Яңа бистә зираты (Казан)

Казанның Яңа Татар бистәсе зираты — XVIII гасырның урталарында Яңа Татар бистәсе белән бер үк вакытта барлыкка килгән Казандагы зират.

Яңа бистә зираты
Дәүләт	Россия
Административ-территориаль берәмлек	Казан һәм Идел буе районы
Монда җирләнгәннәр төркеме	Төркем:Казанның Яңа бистә зиратында җирләнгән шәхесләр
Яңа бистә зираты Викиҗыентыкта

Тарих

Яңа Татар бистәсе Казандагы мөселман халкын чукындыру барышында һәм аларның мәчетләрен җимергәндә җирле хакимиятнең Лука Канашевич җитәкчелегендә татарларны Иске Татар бистәсеннән күчерүе нәтиҗәсендә барлыкка килә. Берникадәр дәрәҗәдә моңа шулай ук шәһәрдә килеп чыккан янгын да сәбәпче була.

Язулары гарәп, латин һәм кирилл әлифбалары белән башкарылган үзенең мөселман кабер ташлары, мәчете һәм капкасы белән берлектә зират Казанның истәлекле урыны булып тора.

1813 елдан башлап күп еллар дәвамында зират Казан мөселманнарының төп каберлеге булып тора. Бүгенге көндә, анда урыннар булмау сәбәпле яңа каберләр казылмый, кеше күмүләр исә бары тик туганнар каберлекләрендә башкарыла.

Кайбер мәгълүмәтләр

• Зиратның гомуми мәйданы 21 гектар.
• 2016 елда Казанның тарих институты хезмәткәрләре 1920 елларга ахырына кадәр (кириллица кертелгәнче) чорга караган, гарәп графикасындагы бөтен кабер ташларын ачыклап чыгу максатында тикшеренү нәтиҗәсендә зиратта шундый 1600-гә якын кабер ташы булуын ачыкланган.^[1]
• Рәсми әдәбиятта теркәлеп, бөтен белешмәлекләрдә дә искә алына торган иң борынгы кабер 1803 елгы дип күрсәтелә, сакланганнарның иң борынгысы — 1813 елныкы. ^[2]

Җирләнгәннәр

Шулай ук карагыз: Төркем:Казанның Яңа бистә зиратында җирләнгән шәхесләр.

Бу зиратта татар мәдәниятенең мәшһүр эшлеклеләре күмелгәннәр. Алар арасында (хронология тәртибендә) Шиһабетдин Мәрҗани (1889), Каюм Насыйри (1902), Таиб Яхин (1910), Габдулла Тукай (1913), Фатих Әмирхан (1926), Салих Сәйдәшев (1954), Гөлсем Болгарская (1968), Җәүдәт Фәйзи (1973), Сәхибҗамал Гыйззәтуллина-Волжская (1974), Габдрахман Әпсәләмов (1979), Сара Садыйкова (1986), Бакый Урманче (1990), Нәкый Исәнбәт (1992), Гомәр Бәширов (1999), Әмирхан Еники (2000), Әнвәр Бакиров (2001), Туфан Миңнуллин (2012), Хәния Фәрхи (2017), Әлфия Авзалова (2017), Илһам Шакиров (2019), Нәҗибә Ихсанова (2021) һ.б. бар.

яңарт | SPARQL |сурәтләр тап

исем	тасвирлама	Викиҗыентыктагы төркем	һөнәр төре	туу датасы	туу урыны	үлем датасы
Мөхәммәттаип Алтынбаев				1882	Чутай	No/unknown value
Шаһиәхмәт Алкин				1812	Казан	1879
Шиһабетдин Мәрҗани	татар мәгърифәтчесе, фәлсәфәче, тарихчысы, дин галиме, педагог, археограф, этнограф, көнчыгыш халыклар белгече	Shigabutdin Marjani	тарихчы язучы	1818-01-13	Казан	1889-04-15
Мөхәммәтҗан Казаков				1806	Кече Шырдан	1890
Шаһбазгәрәй Әхмәрев			укытучы	1853-03-12	Казан	1900-04-01
Каюм Насыйри	танылган татар мәгърифәтчесе, тел галиме, тарихчы, тәрҗемәче, язучы, фольклорчы	Kayum Nasyri	ethnographer фольклорчы тарихчы телбелгеч язучы укытучы галим	1825-02-02	Кече Шырдан	1902-08-20
Хөсәен Ямашев		Husain Yamashev	тәрҗемәче язучы	1882-01-06	Казан	1912-03-13
Габдулла Тукай	татар халкының бөек шагыйре, татар әдәбияты классигы, әдәби тәнкыйтьче, публицист, яңа заман татар әдәбиятына һәм әдәби теленә нигез салучыларның берсе	Gabdulla Tukay	шагыйрь язучы әдәби тәнкыйтьче тәрҗемәче публицист җәмәгать эшлеклесе	1886-04-14	Кушлавыч	1913-04-02
Борһанетдин Мәрҗани				1856	No/unknown value	1916-03
Ногман Габделкәримов				1840-01-03	Түбән Көек	1918
Габдулла Кариев		Gabdulla Kariev	актёр	1886-05-20	Күлбай Мораса	1920-01-28
Галимҗан Баруди	күренекле дин галиме, мәшһүр җәмәгать эшлеклесе, педагог	Galimjan Barudi	галим	1857-02-17	Кече Кавал	1921-12-06
Фатыйх Әмирхан	татар язучысы, драматург, публицист, әдәби тәнкыйтьче, җәмәгать эшлеклесе. Татар сатира жанрын тудыручы	Fatikh Amirkhan	язучы публицист	1886-01-01	Казан	1926-03-09
Нури Сакаев				1885-08-01	Шланлыкүл	1927-02-28
Гыйләҗетдин Казански				1891	Өчиле	1938
Гариф Бадәмшин		Garif Badamshin	сәясәтче	1865	Түбән Чаллы	1939
Мөхетдин Корбангалиев		Muhitdin Kurbangaliev	галим	1873-10-26 1873-11-07	Биектау (Әгерҗе районы)	1941-06-03
Әхмәтһади Максуди		Ahmedhadi Maksudi	журналист телбелгеч	1868-09-28	Ташсу	1941-06-28
Фатыйха Габделвәли кызы Аитова	хәйрияче, җәмәгать эшлеклесе, Казанда татар кызлары өчен үз акчасына дөньяви мәктәп ачучы	Fatikha Aitova	иганәче мәгърифәтче philanthropist	1886	Троицк	1942
Шәриф Камал	язучы, драматург, тәрҗемәче һәм җәмәгать эшлеклесе	Sharif Kamal	язучы драматург журналист	1884-02-16	Пешлә	1942-12-22
Гыймад Нугайбәк		Gimad Nugaybek	телбелгеч	1881-02-13	Черкели	1943-02-08
Хәдичә Әхмәрова	тәрҗемәче, мәгърифәтче		тәрҗемәче	1861-04-30	Казан	1945-03-31
Шакир Шамильский	драма артисты, спектакльләр куючы, татар театрына нигез салучыларның берсе	Shakir Shamilskiy	режиссёр	1892-09-10	Юеш Көрнәле	1945-05-08
Галимҗан Шәрәф		Galimzhan Sharaf	сәясәтче	1896-12-29	Татар Аксуы	1950-01-13
Зәйни Солтанов	Татарстанның халык, Россиянең атказанган артисты, язучы	Zayni Sultanov	язучы	1892-01-17	Әстерхан	1952-05-05
Салих Сәйдәшев	татар композиторы	Salikh Saydashev	дирижёр композитор пианист	1900-12-03	Казан	1954-12-16
Таҗи Гыйззәт	татар драматургы һәм актер. ТАССР (1939), РСФСР (1940) атказанган сәнгать эшлеклесе	Tazi Gizzat	язучы	1895-04-03	Әгерҗе районы	1955-03-07
Өммегөлсем Камалова-Акчурина			җәмәгать эшлеклесе	1889	Чистай	1957
Кави Нәҗми	татар язучысы һәм җәмәгать эшлеклесе	Kavi Nadzhmi	язучы шагыйрь	1901-12-02 1901-12-15	Кызыл Атау	1957-03-24
Әхмәт Фәйзи	татар язучысы, драматург, шагыйрь, әдәбият тәнкыйтьчесе, публицист	Ahmed Fayzi	прозачы шагыйрь драматург либритис	1903-02-26	Уфа	1958-08-11
Каюм Позднәков		Kayum Pozdnyakov	кинорежиссёр	1897	Кече Татар Карае	1960-04-07
Рәшит Ваһапов	татар җырчысы (тенор)	Rashid Vagapov	җырчы	1908-05-07	Актук	1962-12-14
Хәлил Әбҗәлилев		Khalil Abzhalilov	актёр театр режиссеры	1896-09-29	Ырынбур өязе	1963-03-18
Кадыйр Вәлетдинов				1905-06-09	Карамалы	1965-11-01
Мансур Мозаффаров	татар композиторы, фольклорчы һәм укытучы		композитор	1902-03-06	Казан	1966-11-20
Гөлсем Болгарская	татар сәхнәсенең күренекле остасы, ТАССР халык, РСФСР атказанган артисты	Gulsum Bolgarskaya	актёр	1891-10-15	Казан	1968-01-09
Гыйлем Камай	татар галиме, химик	Gilm Kamay	химик	1901-02-23	Тәтеш	1970-03-13
Мәгубә Сыртланова	Советлар Берлеге каһарманы	Maguba Syrtlanova	очучы	1912-07-15	Бәләбәй	1971-10-01
Җәүдәт Фәйзи	татар композиторы	Dzhaudat Fayzi	композитор	1910	Ырынбур	1973
Сәхибҗамал Гыйззәтуллина		Sakhibzhamal Gizzatullina-Volzhskaya	актёр театр режиссеры	1892-05-15	Казан	1974-04-06
Сәлах Хөсни		Salah Husni	театр режиссеры драматург	1912-10-05	Көрәле	1974-05-11
Абдулла Әхмәт	татар язучысы, драматург	Abdulla Ahmet	журналист	1905-03-12	Zverinogolovskoye	1976-10-28
Байназар Әлминов		Baynazar Almenov	рәссам	1909-08-14	Ырынбур өлкәсе	1976-10-31
Исмәгыйль Гайнетдинев		Ismagil Gaynutdinov	мигъмар	1908-02-10	Олы Мәңгәр	1977
Кәшифә Тумашева		Kashifa Tumasheva	театр актеры театр режиссеры	1906-01-07	Нөнәгәр	1978-04-19
Габдрахман Әпсәләмов	татар язучысы	Abduranman Absalyamov	язучы сәясәтче навилис	1911-12-15	Искил	1979-02-07
Мөхит Кичүбаев	драма актёры, ТАССР халык артисты (1957)		театр актеры	1910-08-16	Сыскы	1979-06-24
Хәмид Мөштәри	татар галиме, физик	Hamid Mushtari	математик	1900-07-22	Ырынбур	1981-01-23
Фуат Халитев			актёр	1909-02-18	5 нче пүлисә бүлеге	1981-03-16
Рөстәм Халитев				1920-10-30	Казан	1981-05-22
Хәсән Туфан	Татар шагыйре	Hasan Tufan	язучы шагыйрь	1900-11-27	Иске Кармәт	1981-06-10
Хәмит Ярми		Hamit Yarmi	этнолог	1904-05-05	Кырынкүл	1981-10-30
Габдулла Шамуков		Gabdulla Shamukov	актёр	1909-12-11	Әсән	1981-12-21
Габделхак Гомәркин	Сәвитләр Берлеге Каһарманы	Abdulkhak Umerkin	укытучы	1917-01-31	Зөябаш	1982-02-16
Заһит Хәбибуллин		Zagid Habibullin	композитор эскрипкәче	1910-10-03	Ыр	1983-11-20
Гөлчирә Мансурова-Такташева			укытучы	1909	Яңа Әлем	1984
Гарифулла Гайнуллин			илаһиятче	1894-03-24	Аксу	1984-04-06
Фатыйх Булатов			сәясәтче	1902-03-20	Түбән Сукаеш	1986-01-30
Сара Садыйкова	татар композиторы, беренче һөнәри татар хатын-кыз композиторы, югары музыкаль белемле беренче профессиональ татар җырчысы (сопрано), драма актрисасы	Sara Sadykova	опера җырчысы композитор	1906-11-01	Казан	1986-06-07
Сибгат Хәким	татар шагыйре, публицист, җәмәгать эшлеклесе, Татарстанның Г. Тукай исемендәге дәүләт премиясе иясе	Sibgat Hakim	язучы шагыйрь	1911-12-04	Күлле Киме	1986-08-03
Исмәгыйль Хәкимов			хәрби хезмәткәр	1916-11-01	Казан губернасы	1986-11-19
Накип Сафин				1921-03-15	Татарстан	1987-05-22
Васил Булатов	Сәвитләр Берлеге Каһарманы			1921-09-15	Балтач районы	1988-06-25
Заһидә Тинчурина		Zakhida Tinchurina	актёр мөгаллим	1897-06-13	Казан	1988-08-13
Нәби Дәүли	шагыйрь	Nabi Dauli	язучы	1910-06-01	Яңа Камка	1989-05-18
Михаил Грачёв			галим психиатр	1916	Карсун өязе	1989-12-08
Габдрахман Сәлимов			биюче choreographer либритис	1926-12-16	Күәм	1990
Галия Нигъмәтуллина			театр актеры	1907-01-02	Ыр	1990-01-04
Әнәс Таҗетдинов	Татарстан АССР юстиция министры (1971 - 1987)		хокук белгече	1927-02-23	Югары Мәлем	1990-06
Бакый Урманче	татар һөнәри сынлы сәнгатенә нигез салучы, рәссам, график, скульптор һәм архитектор, Татарстан АССРның (1960) һәм РСФСРның (1982) халык рәссамы, Татарстан АССРның Г. Тукай исемендәге дәүләт бүләге лауреаты (1967)	Baki Urmanche	рәссам сынчы	1897-02-23	Күл Черкене	1990-08-06
Нури Арсланов	татар шагыйре	Nuri Arslanov	шагыйрь язучы	1912-09-19	Кызылъяр	1991-04-12
Гарәфи Хәсәнов	татар язучысы һәм тәрҗемәчесе	Garafi Hasanov	язучы	1921-06-13	Казан	1992-04-15
Гали Халит	татар әдәбият галиме һәм тәнкыйтьчесе, филолог			1915-06-26	Үтәмеш	1992-08-24
Нәкый Исәнбәт	татар язучысы, шагыйрь, драматург, галим-филолог һәм фольклорчы, Г. Тукай исемендәге Дәүләт бүләге лауреаты һәм Татарстанның Халык язучысы	Naki Isanbet	язучы шагыйрь драматург фольклорчы телбелгеч	1899-12-29	Малаяз	1992-09-12
Галия Кайбицкая	татар җырчысы	Galiya Kaybitskaya	җырчы	1905-05-21	Җаек	1993-05-16
Рөстәм Яхин		Rustem Yakhin	композитор пианист музыка педагогы	1921-08-16	Казан	1993-11-23
Шамил Бариев	татар артисты	Shamil Bariev	актёр	1950-11-14	Олы Арташ (Саба районы)	1994-03-11
Әхмәтзәки Сафиуллин			имам	1896-03-28 1896-05-03	Күлбай Мораса	1995
Фатих Хөсни	язучы-прозаик, әдәби тәнкыйтьче, публицист һәм драматург	Fatih Husni	язучы публицист драматург	1908-02-03	Олы Мәтәскә	1996-05-19
Хәйдәр Бигичев	татар җырчысы	Haidar Bigichev	опера җырчысы	1949-06-16	Чүмбәли	1998-11-13
Барый Әхтәмов		Gabdulbari Ahtyamov	балет артисты	1910-06-19	Казан	1999-01-17
Гомәр Бәширов	татар язучысы, фольклорчы	Gumer Bashirov	тәрҗемәче язучы сәясәтче	1901-01-07	Яңасала	1999-05-07
Таһир Якупов		Tagir Yakupov	җырчы	1946-05-13	Казан	1999-10-01
Әмирхан Еники	татар язучысы, журналист, тәрҗемәче	Amirkhan Yeniki	язучы	1909-03-02	Каргалы	2000-02-16
Әнвәр Бакиров	совет татар композиторы		композитор	1920-07-07	Казан	2001-08-10
Зәйнәп Байгилдиева	Музей эше белгече, әдәбият тарихы белгече		музей эшлеклесе химик	1910	Пешлә	2002
Аяз Гыйләҗев	татар язучысы, драматург		язучы	1928-01-17	Чукмарлы	2002-03-13
Марсель Сәлимҗанов	татар режиссеры, СССР халык артисты, РФ һәм ТАССРның атказанган сәнгать хезмәткәре	Marcel Salimzhanov	драматург театр режиссеры театр мөгаллиме	1934-11-07	Казан	2002-03-26
Сәйфихан Нәфиев			сәясәтче	1941-11-26	Иске Мочали	2004-08-31
Асия Хәйруллина			театр актеры театр мөгаллиме	1921-07-15	Ясаклы Бураш	2004-11-04
Нәүфәл Адылов		Naufal Adylov	сынчы	1932-12-03	Казан	2004-12-01
Тимерхан Борһанов				1925-07-11	Вәрәшбаш	2004-12-13
Илдар Юзеев	татар шагыйре	Ildar Yuzeev	язучы	1933-01-03	Ямады	2004-12-21
Сөләйман Янекәев				1914-03-26	Каргалы	2005-01-03
Люция Фарсина	Республика күчмә театрында әйдәп баручы актриса (1951-1985)		театр актеры	1930-09-30	Казан	2005-03-04
Азат Аббасов	татар опера җырчысы, тенор, ССРБ халык артисты		опера җырчысы	1925-01-19	Алабуга	2006-10-11
Флора Әхмәтова-Урманче		Flora Ahmetova-Urmanche	фольклорчы	1935-05-23	Күкрәнде	2007-10-16
Мирза Мәхмүтов		Mirza Makhmutov	телбелгеч	1926-05-01	Ләбәжә	2008-03-25
Диләрә Бәширева				1926-10-07	Казан	2008-08-07
Җанбәк Әхмәрев				1921-02-02	Казан	2009-01-20
Халидә Вәлиева				1920-12-29	Самар Усолье-Сибирское	2009-01-28
Габделхак Саматов			имам казый бала караучы йөртүче слесарь	1930-10-12	Иске Ибрай	2009-03-06
Вил Байкин				1925-09-09	No/unknown value	2009-07-13
Рөстәм Габәшев				1941-05-10	Уфа	2010-01-02
Айрат Арсланов	артист, нәфис сүз остасы, эстрада режиссеры (1928-2010)		актёр киноактер диктор	1928-04-10	Ахун	2010-04-23
Әмин Тәрҗеманов				1924-01-04	Казан	2010-05-27
Ләбибә Ихсанова	татар язучысы, ТАССРның һәм РСФСРның атказанган мәдәният хезмәткәре, Татарстан Язучылар берлегенең идарә әгъзасы, СССР Язучылар берлеге әгъзасы		балалар язучысы	1923-08-23		2010-07-27
Равилә Борнашева				1924-04-01	Әҗе	2010-08-03
Миркасыйм Госманов	Тарихчы-галим	Mirkasym Usmanov	язучы	1934-05-31	Голҗа	2010-10-11
Рафаэль Мостафин		Rafael Mustafin	әдәбият белгече	1931-05-14	Баулы	2011-04-14
Шәүкәт Галиев	Татарстан Республикасы халык шагыйре (1995)	Shaukat Galiev	балалар язучысы шагыйрь публицист мөхәррир	1928-11-20	Олы Бакырчы	2011-05-07
Фәнис Яруллин	татар шагыйре, язучы һәм драматург	Fanis Yarullin	язучы шагыйрь	1938-02-09	Баулы районы	2011-12-09
Равил Бохараев	татар язучысы, шагыйрь, прозаик, драматург һәм тәрҗемәче	Ravil Bucharaev	язучы прозачы шагыйрь драматург журналист тарихчы тәрҗемәче radio editor	1951-10-18	Казан	2012-01-24
Шәүкәт Вәлиев				1921-10-01	Богырыслан	2012-04-30
Туфан Миңнуллин	күренекле татар драматургы, язучы, публицист, җәмәгать эшлеклесе, сәясәтче (1935-2012)	Tufan Minnullin	сценаричы язучы сәясәтче драматург публицист навилис	1935-08-25	Олы Мәрәтхуҗа	2012-05-02
Шәүкәт Биктимеров	татар артисты, Г.Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры актеры	Shaukat Biktemirov	актёр	1928-10-28	Татарстан Автономияле Совет Социалистик Республикасы	2012-05-28
Үзбәк Богданович			табиб orthopedist	1921-07-17 1921	Чистай	2012-08-20
Кадыйр Җәмалетдинев				1929	Буй	2013-10-14
Данияр Мөштәри			галим	1945-04-10	Казан	2013-10-15
Чулпан Бәхтиярова				1926-11-06	Казан	2013-12-18
Якуп Ханбикев				1928-03-18	Иске Кулаткы	2014-05-09
Гомәр Усманов	Татарстанның партия һәм дәүләт эшлеклесе	Gumer Usmanov	математик сәясәтче	1932-03-16	Чистай	2015-02-23
Владимир Кайгородов				1936-12-24	Яңа	2015-09-28
Рәүф Игъламов				1941-10-19	Казан	2016-05-25
Рәшит Вәгыйзев				1947-03-28	Әндиҗан	2016-10-07
Әлфия Әфзалова		Alfiya Avzalova	җырчы	1933-01-15	Актаныш	2017-06-15
Илһам Шакиров	мәшһүр татар җырчысы	Ilgam Shakirov	җырчы	1935-02-15	Яңа Бүләк	2019-01-16
Рәшит Әхмәтев			журналист җәмәгать эшлеклесе	1954-01-12	Түбән Новгород өлкәсе	2020-10-13
Нәҗибә Ихсанова	татар театры артисты, Татарстанның һәм Ру­си­я Федерациясе­нең ха­лык артисты, Азнакай районының мактаулы гражданы	Najiba Ikhsanova	актёр	1938-01-25	Тымытык районы	2021-03-12
Фәридә Зәбирова		Farida Zabirova	мигъмар реставратор	1954-02-11	Казан	2021-06-27
Кәрим Долотказин	Галим, җәмәгать эшлеклесе, дәүләтсез Татар милли университетын оештыручыларның берсе.		доцент	1935-11-18	Иса	2022-09-06
Җәүдәт Вилкиев			галим	1927-05-16	Волгоград