Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Order Budowniczych Polski Ludowej

polskie odznaczenie cywilne z okresu PRL Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Order Budowniczych Polski Ludowej
Remove ads

Order Budowniczych Polski Ludowej – polskie odznaczenie cywilne (order), najwyższe odznaczenie państwowe Polski Ludowej.

Szybkie fakty Ustanowiono, Wycofano ...

Order Budowniczych Polski Ludowej został ustanowiony przez Sejm Ustawodawczy ustawą z dnia 2 lipca 1949 r. w celu „nagrodzenia wyjątkowych zasług położonych dla dzieła budowy Polski Ludowej”[1], a na mocy ustawy z dnia 17 lutego 1960 r. stał się on najwyższym odznaczeniem państwowym PRL, zastępując w tej randze formalnie zniesiony wówczas Order Orła Białego[2].

Remove ads

Zasady nadawania

Podsumowanie
Perspektywa

W myśl ustawy, Orderem Budowniczych Polski Ludowej mogli być wyróżnieni obywatele polscy, którzy szczególnie zasłużyli się dla budowy Polski Ludowej wybitną działalnością lub wybitnymi czynami w dziedzinach:

  • rozwoju gospodarki narodowej, zwłaszcza przez: dokonanie wynalazków, usprawnienie pracy lub ulepszenie metod pracy – jeżeli to ma poważne znaczenie ekonomiczne – inicjowanie współzawodnictwa albo przodownictwa pracy,
  • oświaty, nauki, kultury i sztuki,
  • podniesienia obronności kraju,
  • podniesienia zdrowotności i kultury fizycznej narodu,
  • służby publicznej.

Orderem mogły być również wyróżniane przedsiębiorstwa, instytucje i jednostki terytorialne. Order mógł być nadawany tylko jeden raz tej samej osobie. Nadawała go Rada Państwa (do 1952 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej).

Ustawą z 17 lutego 1960 o orderach i odznaczeniach inaczej zredagowano statut orderu. W jej myśl, Order Budowniczych Polskiej Ludowej mógł być nadany obywatelom polskim, którzy położyli szczególnie wybitne zasługi w dziele budowy Polski Ludowej, zwłaszcza w dziedzinach:

  • działalności państwowej lub społecznej,
  • gospodarki narodowej,
  • oświaty, nauki, kultury i sztuki,
  • ochrony zdrowia,
  • umocnienia obronności Państwa.

Order został zniesiony ustawą z dnia 16 października 1992[3], jednak nie był już nadawany od 1985.

Remove ads

Odznaczeni

Podsumowanie
Perspektywa
Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Budowniczych Polski Ludowej.

Pierwsze nadanie Orderu Budowniczych Polski Ludowej miało miejsce 22 lipca 1949 roku, otrzymało je wtedy osiem osób[4], głównie przodownicy pracy: Wincenty Pstrowski (górnik, pośmiertnie), gen. broni Karol Świerczewski (pośmiertnie), Franciszek Apryas (górnik), Xawery Dunikowski, Franciszek Fiedler, Wanda Gościmińska (włókniarka), Michał Krajewski (murarz) i Stanisław Mazur (rolnik)[5][6].

W późniejszym okresie otrzymywali je głównie działacze PZPR i przodownicy pracy, lecz także osoby zasłużone dla kultury lub nauki. Order otrzymali m.in. gen. broni Józef Baryła, gen. broni Zygmunt Berling, Bolesław Bierut, Władysław Broniewski, Józef Cyrankiewicz, Halina Czerny-Stefańska, Bohdan Czeszko, Wiktor Dega, Jan Dobraczyński, Stanisław Ryszard Dobrowolski, Arkady Fiedler, Felicja Fornalska, Natalia Gąsiorowska, Władysław Gomułka, gen. dyw. Mieczysław Grudzień, Stanisław Gucwa, gen. dyw. Zygmunt Huszcza, Maria Iskra, Jarosław Iwaszkiewicz, Henryk Jabłoński, Witold Jarosiński, gen. armii Wojciech Jaruzelski, Sylwester Karczmarek, Tadeusz Kotarbiński, Władysław Krasnowiecki, Leon Kruczkowski, Stanisław Kulczyński, Oskar Lange, Stanisław Lorentz, Witold Lutosławski, Juliusz Malewski, Mieczysław Moczar, Edward Ochab, Edmund Jan Osmańczyk, Jerzy Putrament, marsz. Polski Konstanty Rokossowski, Włodzimierz Sokorski, Ludwik Solski, marsz. Polski Marian Spychalski, Stanisława Świderska, Czesław Wycech, Piotr Zaremba, gen. dyw. Aleksander Zawadzki, Wojciech Żukrowski, marsz. Polski Michał Rola-Żymierski.

Orderem wyróżniono także: województwo katowickie (1960), miasto Łódź (1960), Wrocław (1965), Kraków i województwo krakowskie (1966)[7], Poznań i województwo poznańskie (1966) oraz Warszawę (1970[8]). W 1974 udekorowano orderem sztandar Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (tym samym ZBoWiD odznaczono tym orderem jako pierwsze stowarzyszenie wyższej użyteczności)[9].

18 lipca 1964 w warszawskim Belwederze Władysław Gomułka udekorował 33 osoby Orderem Budowniczych Polski Ludowej[10]. Łącznie do 1984 nadano 305 Orderów Budowniczych Polski Ludowej osobom oraz 6 miastom i województwom, a także organizacji ZBoWiD. Najwięcej nadano ich w 1974 – 56 orderów[11].

Remove ads

Lista odznaczonych[12]

Podsumowanie
Perspektywa
Więcej informacji Odznaczony, Data nadania ...

Pozbawieni orderu

Z tym tematem związana jest kategoria: Pozbawieni Orderu Budowniczych Polski Ludowej.

W 1981 siedem osób pozbawiono orderów, obciążając je za zaistniały kryzys społeczno-ekonomiczny. Utracili je: Edward Babiuch, Zdzisław Grudzień, Franciszek Kaim, Włodzimierz Lejczak, Tadeusz Pyka, Jan Szydlak i Zdzisław Żandarowski. Poza tym z wyroku sądu w 1982 orderu został pozbawiony Józef Cichowłas[11].

Remove ads

Opis odznaki

Podsumowanie
Perspektywa

Odznaką Orderu Budowniczych Polski Ludowej jest wykonana ze złota ośmiopromienna gwiazda o średnicy 53 mm, między promieniami znajdują się pola w kształcie kielicha kwiatu, zwrócone do środka gwiazdy. Pola te na awersie pokryte są czerwoną emalią z prześwitami białej emalii. W środku awersu znajduje się okrągła tarcza pokryta szafirową emalią o średnicy 17 mm, z umieszczoną na niej postacią robotnika trzymającego w prawej ręce czerwony sztandar, a w lewej młot. Postać robotnika oraz młot są złote. Tarcza okolona jest dwoma ramkami: złotą i biało emaliowaną, umieszczonymi w ośmiobocznym obramowaniu. Na rewersie promienie gwiazdy są złote, bez emalii. Na środku jest okrągła tarcza o średnicy 19 mm emaliowana na czerwono z napisem PRL, koloru złotego (na orderach nadawanych do 1952 był napis RP). Projektantami orderu byli Michał Bylina i Wojciech Jastrzębowski.

Wstążka orderu miała szerokość 40 mm, koloru czerwonego z ciemnoniebieskimi paskami o szerokości 4 mm po bokach i białym paskiem o szerokości 10 mm pośrodku.

Order noszono na lewej stronie piersi, w kolejności jako pierwszy (od prawej strony).

W 1960 wprowadzono rozetkę na złotej podkładce (dla cywili)[16][17]. Według przepisów ubiorczych MON z 1961[18] i 1972[19] na baretce (dla mundurowych) umieszczano rozetkę na złotej podkładce; jednak w załączniku do uchwały Rady Państwa z 1977 przedstawiona jest baretka gładka.

Remove ads

Przypisy

Uwagi

Bibliografia

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads