Спіс кіраўнікоў Беларусі

Гісторыя дзяржаўнасці на тэрыторыі Беларусі пачынаецца з Полацкага княства. З XIII ст. землі сучаснай Беларусі былі асноўнай часткай Вялікага Княства Літоўскага, якое ў 1569 годзе разам з Польшчай утварыла Рэч Паспалітую. У канцы XVIII ст. тэрыторыі сучасных Беларусі і Літвы анексаваны Расійскай імперыяй, у яе складзе яны ўмоўна называліся Паўночна-Заходнім краем. У пачатку XX ст. абвешчана Беларуская Народная Рэспубліка, а ў 1919 годзе — Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусь, якая ў 1922 годзе стала часткай СССР — Беларускай ССР. У 1991 годзе Беларусь стала незалежнай краінай.

Міфалагічныя кіраўнікі

У беларускім эпасе як князь апісваецца першачалавек — Бай, ад якога паходзяць беларусы. Пасля Бая князем быў яго сын Белаполь, ад Бая і Белаполя, быццам, паходзяць усе князі пазнейшых плямён.

Дагістарычны перыяд

Герадот паведамляў пра племя неўраў, чые цары бралі ўдзел у Савеце цароў Скіфіі, некаторыя даследчыкі лічаць, што неўры жылі на тэрыторыі сучаснай Беларусі.

У эпасе захавалася паданне пра князя славянскага племені дулебаў — Кумара, дулебы мігравалі з поўдню на тэрыторыю сучаснай Беларусі пад ціскам авараў, тут Кумар загінуў у барацьбе з готамі.

Саксон Граматык у «Дзеях данаў» паведамляе пра полацкага князя Веспасія, у падзеях магчыма V—VI стст., які змагаўся супраць данаў. У Сазе пра Ода Стралу згадваецца полацкі князь Палтэс. Сага пра Тыдрэка Бернскага паведамляе пра князя Русі і Полацка Вальдэмара, які кіраваў Полацкам падчас вайны з гунамі. Аднак, усе гэтыя творы маюць пазнейшы літаратурны характар, у дэталях яны не грунтуюцца на сапраўдныя падзеі.

З летапісу вядомы Радзім і Вятка, кіраўнікі славянскіх плямён, што быццам па іх атрымалі свае назвы — радзімічы і вяцічы. Некаторыя даследчыкі лічаць, што магчыма і крывічы з дрыгавічамі таксама атрымалі назвы ад імёнаў кіраўнікоў — Крыва і Драга.

У дагаворы Русі з Візантыяй 907 года згадваецца князь Полацка, але яго імя не названа, таксама ёсць думка пра літаратурны, «рэканструкцыйны» характар дагавора 907 года. На думку некаторых даследчыкаў, княгіня Прадслава, згадваецца ў дагаворы Русі з Візантыяй у 944 годзе, магла быць полацкай княгіняй, але гэта сумнеўнае меркаванне. Таксама ёсць гіпотэзы пра дынастыю мясцовых князёў у Полацку X ст.

Княжацкі перыяд

Князі полацкія

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Рагвалод	920	978	945	977
	Ізяслаў	979	1001	986	1001
Усяслаў Ізяславіч		990-я	1003	1001	1003
	Брачыслаў Ізяславіч	997	1044	1003	1044
	Усяслаў Брачыславіч	каля 1029	1101	1044	1101
	Мсціслаў Ізяславіч	?	1069	1069	1069
	Святаполк Ізяславіч	1050	1113	1069	1071
	Барыс Усяславіч	да 1057	1128	1101	1128
Давыд Усяславіч		паміж 1047 і 1057	1129	1129	1129
	Ізяслаў Мсціславіч	1097	1154	1129	1132
	Святаполк Мсціславіч	?	1154	1132	1132
	Васілька Святаславіч	?	1144	1132	1144
	Рагвалод-Васіль Барысавіч	?	пасля 1171	1144	1151
	Расціслаў Глебавіч	?	1165	1151	1159
	Рагвалод-Васіль Барысавіч	?	пасля 1171	1159	1162
Усяслаў Васількавіч		?	каля 1186	1162	1167
Валадар Глебавіч		1090-я	пасля 1167	1167	1167
Усяслаў Васількавіч		?	каля 1186	1167	1181
	Уладзімір	?	1216	1186	1216
	магчыма Васілька	?	1220-я	1216	1222
	Святаслаў Мсціславіч	?	пасля 1238	1222	1232
Брачыслаў		?	пасля 1242	1232	1242
Канстанцін		?	пасля 23 мая 1254	1254	1262

Князі тураўскія

• Тур (X ст.) — князь тураўскі (970-я)

Князі смаленскія

Князі гарадзенскія

Вялікія князі літоўскія

Да Люблінскай уніі

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Міндоўг	1195	1263	1240	1263
	Транята	?	1264	1263	1264
	Войшалк	1223	1267	1264	1267
	Шварн	1230	1269	1267	1268
	Від	?	1270	1268	1270
	Трайдзень	1220	1282	1270	1282
	Даўмонт	?	1285	1282	1285
	Будзікід	?	1290	1285	1290
	Будзівід	?	1294	1290	1294
	Віцень	?	1316	1294	1316
	Гедымін	1275	1341	1316	1341
	Яўнут	1300	1366	1341	1345
	Альгерд	1296	1377	1345	1377
	Ягайла	1362	1434	1377	1381
	Кейстут	1297	1382	1381	1382
	Ягайла	1362	1434	1382	1392
	Скіргайла(як намеснік)	1354	1397	1386	1392
	Вітаўт	1350	1430	1392	1430
	Свідрыгайла	1370	1452	1430	1432
	Жыгімонт I	1365	1440	1432	1440
	Казімір Ягелончык	1427	1492	1440	1492
	Аляксандр Ягелончык	1461	1506	1492	1506
	Жыгімонт II Стары	1467	1548	1506	1544
	Жыгімонт III Аўгуст	1520	1572	1544	1572

Пасля Люблінскай уніі

Выбарныя каралі польскія і вялікія князі літоўскі

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Генрык Валезы	1551	1589	1574	1574
	Стэфан Баторы	1533	1586	1576	1586
	Жыгімонт IV Ваза	1566	1632	1587	1632
	Уладзіслаў Ваза	1595	1648	1632	1648
	Ян Казімер Ваза	1609	1672	1648	1668
	Міхал Вішнявецкі	1640	1673	1669	1673
	Ян Сабескі	1629	1696	1674	1696
	Аўгуст Моцны	1670	1733	1697	1704
	Станіслаў Ляшчынскі	1677	1766	1704	1709
	Аўгуст Моцны	1670	1733	1709	1733
	Станіслаў Ляшчынскі	1677	1766	1733	1734
	Аўгуст Саксонскі	1696	1763	1733	1763
	Станіслаў Аўгуст Панятоўскі	1732	1798	1764	1795

Інтэррэксы

На час бескаралеўя — пасля смерці караля і вялікага князя да выбараў новага — пэўныя манаршыя абавязкі выконваў прымас (архібіскуп гнезненскі), які ў гэтай сувязі менаваўся інтэррэксам («міжкаралём»). Упершыню інтэррэкс паўстае ў 1572 годзе, не быў прадугледжаны ранейшымі актамі. Праз тое, што паводле Люблінскай уніі (1569) выбары манарха мусілі быць агульныя, яго называюць «інтэррэксам Рэчы Паспалітай». Аднак, у розныя бескаралеўі ў Вялікім Княстве Літоўскім інтэррэксы прызнаваліся ў рознай ступені. У бескаралеўі 1573—1574, 1574—1576, 1586—1587 гадоў Княствам кіравалі і выбары наступнага вялікага князя арганізоўвалі Паны-Рада і ўрэшце галоўны з’езд, пры тым што паводле Люблінскай уніі гэтыя інстытуты не прадугледжаны ва ўладнай сістэме Рэчы Паспалітай, як і асобныя выбары вялікага князя. У бескаралеўе 1632—1633 гадоў сітуацыя была іншай, але статус інтэррэкса для Княства адрозніваўся ад яго статуса ў Кароне.

• 1572—1573 — Якуб Уханьскі
• 1575—1576 — Якуб Уханьскі
• 1586—1587 — Станіслаў Карнкоўскі
• 1632—1633 — Ян Вэнжык
• 1648 — Мацей Лубеньскі
• 1668—1669 — Мікалай Пражмоўскі
• 1673—1674 — Казімір Фларыян Чартарыйскі
• 1674 — Андрэй Тжэбіцкі
• 1696—1697 — Міхал Радзеёўскі
• 1704—1705 — Міхал Радзеёўскі
• 1733—1734 — Тэадор Патоцкі
• 1763—1764 — Уладзіслаў Аляксандр Лубеньскі

Прэзідэнты Часовага ўрада Вялікага княства Літоўскага

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Юзэф Сіракоўскі	1765	1831	18 ліпеня 1812 гады	24 жніўня 1812 гады
	Станіслаў Солтан	27 жніўня 1756	1836	24 жніўня 1812 гады	верасень 1812
	Дзірк ван Гогендорп	3 кастрычніка 1761	29 кастрычніка 1822	пачатак верасня 1812	сярэдзіна верасня 1812
	Станіслаў Солтан	27 жніўня 1756	1836	сярэдзіна верасня 1812 гады	канец верасня 1812

Старшыні часовага ўрада ВКЛ пад час паўстання 1830—1831 гадоў

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Тадэвуш Тышкевіч	6 (17) верасня1774	3 (15) красавіка 1852	1830	1831

Дыктатары Паўстання 1863—1864

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Людвік Мераслаўскі	17 студзеня 1814	22 лістапада 1878	22 студзеня 1863	люты 1863
	Марыян Лангевіч	5 жніўня 1827	11 мая 1887	11 сакавіка 1863	18 сакавіка 1863
	Рамуальд Траўгут	16 студзеня 1826	5 жніўня 1864	ліпень 1863	жнівень 1863

Старшыні Беларускага нацыянальнага камітэта

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Раман Аляксандравіч Скірмунт	25 красавіка 1868	7 кастрычніка 1939	сакавік 1917	ліпень 1917

Старшыні выканаўчага камітэта Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Аркадзь Антонавіч Смоліч	29 верасня 1891	17 чэрвеня 1938	ліпень 1917	кастрычнік 1917

Старшыні выканаўчага камітэта Вялікай беларускай рады

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Вячаслаў Антонавіч Адамовіч	19 лютага 1864	21 лютага 1939	кастрычнік 1917	снежань 1917

Старшыні СНК Заходняй вобласці і фронту

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Карл Іванавіч Ландэр	17 красавіка 1883	29 ліпеня 1937	лістапад 1917	снежань 1917
	Аляксандр Фёдаравіч Мяснікоў	28 студзеня (9 лютага) 1886	22 сакавіка 1925	1-я дэкада студзеня 1918
	Майсей Іосіфавіч Калмановіч	1888	27 лістапада 1937	2-я дэкада студзеня 1918
	Калегія камісараў			пачатак 2-й дэкады студзеня — люты 1918

Старшыні Народнага сакратарыята

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Язэп Якаўлевіч Варонка	4 красавіка 1891	4 ліпеня 1952	21 лютага 1918	9 сакавіка 1918

Старшыні рады БНР

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Іван Серада	13 мая 1879	пасля 19 лістапада 1943	9 сакавіка 1918	14 мая 1918
	Язэп Лёсік	6 (18) лістапада 1883	1 красавіка 1940	14 мая 1918	13 снежня 1919

Старшыні Часовага рабоча-сялянскага ўрада

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Зміцер Жылуновіч	22 кастрычніка (4 лістапада) 1887	11 красавіка 1937	31 снежня 1918	3 лютага 1919

Першыя сакратары ЦК КП(б)Б

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Аляксандр Фёдаравіч Мяснікоў	9 лютага 1886	22 сакавіка 1925	3 лютага 1919	27 лютага 1919

Першыя сакратары ЦК КП(б)ЛіБ

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Вінцас Міцкявічус-Капсукас	7 жніўня 1879	8 сакавіка 1928	27 лютага 1919	25 жніўня 1919

Старшыні рады БНР пад час савецка-польскай вайны

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Пётр Антонавіч Крачэўскі	7 жніўня 1879	8 сакавіка 1928	13 снежня 1919	1920

Старшыня СНК Беларускай ССР

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Аляксандр Рыгоравіч Чарвякоў	8 сакавіка 1892	16 чэрвеня 1937	1920	1924

Першыя сакратары ЦК КПБ

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Яфім Барысавіч Генкін	10 снежня 1896	10 лютага 1938	11 лістапада 1920	25 лістапада 1920
	Вільгельм Георгіевіч Кнорын	17 жніўня 1890	29 ліпеня 1938	25 лістапада 1920	май 1922
	Вацлаў Антонавіч Багуцкі	1884	19 снежня 1937	май 1922	люты 1924
	Аляксандр Мікалаевіч Асаткін-Уладзімірскі	3 кастрычніка 1885	2 верасня 1937	люты 1924	верасень 1924
	Аляксандр Іванавіч Крыніцкі	28 жніўня 1894	30 кастрычніка 1937	верасень 1924	7 мая 1927
	Вільгельм Георгіевіч Кнорын	17 жніўня 1890	29 ліпеня 1938	7 мая 1927	4 снежня 1928
	Ян Барысавіч Гамарнік	2 чэрвеня 1894	31 мая 1937	4 снежня 1928	8 студзеня 1930
	Канстанцін Веньямінавіч Гей	1896	25 лютага 1939	8 студзеня 1930	18 студзеня 1932
	Мікалай Фёдаравіч Гікала	8 сакавіка 1897	25 красавіка 1938	18 студзеня 1932	18 сакавіка 1937
	Васіль Фаміч Шаранговіч	20 лютага 1897	15 сакавіка 1938	18 сакавіка 1937	27 ліпеня 1937
	Якаў Аркадзевіч Якаўлеў	9 чэрвеня 1896	29 ліпеня 1938	27 ліпеня 1937	11 жніўня 1937
	Аляксей Аляксеевіч Волкаў	7 студзеня 1890	4 сакавіка 1942	11 жніўня 1937	19 чэрвеня 1938
	Панцеляймон Кандратавіч Панамарэнка	9 жніўня 1902	18 студзеня 1984	19 чэрвеня 1938	7 сакавіка 1947
	Мікалай Іванавіч Гусараў	3 жніўня 1905	17 сакавіка 1985	7 сакавіка 1947	5 жніўня 1950
	Мікалай Сямёнавіч Патолічаў	10 верасня 1908	1 снежня 1989	5 ліпеня 1950	28 ліпеня 1956
	Кірыл Трафімавіч Мазураў	7 красавіка 1914	19 снежня 1989	28 ліпеня 1956	30 сакавіка 1965
	Пётр Міронавіч Машэраў	13 лютага 1918	4 кастрычніка 1980	30 сакавіка 1965	4 кастрычніка 1980
	Ціхан Якаўлевіч Кісялёў	30 ліпеня 1917	11 студзеня 1983	21 кастрычніка 1980	11 студзеня 1983
	Мікалай Мікітавіч Слюнькоў	26 красавіка 1929	9 жніўня 2022	11 студзеня 1983	1987
	Яфрэм Яўсеевіч Сакалоў	25 красавіка 1926	5 красавіка 2022	1987	1990
	Анатоль Аляксандравіч Малафееў	14 мая 1933	19 студзеня 2022	1990	1991

Старшыні Вярхоўнага Савета

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч	15 снежня 1934	3 мая 2022	25 жніўня 1991	26 студзеня 1994
	Вячаслаў Мікалаевіч Кузняцоў	21 лютага 1947		26 студзеня 1994	28 студзеня 1994
	Мечыслаў Іванавіч Грыб	28 верасня 1938		28 студзеня 1994	9 студзеня 1996

Прэзідэнты

Партрэт	Імя	Дата нараджэння	Дата смерці	Пачатак кіравання	Канец кіравання
	Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка	30 жніўня 1954		20 ліпеня 1994	сённяшні час

Гл. таксама

• Прэзідэнт Беларусі
• Прэм’ер-міністры Беларусі

Зноскі