Europium

Europium is een scheikundig element met symbool Eu en atoomnummer 63. Het is een zilverwit lanthanoïde.

Europium
1 18 1 H 2 Periodiek systeem 13 14 15 16 17 He 2 Li Be B C N O F Ne 3 Na Mg 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Al Si P S Cl Ar 4 K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr 5 Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe 6 Cs Ba ↓ Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn 7 Fr Ra ↓↓ Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og   Lanthanoïden La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Actinoïden Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Algemeen
Naam	Europium
Symbool	Eu
Atoomnummer	63
Groep	Scandiumgroep
Periode	Periode 6
Blok	f-blok
Reeks	Lanthanoïden
Kleur	Zilverwit
Chemische eigenschappen
Atoommassa (u)	151,965
Elektronenconfiguratie	[Xe]4f7 6s2
Oxidatietoestanden	+2, +3
Elektronegativiteit (Pauling)	1,2
Atoomstraal (pm)	208
1e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1)	547,11
2e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1)	1084,60
3e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1)	2404,43
Fysische eigenschappen
Dichtheid (kg·m−3)	5243
Smeltpunt (K)	1095
Kookpunt (K)	1870
Aggregatietoestand	Vast
Smeltwarmte (kJ·mol−1)	10,5
Verdampingswarmte (kJ·mol−1)	176
Kristalstructuur	Kub
Molair volume (m3·mol−1)	28,98 · 10−6
Specifieke warmte (J·kg−1·K−1)	180
Elektrische weerstand (μΩ·cm)	90
Warmtegeleiding (W·m−1·K−1)	13,9
SI-eenheden en standaardtemperatuur en -druk worden gebruikt, tenzij anders aangegeven
Portaal    Scheikunde

Ontdekking

In 1890 ontdekte Paul Émile Lecoq de Boisbaudran spectraallijnen in een mengsel van samarium en gadolinium, die niet bij die elementen hoorden. Hierdoor ontstond het vermoeden over het bestaan van europium. De ontdekking van europium wordt echter meestal toegeschreven aan Eugène-Anatole Demarçay, een Franse chemicus die in 1896 samarium onderzocht en daarbij stuitte op een verontreiniging door europium. In 1901 was hij in staat om europium voor het eerst te isoleren.

De naam europium is afgeleid van het werelddeel Europa.

Toepassingen

Metallisch europium is voor industriële toepassingen vrijwel onbruikbaar. Verbindingen van europium zijn wel voor meerdere doeleinden inzetbaar:

• Europiumoxide wordt gebruikt om fosfors te activeren in televisie-beeldbuizen.
• Sommige plastics kunnen van europium voorzien worden om als lasermateriaal gebruikt te worden.
• In legeringen wordt europium gebruikt om de eigenschappen van andere metalen te verbeteren.
• Een europium(III)complex wordt gebruikt als luminescerende stof in de drukinkt van bankbiljetten van 5 euro.^[1]
• Yttriumoxide met europium geeft het licht van bepaalde TL-lampen en spaarlampen een warme gloed.

Verschillende isotopen van europium, waaronder europium-155, zijn goede neutronenvangers en kunnen daarvoor worden gebruikt in nucleaire installaties.

Opmerkelijke eigenschappen

Europium is een buigzaam metaal en qua hardheid lijkt het op lood. Van alle lanthanoïden en actinoïden is europium het meest reactief. Het oxideert zeer snel aan de lucht, reageert met water op een met calcium vergelijkbare manier en ontbrandt spontaan bij temperaturen boven de 150 °C.

Verschijning

Door het reactieve karakter van europium wordt het nooit als vrij element in de natuur aangetroffen. Er zijn echter veel mineralen die lage concentraties europium bevatten, waarvan bastnäsiet en monaziet commercieel aantrekkelijk zijn.

Spectra wijzen uit dat europium ook op de zon en veel andere sterren voorkomt.

Isotopen

Zie Isotopen van europium voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Stabielste isotopen
Iso	RA (%)	Halveringstijd	VV	VE (MeV)	VP
150Eu	syn	36,9 j	EV	2,261	150Sm
151Eu	47,8	stabiel met 88 neutronen
152Eu	syn	13,537 j	β−	1,874	152Gd
153Eu	52,2	stabiel met 90 neutronen
154Eu	syn	8,593 j	β−	1,969	154Gd
155Eu	syn	4,7611 j	β−	1,627	155Gd

In de natuur komen de stabiele europium isotopen ¹⁵¹Eu en ¹⁵³Eu in bijna gelijke verhouding voor. Er zijn ongeveer 35 instabiele isotopen bekend, waarvan ¹⁵⁰Eu met een halveringstijd van ruim 35 jaar het stabielst is. De meeste isotopen hebben halveringstijden van minder dan 12 seconden.

Toxicologie en veiligheid

De toxicologie van europium is nog niet volledig onderzocht, maar niets wijst erop dat het metaal erg giftig is in vergelijking met andere zware metalen. Europium is wel brandgevaarlijk. In poedervorm kan dat zelfs explosief verlopen.