Holmium

Holmium is een scheikundig element met symbool Ho en atoomnummer 67. Het is een zilverwit lanthanoïde.

Holmium
1 18 1 H 2 Periodiek systeem 13 14 15 16 17 He 2 Li Be B C N O F Ne 3 Na Mg 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Al Si P S Cl Ar 4 K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr 5 Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe 6 Cs Ba ↓ Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn 7 Fr Ra ↓↓ Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og   Lanthanoïden La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Actinoïden Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Algemeen
Naam	Holmium
Symbool	Ho
Atoomnummer	67
Groep	Scandiumgroep
Periode	Periode 6
Blok	f-blok
Reeks	Lanthanoïden
Kleur	Zilverwit
Chemische eigenschappen
Atoommassa (u)	164,9303
Elektronenconfiguratie	[Xe]4f11 6s2
Oxidatietoestanden	+3
Elektronegativiteit (Pauling)	1,23
Atoomstraal (pm)	176
1e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1)	580,99
2e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1)	1138,54
3e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1)	2203,74
Fysische eigenschappen
Dichtheid (kg·m−3)	8795
Smeltpunt (K)	1745
Kookpunt (K)	2970
Aggregatietoestand	Vast
Smeltwarmte (kJ·mol−1)	17,2
Verdampingswarmte (kJ·mol−1)	303
Kristalstructuur	Hex
Molair volume (m3·mol−1)	18,74 · 10−6
Specifieke warmte (J·kg−1·K−1)	160
Elektrische weerstand (μΩ·cm)	87
Warmtegeleiding (W·m−1·K−1)	16,2
SI-eenheden en standaardtemperatuur en -druk worden gebruikt, tenzij anders aangegeven
Portaal    Scheikunde

Ontdekking

Holmium is in 1878 ontdekt door Marc Delafontaine en Jacques Louis Soret toen zij bij spectrometisch onderzoek onbekende absorptiebanden aantroffen. Het toen nog onbekende element noemden zij Element X. In datzelfde jaar ontdekte Per Teodor Cleve onafhankelijk van Delafontaine en Soret het element tijdens het onderzoeken van erbiumoxide.

Holmium is genoemd naar Stockholm, in het Latijn Holmia. Stockholm was de woonplaats van Cleve.

Toepassingen

Holmium beschikt over bijzondere magnetische eigenschappen en wordt industrieel voornamelijk gebruikt als magnetische flux-concentrator. Andere toepassingen zijn:

• Als neutronenvanger in nucleaire installaties.
• In de glasindustrie wordt holmium gebruikt als gele kleurstof.
• Het zeer hoge magnetische moment maakt holmium zeer geschikt voor toepassing in YAG-lasers.

Daarnaast wordt holmium regelmatig gebruikt in allerlei legeringen.

In de geneeskunde wordt holmium gebruikt bij de behandeling van kwaadaardige uitzaaiingen in de lever, door middel van radio-embolisatie^[1], en bij de behandeling van een (goedaardig) vergrote prostaat, door middel van een HoLEP-procedure (HoLEP = holmiumlaserenucleatie van de prostaat), waarbij prostaatweefsel langs de urinebuis wordt weggenomen.

Opmerkelijke eigenschappen

Van alle in de natuur voorkomende elementen heeft holmium het grootste magnetisch moment (10,6 µ_B) en toont daarnaast andere opmerkelijke magnetische eigenschappen. Gecombineerd met yttrium vormt het zeer magnetisch materiaal.

Holmium is een vrij zacht en buigzaam metaal met een heldere metallieke glans dat bij standaardtemperatuur en druk niet wordt aangetast in de lucht. Bij hogere temperaturen reageert het echter snel tot een geelkleurig oxide.

Verschijning

Als vrij element wordt holmium op aarde in de natuur niet aangetroffen. Net als de meeste lanthanoïden komt het onder andere voor in de mineralen monaziet (ongeveer 0,05%) en gadoliniet. Met behulp van ionenwisselaars kan holmium hieruit worden geïsoleerd. De concentratie holmium in de aardkorst wordt geschat op 1,3 mg/kg.

Isotopen

Zie Isotopen van holmium voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Stabielste isotopen
Iso	RA (%)	Halveringstijd	VV	VE (MeV)	VP
163Ho	syn	4570 j	EV	1,785	163Dy
165Ho	100	stabiel met 98 neutronen

Holmium-165 is het enige stabiele holmiumisotoop. Er zijn 23 radioactieve holmiumisotopen bekend, waarvan holmium-163 met een halveringstijd van 4570 jaar het stabielst is. De overige radio-isotopen hebben halveringstijden van minder dan 27 uur.

Toxicologie en veiligheid

Over de eventueel schadelijke gevolgen van holmium is nog weinig bekend. Het is te verwachten dat het vergelijkbaar is met andere lanthanoïden.