Krypton (element)

Krypton is een scheikundig element met symbool Kr en atoomnummer 36. Het is een kleurloos edelgas.

Krypton / Cruptonium
1 18 1 H 2 Periodiek systeem 13 14 15 16 17 He 2 Li Be B C N O F Ne 3 Na Mg 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Al Si P S Cl Ar 4 K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr 5 Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe 6 Cs Ba ↓ Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn 7 Fr Ra ↓↓ Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og   Lanthaniden La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Actiniden Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Algemeen
Naam	Krypton / Cruptonium
Symbool	Kr
Atoomnummer	36
Groep	Edelgassen
Periode	Periode 4
Blok	P-blok
Reeks	Edelgassen
Kleur	Kleurloos
Chemische eigenschappen
Atoommassa (u)	83,80
Elektronenconfiguratie	[Ar]3d10 4s2 4p6
Oxidatietoestanden	0
Elektronegativiteit (Pauling)	3,0
Atoomstraal (pm)	112
1e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1)	1350,77
2e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1)	2350,39
3e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1)	3565,16
Fysische eigenschappen
Dichtheid (kg·m−3)	3,708
Smeltpunt (K)	116,6
Kookpunt (K)	119,7
Aggregatietoestand	Gas
Smeltwarmte (kJ·mol−1)	1,638
Verdampingswarmte (kJ·mol−1)	9,029
Van der Waalse straal (pm)	202
Kristalstructuur	Kub
Molair volume (m3·mol−1)	38,9·10−6 (vloeibaar) 27,99·10−6 (vast)
Geluidssnelheid (m·s−1)	1120
Specifieke warmte (J·kg−1·K−1)	248
Warmtegeleiding (W·m−1·K−1)	0,0094
SI-eenheden en standaardtemperatuur en -druk worden gebruikt, tenzij anders aangegeven
Portaal    Scheikunde

Gasontladingslamp gevuld met krypton.

Ontdekking

In 1898 is krypton ontdekt door William Ramsay en Morris Travers.^[1] Het bleef over bij de ontleding van vloeibare lucht na het verwijderen van water, zuurstof, stikstof, helium en argon. Een week later ontdekte het duo op dezelfde manier ook neon.

De naam krypton is afkomstig van het Griekse kryptos, wat verborgen betekent.

Toepassingen

Krypton is duur (30 tot 65 dollar per liter) en in de meeste gevallen te vervangen door goedkopere edelgassen. Daarom wordt het slechts op zeer beperkte schaal industrieel toegepast. Enkele gebieden waar krypton wel wordt gebruikt zijn:

• In fotografische flitsers, speciaal bij hogesnelheidsfotografie.^[1]
• In fluorescerende verlichting wordt soms een mengsel van argon en krypton toegepast. Krypton licht op, net als neon, wanneer het wordt toegepast in een gasontladingslamp. Het verschil is de kleur licht: neon licht oranjerood op; krypton bleek-paars.
• Als vulling voor geïsoleerd glas.
• Van 1960 tot 1983 is krypton gebruikt voor de definitie van de meter. Ter vervanging van de standaardmeter (legering van platina en iridium) in Parijs werd de standaardmeter vastgesteld aan de hand van de rood-oranje spectrumlijn van het krypton-86 isotoop.
• Kryptongas wordt in de medische wereld gebruikt in de nucleaire geneeskunde: het wordt gebruikt bij longscintigrafie. Hierbij ademt de patiënt het kryptongas via een mondstukje in, er kan vervolgens met een gammacamera een beeld worden verkregen van de ventilatie in de longen.
• Kryptongas kan als stuwstof voor een ionenmotor worden gebruikt. SpaceX’ eerste generatie Starlink-satellieten gebruiken krypton bij hun voortstuwing.

Opmerkelijke eigenschappen

Krypton is een edelgas dat bekendstaat om de scherpe groene en oranjerode lijnen in het spectrum.^[1]

Verschijning

In de aardse atmosfeer komt krypton voor in een concentratie van ongeveer 1 ppm.^[1] In de atmosfeer van Mars is die concentratie ongeveer 0,3 ppm. Krypton wordt uit de lucht gewonnen met behulp van fractionele destillatie. Hoewel krypton een edelgas is, lijkt het erop dat er toch verbindingen mogelijk zijn. Er zijn in het verleden al kleine hoeveelheden kryptondifluoride geproduceerd en er is melding gemaakt van de moleculaire ionen ArKr⁺, KrH⁺ en KrXe⁺.^[1]

Isotopen

Zie Isotopen van krypton voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Stabielste isotopen
Iso	RA (%)	Halveringstijd	VV	VE (MeV)	VP
78Kr	0,35	2,0×1021 j	2β+	1,626	78Se
79Kr	syn	35,04 h	β+	3,574	79Br
80Kr	2,25	stabiel met 44 neutronen
81Kr	syn	2,29×105 j	EV	0,281	81Br
82Kr	11,6	stabiel met 46 neutronen
83Kr	11,5	stabiel met 47 neutronen
84Kr	57,0	stabiel met 48 neutronen
85Kr	syn	10,756 j	β−	0,687	85Rb
86Kr	17,3	stabiel met 50 neutronen

In de natuur komen zes stabiele isotopen van krypton voor. Daarnaast zijn er ongeveer 18 instabiele isotopen bekend waarvan alleen ⁷⁸Kr in de natuur voorkomt.

Toxicologie en veiligheid

Krypton is niet brandbaar en niet giftig, maar in hoge concentraties kan het verstikkend werken door verdringing van zuurstof.^[2]