Górny Śląsk

Górny Śląsk (łac. Silesia Superior; śl. Gůrny Ślůnsk, Gōrny Ślōnsk[1]; cz. Horní Slezsko; dś. Aeberschläsing, Oberschläsing; niem. Oberschlesien) – część historycznej krainy Śląska, położona w południowej Polsce oraz w północnej części Czech,w górnym dorzeczu Odry i początkowego biegu Wisły. Wzmiankowana po raz pierwszy w XV w.[2] Pojęcie Górnego Śląska na przestrzeni dziejów używane było jednak w różnym znaczeniu[3][4][5], czasami w odniesieniu do regionu, czasem do konkretnej jednostki administracyjnej[6]. Górny Śląsk można rozważać w kontekście politycznym, kulturowym, gospodarczym oraz etnicznym[2] i trudno jest ściśle wyznaczyć jego granice, które zmieniały się w różnych okresach[2][7][8][9][10][uwaga 1].

Ten artykuł dotyczy krainy historycznej. Zobacz też: inne znaczenia.

Quick facts: Państwa, Stolica, Ważniejsze miejscowości... ▼

Górny Śląsk

Gōrny Ślōnsk (śląski)
Horní Slezsko (czeski)
Oberschlesien (niemiecki)

Herb Flaga
Państwa	Polska,  Czechy
Stolica	Opole
Ważniejsze miejscowości	historycznie: Racibórz, Cieszyn, Opawa, Karniów, Prudnik; współcześnie: Katowice, Gliwice, Zabrze, Bytom, Chorzów, Rybnik
Położenie na mapie
50°26′N 18°02′E
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku

Za rdzeń Górnego Śląska można uznać obszar władzy książąt opolskich. Do niego przyłączyło się morawskie księstwo opawskie (podzielone potem na opawskie i karniowskie) oraz stopniowo kilka mniejszych państw stanowych. Natomiast w XV w. odłączyły się od niego ziemia siewierska oraz księstwa oświęcimskie i zatorskie[11]. Na tej podstawie można przyjąć, że historyczny Górny Śląsk znajduje się na obszarze dzisiejszej Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Czeskiej, na terenie województwa śląskiego, województwa opolskiego[6], i kraju morawsko-śląskiego[4][12]. Historyczną stolicą Górnego Śląska jest Opole[7][13][uwaga 2].

Górny Śląsk często utożsamiany jest z województwem śląskim[12], mimo że prawie połowa jego terytorium to ziemie historycznie małopolskie, także takie, które w przeszłości nigdy nie należały do Śląska[17]. Województwo śląskie obejmuje wschodni Górny Śląsk i część Śląska Cieszyńskiego, a poza tym ziemie historycznej Małopolski (m.in. ziemia częstochowska, Zagłębie Dąbrowskie, Żywiecczyzna)[6]. Z kolei w województwie opolskim, współcześnie zwykle utożsamianym z terminem Śląsk Opolski[18][19][20][21], mieści się zachodnia część historycznego Górnego Śląska[21] oraz fragmenty Dolnego Śląska (Brzeg, Namysłów)[18].

W Polsce samo pojęcie Śląsk powszechnie kojarzy się w świadomości społecznej ze wschodnią częścią Górnego Śląska[7], z aglomeracją górnośląską i miastem Katowice[17]. Górny Śląsk kojarzony jest intuicyjnie z Górnośląskim Okręgiem Przemysłowym[22], przemysłowym krajobrazem złożonym z hałd, szybów kopalnianych, kominów, zespołów obiektów hutniczych oraz ze zwartych osiedli familoków z czerwonej cegły. W rzeczywistości jednak pejzaż ten odchodzi stopniowo do przeszłości i wymaga ochrony[23]. Ponadto Górny Śląsk nie jest obszarem jednolitym[24], jest zróżnicowany pod względem przyrodniczym, krajobrazowym i kulturowym[25]. Zróżnicowana i nie zawsze jednoznaczna jest też tożsamość mieszkańców tej krainy[26][27], która przez stulecia stanowiła obszar pogranicza społeczno-kulturowego[6][26], gdzie stykały się wpływy polskie, niemieckie i czeskie[2].