Жлобін

Жло́бін^[4] (трансліт.: Žlobin) — горад раённага падпарадкавання ў Жлобінскім раёне Гомельскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр раёна. Трэці па колькасці насельніцтва горад у вобласці (пасля Гомеля і Мазыра). Размешчаны на раўніне Гомельскае Палессе, за 93 км ад Гомеля, 215 км ад Мінска. Прыстань на Дняпры. Буйны чыгуначны вузел (кірункі на Мінск, Магілёў, Гомель, Калінкавічы); аўтадарогі на Бабруйск, Гомель, Рагачоў, Светлагорск. Насельніцтва 76 068 чал. (2017)^[5].

Горад Жлобін Сцяг Герб Краіна Беларусь Вобласць Гомельская Раён Жлобінскі Каардынаты 52°54′00″ пн. ш. 30°02′00″ у. д.HGЯO Заснаваны XV ст. Першая згадка 1654 Ранейшыя назвы Злобін Плошча 38,4108 км²[1] Вышыня цэнтра 140 ± 1 м і 140 м[2] Водныя аб’екты Дняпро Насельніцтва ▼76 304 чал. (1 студзеня 2025)[3] Нацыянальны склад беларусы — 79,8%; рускія — 15,1%; украінцы — 2,8%; іншыя — 2,3% Канфесійны склад хрысціяне — праваслаўныя, католікі і інш. Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 2334 Паштовыя індэксы 246172, 247191, 247192, 247194–247200, 247205–247208, 247210 і 247239 Аўтамабільны код 3 СААТА 3218501000 Афіцыйны сайт gisp.gov.by Жлобін на карце Беларусі ±

Жлобін на Вікісховішчы

Назва

У беларускай антрапаніміі вядомыя прозвішчы Жлоба, Жлобіч^[6]. З прозвішчам Жлоба звязваў назву Жлобіна географ В. Жучкевіч^[7].

З іншага боку, ёсць гідронім Жлобін, так называецца возера каля Баранавічаў (цяпер у складзе горада).

Паходжанне назвы

Пытанне пра паходжанне назвы «Жлобін» мае некалькі версій, у тым ліку адкінутыя, легендарныя, тапанімічныя і лінгвістычныя.

Хлепень

Доўгі час у літаратуры сцвярджалася, што старая назва Жлобіна — «Хлепень», нібыта згаданая ў 1492 годзе ў сувязі з канфліктам паміж Вялікім княствам Літоўскім і Маскоўскай дзяржавай. Аднак сучасныя даследаванні паказалі, што гаворка ішла пра іншае паселішча — вёску Хлепень каля Сычова ў сучаснай Смаленскай вобласці Расіі. Атаясамленне Хлепеня і Жлобіна прызнана памылковым^[8].

Патранімічная і народна-легендарная

Паводле народнай легенды, назва Жлобін паходзіць ад імя легендарнага заснавальніка Злобіна — ваяра, які нібыта выратаваў людзей ад цмока. Паселішча было названа ў ягоны гонар, а з часам назва змянілася на «Жлобін». Версія падмацоўваецца мясцовымі паданнямі і тыповай практыкай утварэння назваў ад імёнаў першапасяленцаў^[8].

Легенда пра цмока

Яшчэ адна легенда сцвярджае, што ў балотах каля сучаснага Жлобіна жыў дванаццацігаловы цмок, які патрабаваў даніну людзьмі. Малады асілак Пятрок забіў цмока, але загінуў у баі. На месцы яго пахавання паставілі крыж, а пазней быў заснаваны замак Злобін. Назву нібыта далі ад слова «злоба» або ад крыку плытагонаў «Злоообін!» у небяспечным месцы на павароце Дняпра^[8].

Тапанімічная

Назва можа паходзіць ад мясцовых геаграфічных умоў — узгоркаў над Дняпром, на якіх не даставала паводкавая вада. У гэтым выпадку «злобак», «злобень» азначалі ўзвышша, сухое месца ў забалочанай мясцовасці. Версія падтрымліваецца шэрагам беларускіх тапанімістаў, уключаючы Ю. Татарынава^[8].

Балцкая

Паводле В. Жучкевіча і літоўскага мовазнаўцы А. Ванагаса, назва можа мець балцкае паходжанне. У літоўскай і старапрускай мовах сустракаюцца словы *globys*, *globe*, што азначаюць «рака», «возера», «ахопліваць», і паходзяць ад агульнага індаеўрапейскага кораня *gleb(h)-* — «сціскаць». Назва «Жлобін» магла абазначаць «звілістая рака» ці «акружанае вадой месца»^[8].

Іншыя версіі

Разглядаецца таксама магчымасць паходжання ад фіна-угорскіх або іранскіх кораняў, звязаных са значэннямі «вільготнае месца», «талая вада» ці «рака» (камскі, таджыцкі, персідскі адпаведнікі). У такім выпадку «Жлобін» мог значыць «паселішча на вільготным месцы»^[8].

Геральдыка

Афіцыйны герб Жлобіна — сярэбраная ладдзя з разгорнутым ветразем на блакітным полі іспанскага шчыта. Зацверджаны 25 студзеня 2002 года рашэннем гарвыканкама № 962 і ўнесены ў Гербавы матрыкул Рэспублікі Беларусь пад № 80^[9][10].

Выява ладдзі адсылае да значэння Дняпра як гандлёвага і культурнага шляху, які спрыяў фармаванню Жлобіна. Сімвалізуе падарожжа і накіраванасць у будучыню.

Падчас публічнага абмеркавання герба разглядаліся і іншыя варыянты, у тым ліку — грыфон з мячом як сімвал рода Хадкевічаў^[11]. Аднак перамог праект з ладдзёй, падтрыманы большасцю ўдзельнікаў конкурсу.

Гісторыя

Старажытнасць

Вынікі археалагічных даследаванняў паказваюць, што першыя пасяленні людзей на тэрыторыі сучаснага горада ўзніклі ў першабытнаабшчынны час, задоўга да заснавання Жлобіна. На ўзбярэжжы Дняпра ў межах горада знойдзены рэшткі паселішча перыяду бронзавага веку (II — пачатак I тысячагоддзя да н.э.). На тэрыторыі гарадскога парку культуры і адпачынку «Прыдняпроўскі» выяўлены сляды пасялення перыяду жалезнага веку^[12], якое існавала ў канцы I тысячагоддзя да н. э. — пачатку I тыс. н.э.^[13].

У Рэчы Паспалітай

Падчас вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў казацкі гетман Іван Залатарэнка, які ваяваў на баку Маскоўскай дзяржавы, у сваім лісце ад 15 ліпеня 1654 года паведаміў, што яго войскі спалілі «замак Злобін» (разам з замкамі Рэчыца, Стрэшын, Рагачоў і Горваль). Больш позніх звестак пра гэты замак не маецца^[14].

Паводле археалагічных даных, Жлобінскі замак існаваў у XV—XVII стагоддзях ля ўпадання ручая Чорначка ў раку Дняпро, побач з сучасным гарадскім паркам «Прыдняпроўскі». Абарончыя ўмацаванні складаліся з 2-х частак: замка і падзамка. Пляцоўка замка ўзвышаецца над нізінай на 3—4 м (цяпер тут знаходзіцца сучасны будынак — спартыўная школа). Пляцоўка падзамка, якая выцягнута з поўначы на поўдзень, узвышаецца над нізінай на 2 — 3 м (стадыён спартыўнай школы). Побач знаходзіцца і першапачатковае неўмацаванае сярэдневяковае селішча^[15]. На ім размясціўся парк «Прыдняпроўскі»^[16]. Пры археалагічных абследаваннях знойдзены матэрыял XIV—XVIII стагоддзяў^[13].

Герб Хадкевічаў.

У XV—XVI стагоддзях гэта мясцовасць знаходзілася ва ўладаннях Хадкевічаў, у Рэчыцкім павеце Менскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага (якое 1 ліпеня 1569 года аб’ядналася з Польскім Каралеўствам у Рэч Паспалітую).

У публікацыях сустракаецца меркаванне аб тым, што першая пісьмовая згадка аб Жлобіне пад назвай Хлепень адносіцца да 1492 года, але гэта памылка^[17]. Імаверна, яна ўзнікла ў выніку таго, што з беларускім горадам Рагачоў (паблізу Жлобіна) блыталі сяло, якое ў XV стагоддзі знаходзілася на сумежжы Вялікага Княства Літоўскага і Маскоўскай дзяржавы — Рагачова^[ru] (у сучасным Дмітраўскім раёне Маскоўскай вобласці), а непадалёк ад яго ёсць в. Хляпень (Сычоўскі раён Смаленскай вобласці)^[18]. Дакументаў пра тое, што ў Жлобіна была назва Хлепень, няма.

З 1509 года ў складзе Рагачоўскай воласці, ва ўладанні каралевы Боны Сфорцы, з 1556 года ў складзе скарбовага Рагачоўскага маёнтка. З 1563 года ва ўладанні полацкага шляхціца^[19].

У 1790 годзе кароль Станіслаў Аўгуст Панятоўскі выдаў прывілей на штотыднёвыя таргі і 4 гадавыя кірмашы ў Жлобіне, які тады належаў І. Халецкаму. Былі прыстань і паромная пераправа, вялося будаўніцтва рачных суднаў. З 1792 года дзейнічала Крыжаўздвіжанская царква.

У Расійскай імперыі

З 1793 года, пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, Жлобін у Расійскай імперыі, мястэчка Рагачоўскага павета Магілёўскай губерні. Падчас вайны паміж Францыяй і Расіяй 1812 года французскія войскі 20 ліпеня 1812 года занялі Жлобін, але ў хуткім часе адступілі. Паводле рэвізіі 1816 года ў Жлобіне 189 двароў.

З 1818 года Жлобін стаў мястэчкам. Паводле інвентару 1847 года меў 965 жыхароў. У 1860 годзе меліся царква, паштовая станцыя (24 камплекты коней), прыстань і пераправа.

У 1863 годзе шляхта Жлобіншчыны далучылася да паўстання 1863–1864 гадоў у Польшчы, Літве і Беларусі супраць уладаў Расійскай імперыі. Гл. таксама: Паўстанне 1863–1864 гадоў на тэрыторыі Рагачоўскага павета

У 1863 годзе замест састарэлага ўзведзены новы будынак царквы, дзейнічалі народнае вучылішча (у 1864 годзе 15 вучняў, у 1889 годзе 92 вучні), хлебазапасны магазін. З 1876 года працаваў дрожджавы завод, з 1868 года — крупарушка. Праз мястэчка праходзіла дарога з Магілёва на поўдзень Беларусі.

16 лістапада 1873 года была адкрыта чыгунка Асіповічы — Гомель і чыгуначная станцыя Жлобін 2-га класа. За 1 км на захад ад мястэчка было збудавана паравознае дэпо, вагонныя майстэрні, памяшканні для пасажыраў. Пазней быў узведзены аднапавярховы драўляны вакзал.

13 мая 1880 года ў пажары згарэла 159 дамоў, царква, усе 5 яўрэйскіх малітоўных дамоў, народнае вучылішча, хлебазапасны магазін, 65 лавак і складоў з таварамі. Адбудоўвалася мястэчка паводле новага плана. У 1880 годзе 164 двары, 430 жыхароў, 6 лавак, цукровы завод. 16 мая 1889 года ў пажары згарэла 89 дамоў з надворнымі пабудовамі.

Паводле перапісу 1897 года ў в. Карпілаўка, якая пазней увайшла ў склад Жлобіна — 301 двор, 1307 жыхароў, капліца, яўрэйскі малітоўны дом, хлебазапасны магазін, чыгуначнае вучылішча, 8 крупарушак, 4 пастаялыя двары, 2 карчмы. Паблізу размяшчаўся казённы завод для прэсавання сена, якое накіроўвалася ў ваенныя акругі.

24 снежня 1902 года адкрыта чыгунка Віцебск — Жлобін, 2 лістапада 1915 года — чыгунка Жлобін — Калінкавічы. Пашыраўся гандаль, асабліва хлебам, лёнам, пянькой. Працавалі 2 вінакурні. З 22 снежня 1905 года да 2 студзеня 1906 года адбывалася забастоўка чыгуначнікаў. З 1908 года дзейнічала пазыкова-ашчадная каса. Мелася паштовае аддзяленне.

У 1909 годзе ў Жлобіне, які адносіўся да Лукаўскай воласці Рагачоўскага павета Магілёўскай губерні, налічвалася 486 гаспадарак, 4270 жыхароў, 613 драўляных і 4 мураваныя будынкі. 27 красавіка 1910 года жыхары на беразе Дняпра сустракалі мошчы прападобнай Ефрасінні, якія на параходзе «Галавачоў» перавозіліся з Кіева ў Полацк. У 1911 годзе адкрыта прыватная гімназія з бібліятэкай пры ёй, у 1913 годзе — крэдытнае таварыства. У 1915 годзе на чыгуначнай станцыі адбылося хваляванне салдат, меліся сутыкненні з паліцыяй.

• 
  Мястэчка Жлобін, агульны выгляд. 1915 г.
• 
  Галоўная вуліца. Да 1914 г.
• 
  Тэатр. Да 1918 г.
• 
  Мост праз Дняпро. Да 1914 г.
• 
  Набярэжная. Да 1914 г.
• 
  Жлобін. Да 1918 г.

1917 - 1941

У час рэвалюцыйных падзей 1917 года Часовы ўрад Расіі вырашыў выкарыстаць для барацьбы з рэвалюцыйнымі выступленнямі рабочых польскія часці Ю. Доўбар-Мусніцкага. Корпус польскіх легіянераў знаходзіўся ў раёне Жлобіна. Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі Ю. Доўбар-Мусніцкі заявіў аб сваім нейтралітэце ў адносінах да савецкай улады, аднак у 12 студзеня 1918 года ён аб’явіў вайну Савецкай Расіі. Каля станцыі Жлобін упарты бой, аж да рукапашных стычак, працягваўся 6, а гарматны агонь — 30 гадзін; атрымаўшы перамогу ў гэтым баі, чырвонаармейскія атрады ўвайшлі ў Жлобін.

З 2 сакавіка да лістапада 1918 года акупаваны нямецкімі войскамі. Немцы пратрымаліся ў Жлобіне да 24 лістада 1918 года. 25 сакавіка 1918 года абвешчана аб прыналежнасці тэрыторыі да Беларускай Народнай Рэспублікі. 24 лістапада 1918 года ўладу ўзялі бальшавікі. З 1 студзеня 1919 года згодна з пастановай I з’езда КП(б) Беларусі Жлобін увайшоў у склад Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусі, аднак 16 студзеня ЦК РКП(б) пастанавіў уключыць яго ў састаў Расійскай Савецкай Федэратыўнай Сацыялістычнай Рэспублікі. У 1919 годзе Жлобін становіцца цэнтрам воласці. Да восені 1920 года пабудавана электрастанцыя магутнасцю 35 конскіх сіл. 9 мая 1923 года створана Жлобінская воласць.

У сакавіку 1924 года Рагачоўскі павет, у т. л. Жлобін, вернуты Беларускай ССР. З 17 ліпеня 1924 года Жлобін — адміністрацыйны цэнтр Жлобінскага раёна (да 26 ліпеня 1930 года ў Бабруйскай акрузе). У 1924 годзе на паўночнай ускраіне мястэчка заснавана метэастанцыя, працавала ветэрынарная лячэбніца. З 3 ліпеня 1925 года — горад.

У 1930 годзе арганізаваны калгас «Чырвоны Жлобін». У 1927—1929 гадах пабудавана чыгуначная сярэдняя школа, у 1933 годзе — будынак сярэдняй школы № 2 (цяпер № 5). У 1934 годзе працавалі шпаларэзны завод, электрастанцыя, рамонтна-вагонны ўчастак, машынна-трактарная станцыя (з 1932 года) і майстэрня, дрэваапрацоўчы камбінат (145 рабочых), нафтавы млын і крупарушка, цагельня (56 рабочых), металаапрацоўчая, камвольная, кравецкая, абутковая майстэрні, мэблевая фабрыка, маслазавод, друкарня, кузня. З 5 чэрвеня 1931 года выдавалася раённая газета, а затым чыгуначная шматтыражная газета «Ударнік». У 1937 годзе ўзведзены будынак для яшчэ адной сярэдняй школы, у 1940 годзе — новы будынак для чыгуначнай школы. У 1938—1939 гадах на станцыі Жлобін-Паўночны пабудаваны новы будынак дэпо.

З 20 лютага 1938 года Жлобінскі раён — у Гомельскай вобласці. З 27 лістапада 1938 года Жлобін — горад раённага падпарадкавання.

У 1930-х гадах Жлобінскі раён моцна пацярпеў ад масавых савецкіх рэпрэсій. У кантэксце прымусовай калектывізацыі ўлады высялялі заможных сялян, канфіскоўвалі маёмасць, абвінавачвалі людзей у «контррэвалюцыйнай» дзейнасці^[20]. У 1931 годзе з раёна было гвалтоўна пераселена 158 сямей (734 чалавекі) на Урал^[20], а ў 1933 годзе каля 50 двароў вывезлі ў Адэскую вобласць у складзе 4 500 гаспадарак з БССР^[20]. Да сакавіка 1936 года колькасць перасяленых з БССР складала 1779 чалавек пры плане 2000^[20].

У кнізе «Памяць» названыя імёны каля 250 чалавек са Жлобіншчыны, асуджаных або рэпрэсаваных як «шпіёны» ці «ворагі народа». Фіксаваліся выпадкі супраціву: падпалы калгасаў, адмова ад галасавання за Сталіна, агітацыя за іншых кандыдатаў^[21]. Мелі месца масавыя арышт і дэпартацыі сярэднякоў і нават беднякоў^[22].

Больш падрабязна: «Савецкія рэпрэсіі ў Жлобінскім раёне».

1941 - 1945

Ужо 27 чэрвеня 1941 года, праз пяць дзён пасля пачатку вайны, Люфтвафэ нанеслі бомбавы ўдар па Жлобінскім чыгуначным вузле^[23]. У гэты ж дзень быў сфармаваны Жлобінскі знішчальны батальён з больш як 100 чалавек — супрацоўнікаў НКУС, партыйных, савецкіх і камсамольскіх актывістаў. Ён узначальваўся А. Міронавым, А. Ярашавым і М. Шапірам. Батальён удзельнічаў у баях і эвакуацыі^[24].

4 ліпеня 1941 года нямецкія войскі захапілі Жлобін. Савецкія войскі 6 ліпеня 1941 года адбілі горад, але пад націскам намнога большых сіл праціўніка адступілі за Дняпро.

З 13 ліпеня па 17 жніўня 1941 года войскі 63-га стралковага корпуса пад камандаваннем Л. Пятроўскага правялі Рагачоўска-Жлобінскую аперацыю, занялі Жлобін і пратрымалі яго да сярэдзіны жніўня. Гэта быў першы контрудар Чырвонай Арміі на фронце^[25].

Падчас акупацыі (Жлобінскі гета існавала з верасня 1941 па красавік 1942) было забіта не менш за 2000 яўрэяў^[26]. Усяго акупанты загубілі 2500 жыхароў Жлобіна, Стрэшына і іншых населеных пунктаў (пахаваны ў магіле ахвяр фашызму за 9 км на поўдзень ад горада).

З восені 1941 года пачалі дзейнічаць першыя падпольныя групы на чале з Цітам Мінянковым, Паўлам Скварчэўскім і інш. Увосень 1942 года на Жлобіншчыну прыбылі дзве падрыхтаваныя групы — І. Крышнёва і Д. Шыбінскага — для стварэння партызанскіх атрадаў. Яны ўтварылі атрад «Смерць фашызму»^[27] і «Жалязняк»^[28].

У жніўні 1943 года партызаны з атрадаў «Смерць фашызму» і «Жалязняк» правялі аперацыю «Рэйкавая вайна», падарваўшы больш за 1200 рэек на Жлобінскім участку чыгункі^[29].

У лютым 1944 года савецкія войскі выйшлі на левы бераг Дняпра насупраць Жлобіна, але да 6 чэрвеня 1944 года горад не быў вызвалены.

23 лютага 1944 года ў ходзе Рагачоўска-Жлобінскай наступальнай аперацыі савецкія войскі вызвалілі вёску Майскае, а 26–27 чэрвеня 1944 года Жлобін і навакольныя населеныя пункты былі канчаткова вызвалены падчас аперацыі «Баграціён»^[30].

Падрабязней: Партызанскі атрад «Смерць фашызму», Партызанскі атрад «Жалязняк» (Жлобінскі раён)

1945 - 1990

Пасля вайны ў Жлобіне і раёне засталося крыху больш за 3 000 жыхароў, хоць напярэдадні вайны іх было звыш 19 000. Да 1959 года насельніцтва аднавілася — налічвалася ўжо 19 200 чалавек^[31].

У 1963 годзе да Жлобіна далучаны пасёлак пеньказавода. Раней былі далучаны пасёлкі Ветка-Вір, Жлобін-Падольскі, Рабочы. З 17 сакавіка 1963 года — горад абласнога падпарадкавання. У 1975 годзе ў Жлобіне быў адкрыты мясакамбінат^[32]. У 1977 годзе пачала працу новая навучальная ўстанова, сёння — тэхналагічны каледж^[33]. 30 снежня 1978 года пабудаваны завод штучнага футра, а таксама каледж сферы абслугоўвання^[34].

У канцы 1984 года — Беларускі металургічны завод. Пабудавалі яго з удзелам фірмаў «Фест-Альпіне» (Аўстрыя) і «Даніэлі» (Італія). Першы расплаў і разліўка сталі (СТАЛЬ 1 ГОСТ) адбыліся 15 кастрычніка 1984 года — гэта дата лічыцца днём заснавання завода. Яго першым дырэктарам стаў Дзярожант Акопаў^[35].

1991 - 2020

Пасля распаду СССР Жлобін працягваў развівацца як важны прамысловы і культурны цэнтр рэгіёна. У 1993 годзе быў пабудаваны Палац культуры металургаў^[36].

У 1995 годзе ўзведзены новы мураваны будынак Свята-Троіцкай царквы^[19].

У 1996 годзе адкрыўся тэхнікум пры БМЗ (цяпер — металургічны каледж)^[37].

4 студзеня 2002 года Жлобінскі раён і горад Жлобін аб'яднаны ў адну адміністрацыйна-тэрытарыяльную адзінку — Жлобінскі раён з адміністрацыйным цэнтрам горад Жлобін^[38].

У 2004 годзе быў узведзены новы будынак чыгуначнага вакзала^[39], а ў 2006 годзе адкрыты Цэнтр алімпійскага рэзерву^[40].

У 2007 годзе на БМЗ увялі ў эксплуатацыю трубную вытворчасць^[41]. У Красным Беразе быў адкрыты мемарыял «Дзяцям — ахвярам вайны»^[42]. У 2008 годзе ў Цэнтры алімпійскага рэзерву адкрыўся аквапарк^[43].

У 2012 годзе хакейны клуб «Металург» стаў чэмпіёнам Беларусі^[44]. У 2013 годзе горад прымаў рэспубліканскі фестываль «Дажынкі»^[45]. У 2013–2021 гадах праводзілася электрыфікацыя чыгуначных участкаў^[46]. У 2020 годзе быў адкрыты новы будынак Жлобінскага гісторыка-краязнаўчага музея^[47].

22 снежня 2014 года ў склад горада ўключаны большая частка вёскі Лебядзёўка Луцкага сельсавета і пасёлак Рубеж Малевіцкага сельсавета^[48].

У жніўні 2020 года Жлобін стаў адным з гарадоў, дзе прайшлі масавыя акцыі пратэсту пасля прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі. 17 жніўня забастоўка на БМЗ увайшла ў актыўную фазу: былі спынены ўсе тры мартэлі (электрадугавыя печы), з іх быў сліты метал, і завод спыніў працу^[49][50]. Каля 2 000 рабочых падпісалі зварот з патрабаваннем перагляду вынікаў выбараў.

Некалькі працоўных — Яўген Говар, Аляксандр Баброў і Ігар Повараў — былі асуджаныя на рэальныя турэмныя тэрміны за нібыта «арганізацыю» страйку^[51]. Асобны прысуд атрымаў супрацоўнік БМЗ Аляксандр Гашнікаў — 14 гадоў калоніі ўзмоцненага рэжыму за спробы стварэння незалежнага прафсаюзу і арганізацыю працоўнага руху ў краіне^[51].

2021 - наш час

Пасля грамадска-палітычных падзей у Беларусі ў 2020 годзе і пачатку расійска-украінскай вайны ў 2022 годзе Беларускі металургічны завод сутыкнуўся з праблемамі на міжнародным рынку. Заводу стала цяжка прадаваць прадукцыю ў краіны Заходняй Еўропы і ЗША. 12 мая 2023 года санкцыі супраць БМЗ увяла Украіна, а ў жніўні таго ж года — Еўрапейскі саюз. Да санкцый далучыліся Швейцарыя, Паўночная Македонія, Чарнагорыя, Албанія, Боснія і Герцагавіна, Ісландыя, Ліхтэнштэйн і Нарвегія. Таксама ў санкцыйны спіс ЗША трапілі сам завод, генеральны дырэктар Дзмітрый Корчык і звязаная з БМЗ кампанія BELKAPSTEEL^[52].

Тым не менш, афіцыйнае кіраўніцтва заяўляе пра станоўчую дынаміку. У 2023 годзе, паводле слоў генеральнага дырэктара Дзмітрыя Корчыка, было выпушчана на 250 тысяч тон сталі больш, чым у папярэднім годзе (плюс 12%), а экспарт пракату чорных металаў вырас да 1,6 млн тон (плюс 17%). Доля інавацыйнай прадукцыі склала 41%, а работнікам была выплачана 13-я зарплата^[53].

Пасля падзей жніўня 2020 года ў Жлобінскім раёне адбыўся шырокі палітычны пераслед. Дзясяткі жыхароў былі асуджаныя за ўдзел у пратэстах, каментары ў інтэрнэце або за публічныя выказванні салідарнасці. Штрафы, «хатняя хімія», пазбаўленне волі — гэта найбольш тыповыя формы пакарання. Прысуды выносіліся паводле артыкулаў 342, 364, 369, 130 КК, а ў асобных выпадках — нават за нібыта «здраду дзяржаве».

У 2024 годзе Жлобін заняў першае месца сярод усіх раённых цэнтраў Гомельшчыны па колькасці палітычна матываваных крымінальных спраў — 168 зафіксаваных выпадкаў, што саступае толькі абласному цэнтру^[54].

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1847 год — 965 чал.; 1880 год — 430 чал.; 1897 год — 1 307 чал. (перапіс)(2100 чал.^[55])
• XX стагоддзе: 1909 год — 4 270 чал.; 1939 год — 19,3 тыс. чал.^[55]; 1959 год — 19,2 тыс. чал.^[55]; 1970 год — 25 тыс. чал. (25,4 тыс. чал.^[55]); 1995 год — 67,6 тыс. чал.^[55]
• XXI стагоддзе: 2013 год — 75 335 чал.; 2016 год — 75 956 чал.^[56]; 2017 год — 76 068 чал.^[5]

Эканоміка

Прадпрыемствы лёгкай, металургічнай (Беларускі металургічны завод), харчовай, будматэрыялаў прамысловасці, фабрыка інкрустацыі.

Гасцініцы «Славянская», «Юбілейная».

Культура

• Жлобінскі гісторыка-краязнаўчы музей

Спорт

• Лядовы палац «Металург»
• Хакейны клуб «Металург»
• Футбольны клуб «Жлобін»

Славутасці

Храм Свяціцеля Васіля Вялікага

• Свята-Троіцкая царква (1995)
• Касцёл Маці Божай Каралевы Свету^[57]
• Храм Свяціцеля Васіля Вялікага
• Жлобінскі заапарк

Вядомыя асобы

Асноўныя артыкулы: Вядомыя асобы Жлобіна і Ганаровыя грамадзяне Жлобіна

Дзеячы навукі, культуры, царквы

Архіепіскап Георгій (Данілаў).

• Вульф Іосіфавіч Агранаў (1918—1995) — мастак-пастаноўшчык тэатра і кіно, заслужаны дзеяч мастацтваў Украінскай ССР.
• Сямён Міхайлавіч Бытавой (1909—1985) — савецкі паэт.
• Аляксей Іванавіч Восіпаў — доктар філасофскіх навук, прафесар.
• Георгій (Данілаў) — мітрапаліт Ніжагародскай і Арзамаскай епархіі, кіраўнік Ніжагародскай мітраполіі Рускай праваслаўнай царквы (з 2003).
• Гірш Ізраілевіч Добін (1905—2001) — яўрэйскі пісьменнік.
• Усевалад Мікалаевіч Сцебурака — беларускі паэт, празаік
• Неаніла Арцёмаўна Крынічная — доктар філалагічных навук, заслужаны дзеяч навукі Расійскай Федэрацыі.
• Арыэль Шламо-Залман — пісьменнік і рэдактар ізраільскіх энцыклапедый.
• Леў Мікалаевіч Тамкоў (1937—1997) — беларускі архітэктар.
• Мікалай Абрамавіч Шэхтман (нар. 1936) — расійскі вучоны ў галіне лексікалогіі і семантыкі.
• Юрый Яфімавіч Мамлін (нар. 1947) — беларускі архітэктар.

Ваенныя

• Макар Уласавіч Барташоў (1909—1948) — Герой Савецкага Саюза, камандзір авіяцыйнай дывізіі, удзельнік савецка-японскай вайны.
• Міхаіл Сямёнавіч Быкаў (1922—1991) — Герой Савецкага Саюза, камандзір авіяцыйнай эскадрыллі, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны.
• Юзаф Дамброўскі  (польск.) (1897—1920) — ваеннаслужачы расійскіх, затым — польскіх узброеных сіл (сяржант-пілот), удзельнік І-ай сусветнай вайны; узнагароджаны пасмяротна Ордэнам воінскай доблесці (вышэйшая ваенная ўзнагарода Польшчы).
• Зіновій Якаўлевіч Дворкін (1907—1983) — начальнік ваенна-будаўнічага ўпраўлення Ленінградскага фронту Вялікай Айчыннай вайны, генерал-лейтэнант інжынерна-тэхнічнай службы.

Спартсмены

С. Мацвейчык.

• Аніс Віктаравіч Ананенка (нар. 1985) — шматразовы чэмпіён Беларусі ў бегу на сярэднія дыстанцыі, майстар спорту міжнароднага класу Рэспублікі Беларусь.
• Ігар Андрэевіч Кузьмянок (нар. 1990) — беларускі футбаліст.
• Уладзімір Мікалаевіч Лавецкі — срэбны прызёр XX летніх Алімпійскіх гульняў (1972, Мюнхен, Германія) у эстафеце 4×100 м.
• Сяргей Сяргеевіч Мацвейчык (нар. 1988) — беларускі футбаліст.
• Васіль Васільевіч Рудзянкоў (1931—1982) — чэмпіён і рэкардсмен XVII летніх Алімпійскіх гульняў (1960, Рым) у кіданні молата.

Іншыя вядомыя асобы

• Юрый Леанідавіч Астапчанка (нар. 1945) — беларускі палітык.
• Рыгор Арцёмавіч Васільеў (1885—1976) — удзельнік рэвалюцыйнага руху.
• Юрый Сцяпанавіч Піткевіч  (руск.) — старшыня ўрада Удмурцкай Рэспублікі Прыволжскай федэральнай акругі (Расійская Федэрацыя; 2000—2014).
• Таццяна Сцяпанаўна Філімончык (нар. 1949) — беларускі палітык.

Цікавыя факты

У 1955 годзе ў Жлобіне здымаўся мастацкі фільм «Зялёныя агні» (рэжысёры С. І. Сплашноў, І. А. Шульман, кінастудыя «Беларусьфільм»). Дзеянне адбываецца на адным з чыгуначных вузлоў Беларусі. Малады машыніст грузавога цягніка Сяргей Чобур на сваю рызыку здзяйсняе першы рэйс з перавышэннем вагавых нормаў. У шляху выяўляецца няспраўнасць машыны. Заняўшыся на хаду рамонтам, брыгада дапускае парушэнне правілаў эксплуатацыі, і Чобура здымаюць з працы. Вопыт Чобура ўдаецца паспяхова паўтарыць, і Сяргея вяртаюць на паравоз. Гэтаму больш за ўсё рады дзве дзяўчыны-чыгуначніцы — інжынер Людміла і дыспетчар Аксана… У масавых сцэнах удзельнічалі многія жыхары Жлобіна, у фільме ёсць прыгожыя здымкі чыгуначнай тэхнікі таго часу^[58].

Гл. таксама

• Спіс вуліц Жлобіна
• Жлобінскі аўтобус