From Wikipedia, the free encyclopedia
Другая халодная вайна[1][2] (або Новая халодная вайна[3][4], або Халодная вайна 2.0[5][6][7]) — тэрмін, які выкарыстоўваецца шэрагам публіцыстаў для абазначэння новага стану палітычнай і ваеннай напружанасці паміж супрацьстаялымі геапалітычнымі сіламі, прычым адзін блок, як звычайна лічыцца, узначальвае Расія і Кітай[8], а другі — ЗША, ЕС і НАТА. Гэта паралель з падзеямі першай Халоднай вайны — супрацьстаяння паміж Заходнім блокам, узначаленым ЗША, і Усходнім блокам на чале з Савецкім Саюзам.
Фармальнай спускавым кручком Другой халоднай вайны стаў палітычны крызіс на Украіне 2013—2014 гадоў. На Захадзе тэрмін выкарыстоўваўся раней[9] для абазначэння другой фазы Халоднай вайны, гэта значыць падзей пасля 1985 года. Пасля Крымскага крызісу ЗША, Вялікабрытанія, Канада і шэраг іншых краін увялі санкцыі супраць Расіі. У гэты час на ўсходзе Украіны пачынаюцца баявыя дзеянні паміж урадавай арміяй з аднаго боку і фарміраваннямі паўстанцаў (у асноўным прыхільнікаў самаабвешчаных ДНР і ЛНР — Данецкай і Луганскай Народных Рэспублік) — з другога. Украінскі ўрад абвінаваціў Расію ў падтрымцы сепаратысцкіх настрояў у краіне[10].
Як вынік пачалося павелічэнне ваеннай прысутнасці ЗША ва Усходнееўрапейскім рэгіёне[11], а таксама ўзмацненне актыўнасці блока НАТА паблізу расійскай тэрыторыі[11], што негатыўна адбілася на адносінах Захаду і Расіі.
У 2015 годзе Расія пачала ваенную аперацыю ў Сірыі, якую некаторыя, уключаючы прэзідэнта краіны Башара Асада, расцэньвалі як апасродкаваную вайну паміж Расіяй і ЗША[12][13] і нават як «прота-сусветную вайну»[14].
У студзені 2016 года высокапастаўленыя чыноўнікі Вялікабрытаніі выказалі занепакоенасць відавочна разгортваннем у Еўропе «Новай халоднай вайной»[15]. У лютым на Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы генеральны сакратар НАТА Енс Столтэнберг заяўляў, што альянс і Расія не знаходзяцца ў рэжыме халоднай вайны, хоць ужо і не ў тым партнёрстве, якога дасягнулі пасля заканчэння Халоднай вайны[16]. У верасні таго ж года на пытанне, ці магчыма, што свет уступіў у Новую халодную вайну, міністр замежных спраў РФ Сяргей Лаўроў заявіў, што цяперашняя напружанасць не супастаўна з той, што была ў гады Халоднай вайны. Ён паказаў на адсутнасць ідэалагічных рознагалоссяў паміж ЗША і Расіяй і заявіў, што канфлікты больш не разглядаюцца з пункту гледжання біпалярнай міжнароднай сістэмы[17].
23 красавіка 2018 года генеральны сакратар ААН Антоніу Гутэрыш афіцыйна абвясціў аб пачатку новай халоднай вайны[18].
Пасля распаду Савецкага Саюза ЗША сталі адзінай звышдзяржавай, пашырыўшы свой эканамічны і палітычны ўплыў[19]. Расія і іншыя былыя савецкія рэспублікі ў той час перажывалі заняпад у многіх сферах. У сувязі з падзеннем былога ладу яны выпрабавалі цяжкую эканамічную сітуацыю, спалучаную з палітычнымі пераўтварэннямі і ваеннымі канфліктамі[20]. Між тым, адносіны паміж Масквой і Вашынгтонам значна палепшыліся. Больш таго, амерыканскі кірунак стаў ключавым у расійскай знешняй палітыцы[21]. Гэтым партнёрскім адносінам, аднак, нанеслі значную шкоду ваенная кампанія НАТА супраць Югаславіі (сакавік—чэрвень 1999 года)[22] і пашырэнне блока на ўсход.
У 2000-я гады ЗША, пасля тэрактаў у Нью-Ёрку ў 2001 годзе, пачынаюць шырокую кампанію па барацьбе з тэрарызмам. Першапачаткова яны разгортваюць вайну супраць Талібану ў Афганістане. У 2003 годзе пад удар трапіў іракскі рэжым Садама Хусейна, якога амерыканскія ўлады абвінавачвалі ў пасобніцтве тэрарыстам і наяўнасці зброі масавага паражэння. Па выніку, Штаты разам з саюзнікамі ўварваліся ў Ірак і зрушылі ўрад[23]. Расійскія ўлады і грамадства хоць і падтрымлівалі ідэю барацьбы з тэрарыстычнай пагрозай, але часам крытыкавалі амерыканскія кампаніі, звязваючы гэта са спробай Белага дома павялічыць магутнасць і ўзяць пад кантроль багатыя рэсурсамі краіны[24][25].
У гэты ж перыяд Расія актыўна змагалася з сепаратызмам у Чачні. Канфлікт, які пачаўся ў 1994 годзе, першапачаткова ішоў няўдала для Масквы, але пачынаючы з 1999 года расійскай арміі ўдалося пераламаць ход вайны і ўжо ў 2009 канчаткова здушыць супраціў баевікоў[26]. У жніўні 2008 года краіна прыніла ўдзел у грузіна-паўднёваасяцінскім канфлікце, дзе атрымала поспех. Інфармацыя аб гэтых падзеях з’яўляецца вельмі супярэчлівай, паколькі на Захадзе і Грузіі вінаватай у вайне назвалі Расію, у той час як яна сама абгрунтавала ўдзел нападам на сваіх міратворцаў[27].
Супярэчнасць па грузіна-асяцінскага канфлікту стала найбуйнейшым палітычным канфліктам памiж Расіяй і Злучанымі Штатамі да 2014 года.
Адначасова ішло ўзмацненне эканомікі Кітая. Нямала важную ролю тут адыгралі заходнія кампаніі, якія ў 1990-я актыўна пераносілі вытворчасць у гэтую краіну з-за таннасці. Абапіраючыся на замежную прамысловасць, дзяржава паступова ўзмацняла сваю эканоміку. У той жа час рэспубліка стала адным з найбуйнейшых цэнтраў прамых капіталаўкладанняў[28]. Услед за эканамічным узмацненнем рушыла і геапалітычнае. Пекін пачаў актыўна інвеставаць у замежныя праекты, пашыраючы таксама там свой бізнес, а ў некаторых выпадках разгортваючы ваенную прысутнасць. Найбольшых поспехаў Кітай дасягнуў на афрыканскім кантынгенце, дзе ў некаторай ступені ўдалося падцесніць традыцыйна панаваўшых еўрапейцаў[29]. Ужо ў сярэдзіне 2010-х Пекін стаў галоўным эканамічным канкурэнтам ЗША[30].
На Блізкім Усходзе працягваліся складаныя супрацьстаянні, якія пачаліся яшчэ ў другой палове XX стагоддзя. Тут перапляліся канфлікты Ізраіля і Палесціны, шыітаў і сунітаў, суфітаў і салафітаў, арабскіх сацыялістаў і ісламскіх рэспубліканістаў, ліберальнай апазіцыі і старых рэжымаў, Саудаўскай Аравіі і Ірана. Сітуацыя ў рэгіёне яшчэ больш абвастрылася пасля пачатку ваенных дзеянняў спачатку ў Іраку, а пазней і ў Лівіі, Сірыі, Ліване і Емене, а таксама чарады рэвалюцыйных хваляванняў 2010—2012 гадоў, вядомай як «Арабская вясна»[31][32].
Яшчэ 10 лютага 2007 года на 43-й Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы Уладзімір Пуцін абвінаваціў Злучаныя Штаты ў «амаль нічым не стрымлівым ужыванні ваеннай сілы ў міжнародных справах». Расійскі лідар таксама абвінаваціў Белы дом у спробе стварыць аднапалярны свет, кіраваны Вашынгтонам. Выступ быў шырока раскрытыкаваны амерыканскімі і еўрапейскімі аналітыкамі, якія абвінавацілі Пуціна ў развязванні новай халоднай вайны. У Расіі распаўсюджана меркаванне, што падобныя выказванні з’явіліся ў адказ на меры, прынятыя НАТА для ўстаноўкі ракетнага шчыта ў Польшчы і Чэхіі. Па словах ЗША і ЕС, шчыт быў пастаўлены не супраць Расіі, а для абароны Еўропы ад магчымых удараў з боку Паўночнай Карэі і Ірана[33].
Абвастрэнне напружанасці паміж Расіяй і Захадам, якое распачало новую Халодную вайну, пачалося ў 2014 годзе падчас Еўрамайдана, далучэння Крыма да Расіі і пратэстаў на паўднёвым усходзе Украіны, якія рушылі пасля змены ўлады ў лютым таго ж года. Прыкметы халоднай вайны сталі яшчэ больш відавочнымі падчас узброенага канфлікту на ўсходзе Украіны, разгляданага ў Кіеве і на Захадзе як ваенная агрэсія Расіі, асабліва пасля крушэння Boeing 777 у ліпені 2014 года ў раёне Данецка. На гэтым фоне ў жніўні 2014 года бакі ўвялі[34][35] эканамічныя, фінансавыя і дыпламатычныя санкцыі ў дачыненні да адзін аднаго, прычым першым дзейнічаў Захад.
Кіраўніцтвам Расіі быў прыняты шэраг мер па абароне краіны ад магчымых інфармацыйных нападаў з боку Захаду. Комплекс гэтых мерапрыемстваў уключае ў сябе: забеспячэнне ўстойлівай работы расійскага сегмента сеткі[36][37], перанос сервераў, на якіх захоўваюцца персанальныя даныя, на тэрыторыю краіны[38], наладжванне ўзаемадзеяння з найбуйнейшымі ВПН-сэрвісамі[39], а таксама іншыя мерапрыемствы.
Становішча значна ўскладнілася, калі прэзідэнт Дональд Трамп у 2019 годзе абвясціў аб выхадзе з дагавора аб ліквідацыі ракет сярэдняй і меншай далёкасці, што прывяло да пачатку хуткага развіцця Вашынгтона ў галіне ваенных ракет. Гэта зрабіла зноў папулярнай праблему ядзернай зброі[40][41].
Адначасова шэраг палітолагаў на Захадзе[42][43][44] адзначыў аб напружанасці ў адносінах паміж ЗША і Кітаем. Размовы аб Новай халоднай вайне паміж Захадам і Кітаем рэзка ўзраслі з узмацненнем ваеннай актыўнасці ў Паўднёва-Кітайскім мора[45] і разгортваннем амерыканскага супрацьракетнага комплексу THAAD у Паўднёвай Карэі[45]. Зрэшты, у Кітаі падобную характарыстыку адносін адпрэчваюць, паказваючы на эканамічную ўзаемасувязь краін, а таксама на відавочную цану Новай халоднай вайны для такіх буйных ядзерных дзяржаў[46].
Аднак з прыходам да ўлады Дональда Трампа сітуацыя значна пагоршылася. Новы прэзідэнт ЗША бачыў у Пекіне сур’ёзную эканамічную пагрозу, таму пачаў паступовы перанос вытворчасці з Кітая ў Штаты, а таксама развязаў супраць краіны «гандлёвую вайну» і наклаў шэраг санкцый. Разам з тым, Вашынгтон падтрымаў пратэсты ў Ганконгу ў 2019—2020 гадах, якія прынеслі сур’ёзныя праблемы для Кітая.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.