Дзяржаўны літаратурны музэй Янкі Купалы
музэй у Менску (Беларусь) From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Установа культуры «Дзяржаўны літаратурны музэй Янкі Купалы» Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь — літаратурны і мэмарыяльны музэй, прысьвечаны жыцьцю і творчасьці клясыка беларускае літаратуры, народнага паэта БССР Янкі Купалы. Музэй месьціцца ў Менску, мае філіі ў вёсках Харужынцы (філія «Акопы»), Вязынка, Ляўкі і Яхімоўшчына.
Remove ads
Гісторыя
Заснаваньне музэю адбылося 19 траўня 1944 году пры Акадэміі навук згодна з пастановай № 268 СНК БССР[1]. Яго стваральніцай і першым дырэктарам была жонка Янкі Купалы — заслужаная дзяячка культуры Беларусі Ўладзіслава Луцэвіч. Спачатку для патрэбаў музэю адводзіўся трэці паверх Дома прафсаюзаў у Менску, на плошчы Свабоды, 23. 20 верасьня 1945 году адкрылася першая выстава пра жыцьцё і творчасьць паэта.
Стварэньне пастаяннай экспазыцыі ўскладнялася тым, што дом Янкі Купалы згарэў у першыя дні вайны, а разам зь ім загінулі багаты архіў і бібліятэка паэта. У часы вайны загінуў і той архіў Янкі Купалы, які ён перадаў дзяржаўнай бібліятэцы ў даваенныя гады.
Летам 1949 г. Савет Міністраў БССР прыняў пастанову аб пераводзе музэю ў асобны будынак на вул. Энгельса, 27. Пасьля рамонту ў гэтым будынку ў траўні 1951 г. утварылася першая стацыянарная музэйная экспазыцыя. Яна прадэманстравала нешматлікія матэрыялы, што адлюстроўвалі толькі дзьве асноўныя тэмы ў творчасьці Янкі Купалы: «Янка Купала — паэт і драматург» і «Янка Купала ў выяўленчым мастацтве».
9 лістапада 1959 г. музэй пераехаў у спэцыяльна пабудаваны для яго будынак на вуліцы Янкі Купалы. У новым будынку была створана новая экспазыцыя, прысьвечаная жыцьцю і творчасьці паэта. Яна праіснавала да пачатку 1970-х гг.
У выніку рэарганізацыі Акадэміі навук БССР у 1962 г. музэй перайшоў у падпарадкаваньне Міністэрства культуры БССР.
У 1973 г. супрацоўнікі музэю пачалі працу над новым экспазыцыйным праектам. Яго адметнай рысай было тое, што ў экспазыцыі, акрамя літаратурнай, прадугледжвалася значная мэмарыяльная частка: фрагмэнт пецярбурскай кватэры Янкі Купалы, гасьцёўня ў доме паэта, яго кабінэт, куток маскоўскай кватэры мастака Елісеева і іншае.
Новая экспазыцыя стваралася цягам двух гадоў. 5 траўня 1976 г. яе ўрачыста адкрылі для наведвальнікаў. У 1990-я гг. праводзілася мадэрнізацыя экспазыцыі, больш шырока было адлюстравана жыцьцё і дзейнасьць Янкі Купалы ў 1920—1930 гг. У 2007 г., да 125-годзьдзя паэта, былі адноўленыя залі, прысьвечаныя тэмам: «Жыцьцё і дзейнасьць Янкі Купалы ў час Вялікай Айчыннай вайны. Таямніца яго сьмерці» і «Пецярбурскі пэрыяд ў жыцьці паэта».
Remove ads
Экспазыцыя
Музэй мае 8 экспазыцыйных заляў. Рукапісы Янкі Купалы і выданьні яго твораў розных гадоў, асабістыя рэчы паэта, шматлікія фатаздымкі, творы жывапісу, графікі, дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва распавядаюць пра жыцьцё і творчасьць паэта, культурна-грамадзкае і літаратурнае жыцьцё краіны. Мэмарыяльныя куткі, інтэр’еры рабочага кабінэта, гасьцёўні, ствараныя паводле ўспамінаў, фатаздымкаў, архіўных матэрыялаў, знаёмяць наведвальніка зь Вільняй, Пецярбургам, Масквой, перадваенным Менскам.
Залі
Інфармацыя для турыстаў
Адрас: | Менск, вул. Янкі Купалы 4 (месца былога дома паэта) |
Часы працы: | 9.45—17.45 кожны дзень, акрамя нядзелі[2] |
Тэлефон: | +375 17 227-79-43 (фкс), 227-78-66[2] |
Экскурсіі: | Пры наведваньні музэю можна скарыстацца паслугамі яго супрацоўнікаў для правядзеньня аглядавай, тэматычных, тэатралізаваных экскурсіяў, лекцыяў і мультымэдыйных прэзэнтацыяў, а таксама музэйна-пэдагагічных праграмаў |
Remove ads
Фотаархіў і кінафотаархіў
У фотаархіве музэю (налічвае 3278 адзінак) захоўваюцца фатаздымкі Янкі Купалы (1888—1942), ягоных родных, групавыя здымкі зь пісьменьнікамі, дзяржаўнымі і грамадзкімі дзеячамі, знаёмымі сябрамі і іншыя фотаматэрыялы.
У кінафонаархіве музэю (налічвае каля 200 адзінак) захоўваюцца фоназапісы выступленьняў, успамінаў родных і блізкіх, пісьменьнікаў, артыстаў, дзеячоў мастацтва, запісы песень і рамансаў на словы паэта, кадры кінахронікі пра жыцьцё і творчасьць, пахаваньне Янкі Купалы ў 1942 годзе ў Маскве, перапахаваньне ў 1962 годзе ў Менску[3].
Філіі
Вязынка
Вёска Вязынка — малая радзіма Янкі Купалы. Зьяўляецца найбольш вядомай з усіх філіяў музэю. Утварылася згодна з пастановай СНК БССР № 1139—292 ад 4 жніўня 1945 г.[4] Адкрылася для наведвальнікаў 20 чэрвеня 1948 г. Уяўляе сабой поўнасьцю адноўлены дом бацькоў паэта канца 19 ст., у якім ён нарадзіўся ў 1882 г. У доме разьмяшчаецца літаратурна-мэмарыяльная экспазыцыя, прысьвечаная дзяцінству і юнацтву Янкі Купалы.
У адноўленым будынку сьвірана з 1992 г. дзейнічае этнаграфічная экспазыцыя, прысьвечаная народным сьвятам і абрадам, якія знайшлі ўвасабленьне ў творчасьці паэта.
Агульная плошча музэйных будынкаў складае 232,2 м², у тым ліку экспазыцыйна-выстаўная плошча — 143 м²[5].
У красавіку 1972 г. у сувязі з 90-гадовым юбілеем Янкі Купалы на тэрыторыі філіі «Вязынка» створаны Купалаўскі мэмарыяльны запаведнік з плошчай 21 га. Апрача дома Янкі Купалы і гаспадарчых збудаваньняў, на тэрыторыі запаведніка знаходзіцца помнік паэту, валуны з высечанымі на іх радкамі ягоных вершаў, сажалка, крыніца, частка старога саду колішняга фальварку, дубовы гай, высаджаны да 100-годзьдзя з дня нараджэньня паэта, канцэртная эстрада[6].
Штогод у дзень нараджэньня народнага паэта Беларусі (7 ліпеня) тут праводзіцца сьвята паэзіі, працы і песьні.
Адрас: | 222322, в. Вязынка, Радашкавіцкі сельсавет, Маладэчанскі раён, Менская вобласьць[7] |
Праезд: | электрычкай Менск—Маладэчна да станцыі «Вязынка»[7] |
Часы працы: | 10:00—17:00 кожны дзень, акрамя панядзелка[7] |
Тэлефон: | +375 1767[8] 503-03-40 |
Акопы
Заснаваная 5 верасьня 1989 г. згодна з загадам № 141 Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь. Адкрылася для наведвальнікаў 29 жніўня 1992 г. у гонар 110-й гадавіны з дня нараджэньня паэта. Месьціцца ў вёсцы Харужынцы, каля якой маці паэта Б. І. Луцэвіч арандавала хутар Акопы. Цягам 15 гадоў Янка Купала прыяжджаў і жыў на гэтым хутары і напісаў тут больш за 80 вершаў, п’есы «Паўлінка», «Тутэйшыя», «Раскіданае гняздо», паэмы «Магіла льва», «Бандароўна» і іншыя. Ад хаты Луцэвічаў захаваўся адно фундамэнт, студня і альтанка. Менавіта з жыхароў Харужынцаў Янка Купала пісаў пэрсанажаў «Паўлінкі». У гэтых мясьцінах нарадзіўся вядомы выраз «тудэма-сюдэма»[9].
Пад музэй у 1989 г. быў узьведзены тыпавы будынак канца 19 — пачатку 20 ст. Асаблівасьць экспазыцыі філіі — наяўнасьць тэатральнай залі, таму што менавіта ў Акопах праявіўся талент Янкі Купалы — драматурга. На падыходзе да будынка музэю скульптары А. Засьпіцкі і Г. Мурамцаў стварыў скульптурную кампазыцыю «Малады Купала»[10].
Агульная плошча тэрыторыі філіі скаладае 6,3 га, агульная плошча музэйных будынкаў — 308 м², у тым ліку экспазыцыйна-выстаўная плошча — 238 м²[11].
Адрас: | 223124, в. Харужынцы, Янушкавіцкі сельсавет, Лагойскі раён, Менская вобласьць[10] |
Праезд: | аўтобусам Менск — Янушкавічы да прыпынку «Харужынцы»[10] |
Часы працы: | 10:00—17:00 кожны дзень, акрамя панядзелка[10] |
Тэлефон: | +375 1774 5-23-69[10] |
Ляўкі
«Ляўкі» — адна з найбольш маляўнічых філіяў музэю, разьмешчаная на беразе Дняпра, на былым лецішчы паэта. Заснаваная 4 жніўня 1945 г. згодна з пастановай № 1139—292 СНК БССР[12]. Знаходзіцца ў аднайменнай вёсцы Аршанскага раёну. Плошча філіі складае 19 га[13].
У 1981 г. паводле праекту мастакоў Я. Раманоўскага і Ф. Анісовіча было адноўленае лецішча Янкі Купалы, якое згарэла ў Другую сусьветную вайну. Цяпер тут разьмяшчаецца мэмарыяльная экспазыцыя, прысьвечаная жыцьцю паэта ў Ляўках у 1930—1940-я гады. У склад комплексу ўваходзяць: гаспадарчыя пабудовы, дом шафёра, гараж, у якім экспануецца машына Купалы «Шэўрале», падараваная яму ўрадам БССР у 1935 г.
Скульптурная кампазыцыя А. Анікейчыка зьяўляецца адным з найлепшых помнікаў паэту.
Асноўная літаратурна-дакумэнтальная экспазыцыя месьціцца ў доме былога лясьніцтва, каторы ацалеў падчас вайны і ў ім у 1935 г. спыняўся Янка Купала, калі прыяжджаў сюды для ўдзелу ў творчых сустрэчах пісьменьнікаў[13].
Аўтамабіль Янкі Купалы

У філіі музэю ў Ляўках экспануецца аўтамабіль Янкі Купалы Chevrolet Master Deluxe GA, якім паэт карыстаўся з 1939 да 1942 г. У 2009—2010 гг. аўтамабіль быў адрэстаўраваны і ў красавіку 2010 г. на працягу трох дзён быў выстаўлены ў Дзяржаўным літаратурным музэі Янкі Купалы ў Менску, пасьля чаго быў перавезены ў філію музэю ў вёсцы Ляўкі, дзе захоўваецца цяпер. На бягучы момант кошт аўтамабіля перавышае 100 тысячаў эўра.[14]
Адрас: | 211038, в. Ляўкі, Зубаўскі сельсавет, Аршанскі раён, Віцебская вобласьць[13] |
Часы працы: | 10:00—17:00 кожны дзень, акрамя панядзелка[13] |
Тэлефон: | +375 216 27-16-46[13] |
Яхімоўшчына
Заснаваная 24 студзеня 1997 г. з ініцыятывы тагачаснага дырэктара музэю Жанны Дапкюнас. Адкрылася для наведвальнікаў 30 траўня 2001 г. Месьціцца ў аднайменнай вёсцы Маладэчанскага раёну.
У Яхімоўшчыне ў 1906—1907 гг. паэт працаваў памочнікам вінакура на бровары. У той час ён напісаў свае выдатныя вершы, сярод якіх «А хто там ідзе?», «Зь песень нядолі», «Дайце мне волю», і інш., якія склалі яго першы зборнік «Жалейка».
Агульная плошча музэйных будынкаў складае 225 м², у тым ліку экспазыцыйна-выстаўная плошча — 196,9 мм². Экспазыцыя распавядае пра гісторыю купалаўскіх мясьцінаў з канца XIX ст., пэрыяд станаўленьня маладога паэта і першы ягоны зборнік «Жалейка»[15].
Адрас: | 211038, в. Яхімоўшчына, Палачанскі сельсавет, Маладэчанскі раён, Менская вобласьць[16] |
Праезд: | электрычкай «Менск-Маладэчна», далей — на цягніку ці аўтобусе Лідзкага кірунку да станцыі «Палачаны»[16] |
Часы працы: | 10.00—17.00 кожны дзень, акрамя панядзелка[16] |
Тэлефон: | +375-17 732-15-66[16] |
Remove ads
Дзейнасьць музэю
Супрацоўнікі музэю праводзяць сьвяты паэзіі, выставы, дні музэю ў вёсках, навуковыя нацыянальныя (з 1995 г. — міжнародныя) канфэрэнцыі «Купалаўскія чытаньні».
З ініцыятывы музэю ўтварыўся Міжнародны фонд Янкі Купалы, які аб’ядноўвае дасьледнікаў спадчыны паэта зь Беларусі, Расеі, Украіны, Летувы, Латвіі, Польшчы, Чэхіі, Вялікабрытаніі, ЗША.
Музэй падрыхтаваў і выдаў зборнікі матэрыялаў пра жыцьцё і дзейнасьць Янкі Купалы, бібліяграфіі твораў, успаміны, буклеты пра народнага паэта[3].
Remove ads
Глядзіце таксама
Крыніцы
Літаратура
Вонкавыя спасылкі
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads