dengan Kesultanan Melayu Patani yang didokongi oleh Kesultanan Melayu Islam di mana Kesultanan Melayu Kelantan mempunyai pertalian darah dengan Kesultanan Melayu Patani dan juga Kesultanan Melayu Negeri Champa. Setelah Kesultanan Melayu Patani dikhianati oleh Siam dan British maka ia telah didominasi oleh Thailand. Negeri Patani telah dipecahkan kepada wilayah-wilayah kecil yang terdiri dari Yala (Jala), Narathiwat (Menara), Patani dan Songkhla (Senggora).
Di bawah perjanjian British-Siam pada tahun 1948, demografi pemerintahan selatan Siam telah dipisahkan. Kelantan di bawah Malaysia manakala negeri-negeri Patani di bawah Thailand.
Oleh yang demikian Kelantan mempunyai budaya yang unik yang sangat berkait rapat dengan budaya Negeri Patani. Asimilasi antara budaya Melayu, Siam dan Islam menghasilkan permainan rakyat seperti Dikir Barat, Main Puteri, Mak Yong dan seumpamanya. Mak Yong dipengaruhi oleh budaya Siam (Thailand), sementara Dikir Barat pula mempunyai unsur-unsur Islam. Main Puteri pula dikatakan diresapi oleh budaya Hindu. Kebudayaan Kelantan yang unik, Mak Yong diiktiraf oleh UNESCO. Bentuk teater purba ini dicipta oleh masyarakat Melayu Malaysia menggabungkan lakonan, muzik vokal dan instrumental, gerak isyarat dan pakaian rumit. Khususnya kepada kampung-kampung Kelantan di barat laut Malaysia, di mana tradisi itu berasal, Mak Yong dilakukan terutamanya sebagai hiburan atau untuk tujuan ritual yang berkaitan dengan amalan penyembuhan.[22][23]
Kelantan juga kaya dengan makanan tradisional dan berlainan dengan makanan Melayu di negeri lain. Di antara makanan tradisional Kelantan yang berkhasiat dikenali sebagai budu. Budu salah satu makanan yang paling popular di negeri Kelantan. Kini, masyarakat semakin mengenali dan mengetahui khasiat budu. Di samping itu, nasi kerabu juga popular di negeri Kelantan. Hanya masyarakat Kelantan dapat menghasilkan nasi kerabu yang sedap. Terdapat pelbagai makanan lain yang enak di negeri Kelantan antaranya nasi dagang, nasi berlauk, nasi tumpang, nasi kapit, nasi air, laksam, kuih akok, kuih talam, ayam percik dan ketupat sotong.[24][25]
Bahasa بهاس
Penduduk di Kelantan kebanyakannya menggunakan bahasa Melayu Kelantan. Bahasa ini merupakan loghat daripada bahasa Melayu piawai. Bahasa ini berbeza dengan bahasa Melayu Terengganu tetapi digunakan sehingga di Pulau Perhentian dan bahagian utara daerah Besut Terengganu.
Tarikan utama تاريقن اوتام
- Pasar Besar Siti Khadijah - Nama ini berasal dari Khadija binti Khuwaylid, isteri Nabi Muhammad yang merupakan ahli perniagaan pada masa itu.[26]
- Taman Negara - Terletak di Wilayah Gua Musang, Kelantan, berhampiran sempadan Pahang dan Terengganu. Ia terletak di dalam hutan rizab Bukit Hantu dan Lebir.[27]
- Wat Machimmaram Sitting Buddha - Salah satu sitting buddha yang terbesar di Asia Tenggara yang terletak di Kampung Jubakar Darat,Tumpat
- Wat Photivihan Sleeping Buddha atau Kuil Photivihan - Kuil ini adalah salah satu daripada 25 kuil yang terdapat di Tumpat, dan merupakan salah satu yang paling popular di negara ini.[28]
- Masjid Jubli Perak Sultan Ismail Petra - Seni bina masjid ini amat unik kerana menggabungkan seni bina Cina dan Islam dan menyerupai Masjid Niujie yang berusia lebih daripada 1,000 tahun di Beijing, China.[29]
- Pantai Irama Bachok - Terletak di dalam Daerah Bachok dan merupakan tempat kunjungan utama penduduk Daerah Bachok dan juga penduduk Negeri Kelantan khususnya.[30]
- Gunung Stong - Gunung Stong setinggi 1,433 meter terletak kira-kira 300 kilometer dari Kota Bharu dan digambarkan sebagai lokasi eko-pelancongan terkenal di Malaysia kerana mengalir di kawasan itu adalah air terjun Jelawang setinggi 303 meter yang didakwa sebagai tertinggi di Asia Tenggara.[31]
- Masjid Muhammadi - Salah satu lambang kemegahan di dalam bandar ini yang mempunyai ciri-ciri gerbang yang anggun dan warna keemasan. Nama Masjid Al- Muhammadi sebagai satu penghormatan Almarhum Sultan Muhammad ke IV di atas sumbangan dan jasa terhadap negeri ini.[32]
- Masjid Al-Ismaili - Masjid yang terletak di Bandar Baru Pasir Pekan, Wakaf Baru. Masjid Al-Ismaili merupakan cetusan idea Kebawah Duli Yang Maha Mulia Sultan Muhammad V dan ianya merupakan hadiah abadi daripada Kebawah Duli Yang Maha Mulia Tuanku Sultan Muhammad V kepada Ayahanda baginda Duli Yang Maha Mulia Sultan Ismail Petra [33]
- Pantai Bisikan Bayu - Juga dikenali sebagai Pantai Dalam Rhu, angin lembut di pantai menghasilkan bunyi yang tenang, kata penduduk setempat, berbunyi seperti bisikan yang menenangkan.[34]
- Kraftangan Desa dan Muzium Kraftangan - Juga dikenali sebagai "Balai Getam Guri", ia menempatkan banyak contoh halus ketukangan Kelantan seperti sulaman tradisional, tenunan songket, percetakan batik, kerja perak dan ukiran kayu.[35]
- Pantai Cahaya Bulan - Merupakan salah satu pantai yang terkenal di negeri Kelantan, Malaysia. Ia terletak kira-kira 10 km dari Kota Bharu dan merupakan kawasan pendaratan tentera Jepun untuk menyerang British pada 8 Disember 1941.[36]
- Masjid Ar-Rahman Pulau Gajah - masjid ini terletak di Mukim Pulau Gajah, Pengkalan Chepa. Menariknya, masjid ini mempunyai Kombinasi hiasan dan binaan masjid yang dipertontonkan dibawa khas dari pelbagai negara. Antaranya, pintu utama masjid ini diimport dari Yaman, dua tiang yang berwarna hijau di mimbar masjid pula dari Maghribi, set geduk dari Indonesia, lampu gantung dari India dan paip yang unik untuk berwuduk pula diimport dari Turki.[37]
Remove ads
Penduduk terkenal ڤندودوق ترکنل
Lihat juga ليهت جوݢ
Rujukan روجوعن
Pautan luar ڤاءوتن لوار
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads