Królestwo Polskie (kongresowe)
państwo polskie w latach 1815–1915 / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Królestwo Polskie (kongresowe)?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Królestwo Polskie (ros. Царство Польское, Carstwo Polskoje), tzw. Królestwo Kongresowe, potocznie Kongresówka – państwo utworzone decyzją kongresu wiedeńskiego, połączone unią personalną z Imperium Rosyjskim w latach 1815–1832 w oparciu o Konstytucję Królestwa Polskiego (1815)[2]. Od 1832 do 1917 związek Królestwa Polskiego z Cesarstwem Rosyjskim regulował Statut Organiczny (1832), choć jego przepisy nie zostały dotrzymane, ze względu na obowiązujący od 1833 „stan wojenny”.
![]() |
Ten artykuł dotyczy państwa w latach 1815–1918. Zobacz też: Królestwo Polskie. |
1815–1832 | |||||
| |||||
Hymn: Pieśń narodowa za pomyślność króla | |||||
Ustrój polityczny | |||||
---|---|---|---|---|---|
Konstytucja | |||||
Stolica | |||||
Data powstania |
16 czerwca 1815 | ||||
Data likwidacji |
26 lutego 1832 | ||||
Władca |
Mikołaj I (zdetronizowany w 1831) | ||||
Powierzchnia |
128 500 km² | ||||
Populacja (1815) • liczba ludności |
| ||||
• gęstość |
24,9 os./km² | ||||
Waluta | |||||
Strefa czasowa |
+1 | ||||
Język urzędowy | |||||
Religia dominująca |
religia rzymskokatolicka polecona szczególniejszej opiece rządu[1] | ||||
Położenie na mapie![]() | |||||
52°13′59,99″N 21°01′00,01″E | |||||
| |||||
|
1832–1918 | |||||
| |||||
Hymn: Pieśń narodowa za pomyślność króla | |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Siedziba | |||||
Data powstania |
26 lutego 1832 | ||||
Data likwidacji |
3 marca 1918 | ||||
Zarządzający | |||||
Powierzchnia |
128 500 km² | ||||
Populacja (1897) • liczba ludności |
| ||||
• gęstość |
73,2 os./km² | ||||
Strefa czasowa |
UTC +1 | ||||
Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie | |||||
|
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Ustawa_Konstytucyjna_Kr%C3%B3lestwa_Polskiego_1815.jpg/640px-Ustawa_Konstytucyjna_Kr%C3%B3lestwa_Polskiego_1815.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Emperor_Alexander_I_of_Russia_by_Alexander_Molinari_1813.png/640px-Emperor_Alexander_I_of_Russia_by_Alexander_Molinari_1813.png)
![]() |
Zobacz w Wikiźródłach tekst Podział Królestwa Polskiego na Woiewództwa, Obwody i Powiaty przez Namiestnika Królewskiego na dniu 16. Stycznia 1816 roku uczyniony |
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Russian_Partition_in_1821.png/640px-Russian_Partition_in_1821.png)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/KingdomofPoland1815.jpg/320px-KingdomofPoland1815.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/1820_%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5.jpg/640px-1820_%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Gubernie_zachodnie_krolestwo_polskie_1902.jpg/640px-Gubernie_zachodnie_krolestwo_polskie_1902.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Sztandar_1_Jegrzy_pu%C5%82k_%28Wojsk_Polskich_Kr%C3%B3lestwa_Kongresowego%29.png/640px-Sztandar_1_Jegrzy_pu%C5%82k_%28Wojsk_Polskich_Kr%C3%B3lestwa_Kongresowego%29.png)
Utworzone formalnie na mocy traktatu rosyjsko-austriacko-pruskiego z 3 maja 1815, w którym mocarstwa dokonały podziału ziem Księstwa Warszawskiego. Artykuł V tego traktatu głosił, że ziemie Księstwa Warszawskiego pozostające pod kontrolą rosyjską zostają połączone z Rosją nieodzownie przez swoją konstytucję i oddane na wieczne czasy w ręce Najjaśniejszego Cesarza Wszechrosji. Traktat podziałowy wszedł później do aktu końcowego postanowień kongresu wiedeńskiego z 9 czerwca 1815.
To skłania historiografię współczesną do uznania jego postanowień za faktyczną cesję terytorium okupowanego Księstwa Warszawskiego, co polscy historycy Stefan Kieniewicz i Władysław Zajewski nazywają IV rozbiorem Polski[3][4], z czym nie zgadza się Mieczysław Żywczyński twierdząc, że termin „rozbiory” odnosił się do całego państwa polskiego w granicach z roku 1772[5], ponadto najczęściej termin IV rozbiór Polski jest odnoszony do utraty suwerenności w roku 1939 po skoordynowanej pomiędzy III Rzeszą i ZSRR agresji na Polskę.
W latach 1815–1832 królestwo posiadało własną konstytucję, Sejm, wojsko, monetę i szkolnictwo z Królewskim Uniwersytetem Warszawskim na czele, a czynności urzędowe odbywały się w języku polskim. Polskę łączyły z Rosją – osoba monarchy[uwaga 2] (każdy imperator Rosji był jednocześnie królem Polski i pod takim tytułem występował w Królestwie) oraz polityka zagraniczna, należąca do prerogatyw królewskich. Koroną królestwa była polska korona cesarska. W wyniku powstania listopadowego król Mikołaj I Romanow 26 lutego 1832 roku zniósł konstytucję Królestwa, zastępując ją Statutem Organicznym, który likwidował Sejm i samodzielną armię, włączał Królestwo do Imperium Rosyjskiego na zasadzie autonomii administracyjnej, a ponadto przywrócił urząd namiestnika sprawującego władzę cywilną i wojskową[6][7][8]. Postanowienia Statutu Organicznego nie zostały dotrzymane. W 1833 postanowieniem ukazu cara Mikołaja I w Królestwie Polskim wprowadzono stan wojenny[9].
Później następowało stopniowe ograniczanie autonomii Królestwa Polskiego, zwłaszcza po stłumieniu powstania listopadowego w roku 1831[6] i powstania styczniowego w 1864 roku aż do formalnego zniesienia autonomii polityczno-administracyjnej tego terytorium w 1867 roku[6]. Wciąż jednak zachowało się wiele odrębności prawno-ustrojowych (m.in. kodeks cywilny, ustrój wsi, status ludności żydowskiej, status jęz. polskiego), które odróżniały Królestwo Polskie od Cesarstwa Rosyjskiego[10].
W latach 1832–1918 Królestwo Polskie zostało silniej zintegrowane z Cesarstwem Rosyjskim (choć cesarze rosyjscy nosili tytuł króla Polski i reprezentowali ich namiestnicy)[6]. Posiadało stopniowo ograniczaną, a następnie zlikwidowaną autonomię; po jej likwidacji w roku 1874 zaczęto używać półoficjalnie na określenie ziem królestwa nazwę Kraj Nadwiślański (ros. Привислинский край), choć nazwa „Królestwo Polskie” nadal funkcjonowała. W roku 1912 oderwano gubernię chełmską[11].
W lecie 1915 jego terytorium znalazło się pod okupacją Niemiec i Austro-Węgier, ale do 1917 de iure stanowiło ono część Imperium Rosyjskiego. Po przejęciu władzy w Rosji przez Rząd Tymczasowy stało się teoretycznie częścią Republiki Rosyjskiej, a następnie 7 listopada 1917 Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Zrzekła się ona swoich roszczeń do terytorium dawnego Królestwa na podstawie art. 3 traktatu brzeskiego.