Święci i błogosławieni (łac.sanctus, beatus) – uznani przez Kościół katolicki za osoby szczególnie realizujące określone cnoty i wartości, właściwe dla katolicyzmu lub chrześcijaństwa ogółem. Ich liczbę oszacowuje się na około 10tysięcy[1][2]; Martyrologium Rzymskie z 2001 roku odnotowuje 6538 imion[3].
W Piśmie Świętym pojęcie „święty” odnoszone jest do osoby żyjącej, która postępuje zgodnie z naukami Boga. „Święty” to ten, który poszedł za Chrystusem. W Nowym Testamencie określenie chrześcijan jako „świętych” pojawia się wielokrotnie, m.in.:
„I stało się, że Piotr, obchodząc wszystkich, przyszedł też do świętych, którzy mieszkali w Lyddzie. A Piotr, usunąwszy wszystkich, padł na kolana i modlił się; potem zwrócił się do ciała i rzekł: Tabito, wstań! Ona zaś otworzyła oczy swoje i, ujrzawszy Piotra, usiadła. A on podał jej rękę i podniósł ją; przywoławszy zaś świętych i wdowy, pokazał ją żywą” (Dz 9, 32.40).
„Wspierajcie świętych w potrzebach, okazujcie gościnność” (Rz 12,13).
„A teraz idę do Jerozolimy z posługą dla świętych” (Rz 15,25).
„Pozdrówcie Filologa i Julię, Nereusza i siostrę jego, i Olimpasa, i wszystkich świętych, którzy są z nimi” (Rz 16,15).
„A co do składki na świętych, to i wy czyńcie tak, jak poleciłem Kościołom Galacji” (1 Kor 16,1).
osoba kanonizowana (oficjalnie ogłoszona świętą) – pozwala się na jej kult powszechny w całym Kościele katolickim. Obecnie kanonizacja poprzedzona jest procesem kanonizacyjnym, który rozpoczyna się dopiero po beatyfikacji danej osoby. Święty musi odznaczać się cnotami heroicznymi, a także za jego przyczyną musiał się wydarzyć uznany przez Kościół cud, czyli zjawisko o charakterze nadprzyrodzonym. Do roku 1983 wymagano trzech cudów. Jan Paweł II wydał dwa ważne dokumenty dotyczące procesów beatyfikacyjnych i kanonizacyjnych – konstytucję apostolską „Divinus perfectionis Magister” z 25 stycznia 1983 i towarzyszące jej przepisy wykonawcze z 7 lutego tegoż roku. Zgodnie z nimi do ogłoszenia kogoś błogosławionym i świętym wymagany jest jeden cud (oddzielnie dla każdego z tych etapów), ale nie jest on potrzebny w wypadku potwierdzenia męczeństwa[4]. We wczesnym chrześcijaństwie świętość przypisywana była przez tradycję religijną, stąd wszyscy męczennicy wczesnochrześcijańscy od razu po śmierci byli uznawani za świętych.
Do świętych zaliczani są również aniołowie (np. Michał Archanioł). Kościół katolicki niezna imion wszystkich świętych w pierwszym znaczeniu (wszyscy święci, znani i nieznani, wspominani są w Uroczystość Wszystkich Świętych – 1 listopada). Cnoty świętych przedstawiane są jako przykład do naśladowania. Święci są pośrednikami i orędownikami u Boga, patronami osób, grup społecznych, zawodów, miast, krajów czy kontynentów. Zbudowano liczne sanktuaria ku czci świętych.
W indeksie niektóre osoby ujęte są dla ułatwienia kilka razy, ze względu na występowanie pod różnymi imionami, bądź nazwiskami (np. św. Teresa Benedykta od Krzyża znana również jako św. Edyta Stein).
EdwardE.OzorowskiEdwardE., JacekJ.SalijJacekJ., Eklezjalne aspekty kultu świętych w nauce współczesnych teologów katolickich, Warszawa: ATK, 1974 (Studia teologiczno-dogmatyczne). Brak numerów stron w książce