Seberang Perai
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Seberang Perai ialah sebuah bandar dalam negeri Pulau Pinang di Malaysia. Terletak di Semenanjung Malaysia dan dipisahkan dari Pulau Pinang oleh Selat Pulau Pinang, ia bersempadan dengan Kedah di utara dan timur serta Perak di selatan. Bandar ini meliputi kawasan seluas 748 km2 (289 bt2) dan mempunyai populasi seramai 946,092 orang setakat 2020[kemas kini], menjadikannya bandar ketiga terbesar di Malaysia.[2][3]
_Logo.png){kind=logo}
Pada asalnya merupakan sebahagian daripada Kesultanan Kedah, wilayah yang kini menempatkan bandar ini telah diserahkan kepada Syarikat Hindia Timur British pada tahun 1800. Ia dinamakan Province Wellesley dan telah ditadbir sebagai sebahagian daripada Pulau Pinang sejak itu.[4][5] Wilayah ini kemudiannya menjadi pusat kepada pertanian berasaskan tanaman kontan, sementara pembangunan bandar baharu seperti Butterworth dan Bukit Mertajam berkembang selari dengan pembinaan jalan raya dan landasan kereta api menjelang akhir abad ke-19.[5][6]
Selepas kemerdekaan Tanah Melayu, Seberang Perai menikmati limpahan pembangunan dari George Town.[7][8] Pelabuhan Pulau Pinang, pelabuhan ketiga paling sibuk di negara ini, telah dipindahkan ke kawasan perbandaran ini pada tahun 1974, sekali gus mengukuhkan ekonomi berasaskan perindustriannya yang telah menarik pelbagai syarikat multinasional.[9][10][11] Dua jambatan jalan raya telah dibina untuk menghubungkan Seberang Perai dengan George Town secara fizikal, melengkapi perkhidmatan feri sedia ada antara kedua-dua bandar tersebut.[12] Penang Sentral, sebuah pembangunan berorientasikan transit yang baharu, telah mengukuhkan peranan Seberang Perai sebagai hab logistik bagi kawasan barat laut Malaysia.[13][14] Selepas beberapa dekad pemodenan dan pembangunan infrastruktur yang pesat, Seberang Perai telah dianugerahkan status bandar pada tahun 2019.[8][15]
Remove ads
Etimologi
Seberang Perai pada asalnya dinamakan Province Wellesley sempena Richard Wellesley, yang merupakan Gabenor Jeneral India ketika wilayah ini diperoleh oleh Syarikat Hindia Timur British (EIC) pada tahun 1800.[16] Istilah "Seberang Perai" dipercayai berasal daripada ungkapan tempatan yang merujuk kepada tebing utara Sungai Perai.[17] Selepas pengambilalihan Province Wellesley, sungai ini menjadi sempadan antara wilayah jajahan British di selatan dan Kesultanan Kedah di utara. Seberang bermaksud "seberang" atau "sebelah lain" dalam bahasa Melayu.[18] Perkataan Thai plāi (Thai: ปลาย), yang bermaksud "penghujung", merujuk kepada sempadan selatan Kedah yang dibentuk oleh sungai tersebut.[19]
Kaum Hokkien merujuk tebing utara sungai tersebut sebagai koay kang, yang bermaksud "seberang sungai". Ketika itu, penumpang dari George Town akan mendarat di Perai dan menyeberangi sungai untuk ke Butterworth dan kawasan pedalaman. Istilah koay kang ini bertepatan dengan nama Melayu Seberang Perai.[17]
Remove ads
Sejarah
Gabungan sejarah
Templat:Country data East India Company Syarikat Hindia Timur British 1800–1858
Malaysia 1963–kini
Raj British 1858–1867
Negeri-Negeri Selat 1826–1941; 1945–1946
Empayar Jepun 1941–1945
Malayan Union 1946–1948
Persekutuan Tanah Melayu 1948–1963
Malaysia 1963–kiniSejarah awal
Seberang Perai menunjukkan bukti penempatan manusia sejak zaman Neolitik. Tapak Guar Kepah, yang terletak di tebing selatan Sungai Muda, mengandungi rangka manusia yang dijumpai dalam timbunan kulit kerang (shell midden), menandakan kewujudan penempatan manusia pada zaman tersebut.[20][21] Guar Kepah kekal sebagai satu-satunya contoh penyesuaian manusia Neolitik di kawasan pesisiran pantai di Malaysia.[20]
Seberang Perai pernah menjadi sebahagian daripada tamadun Lembah Bujang.[22] Penemuan plak Mahanavika Buddhagupta dan megalit Cherok Tok Kun di Bukit Mertajam menunjukkan pengaruh besar Hindu di kawasan ini antara abad ke-5 dan ke-6.[22][23]
Pemerintahan British
Pada tahun 1786, Francis Light memperoleh Pulau Pinang daripada Kesultanan Kedah sebagai balasan terhadap perlindungan ketenteraan British.[25] Namun, apabila Sultan Abdullah Mukarram Shah dari Kedah cuba mengambil semula pulau itu dengan kekerasan akibat kegagalan pihak EIC menunaikan janji perlindungan, tentera British menyerang Perai sebagai tindakan pencegahan. Tentera Kedah tewas dan Sultan terpaksa memohon damai.[5][26]
Pada tahun 1800, EIC telah menakluk sebidang tanah di tanah besar daripada Kedah dengan bayaran sebanyak 4,000 Dolar Sepanyol.[4][5][26] Perjanjian ini dirunding oleh George Caunter bagi pihak Leftenan Gabenor George Leith. Wilayah ini dinamakan Province Wellesley sempena nama Gabenor Jeneral India Richard Wellesley, 1st Marquess Wellesley.[27] Sungai Perai menjadi sempadan antarabangsa antara wilayah British dan Kedah.[19]
EIC merancang menjadikan pulau tersebut sebagai pos pertanian.[6] Pemerolehan Province Wellesley membolehkan peluasan industri tanaman kontan ke tanah besar, terutamanya pengeluaran rempah dan gula. Ini menarik kemasukan migran dari China, India, Myanmar, Timur Tengah dan pelarian Melayu dari Kedah yang melarikan diri daripada Pencerobohan Siam ke atas Kedah.[5][6][28]
Pada tahun 1831, EIC telah meluaskan Province Wellesley ke utara, mengalihkan sempadan British–Siam dari Sungai Perai ke Sungai Muda.[29] Batas wilayah ini diperluas lagi pada tahun 1868 dan melalui Perjanjian Pangkor 1874, yang menjadikan wilayah British terbentang dari Sungai Muda di utara hingga ke Sungai Kerian di selatan.[30][31]
Pembangunan jalan raya dan landasan kereta api pada awal abad ke-20 menyumbang kepada pertumbuhan industri getah di Province Wellesley.[6] Laluan kereta api baharu di Tanah Melayu British yang menghubungkan sempadan Siam di utara hingga Singapura di selatan melalui Province Wellesley membolehkan Pelabuhan Pulau Pinang menjadi pelabuhan pengeksport bijih timah utama. Ini membawa kepada kemunculan bandar-bandar seperti Butterworth dan Bukit Mertajam sebagai hab logistik. Ordinan Perbandaran 1913 mewujudkan tiga pihak berkuasa tempatan — Lembaga Bandaran Butterworth, Bukit Mertajam dan Lembaga Luar Bandar Province Wellesley.[4][6] Penubuhan kerajaan tempatan ini mempercepat pembangunan infrastruktur di wilayah tersebut.[6]
Perang Dunia Kedua
RAF Butterworth dibuka beberapa bulan sebelum meletusnya Perang Pasifik antara Britain dan Jepun pada Disember 1941.[32] Apabila tentera Jepun mendarat di Kota Bharu dan Songkhla, skuadron Berikat berundur ke RAF Butterworth pada 8 Disember.[33] Pangkalan udara itu diserang keesokan harinya dan ditinggalkan oleh Tentera Udara Diraja Britain pada 15 Disember. Pulau Pinang jatuh ke tangan Jepun empat hari kemudian.[34]
Semasa pendudukan Jepun di Tanah Melayu, Province Wellesley mengalami pergolakan sosial yang besar. Penduduk awam mengalami penderaan daripada tentera Jepun, manakala keadaan ekonomi dan kehidupan harian menjadi semakin buruk.[6] Petani padi digalakkan meningkatkan hasil tanaman, namun kekurangan bekalan beras tidak dapat diatasi. Walaupun pentadbir Jepun menubuhkan "ladang perintis" pada tahun 1944, kekurangan makanan berlarutan sehingga akhir perang apabila tentera British membebaskan Pulau Pinang. Selepas perang, pihak Pentadbiran Tentera British (Tanah Melayu) mengambil langkah pantas memulihkan keadaan di Province Wellesley, yang dilanda oleh unsur kongsi gelap Cina dan pengaruh Parti Komunis Malaya.[6][34]
Pasca-Kemerdekaan
Pada tahun 1953, British menyusun semula kerajaan tempatan di wilayah ini.[4][6] Lima pihak berkuasa tempatan ditubuhkan — dua majlis bandaran di Butterworth dan Bukit Mertajam, serta tiga majlis daerah luar bandar.[4][35][36] Selepas kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu pada tahun 1957, kerajaan Parti Perikatan mula menyatukan kerajaan tempatan di Seberang Perai.[37] Pada tahun 1961, majlis bandaran Butterworth dan Bukit Mertajam digabungkan dengan Majlis Daerah Seberang Perai Utara dan Tengah.[4][38] Ketiga-tiga kerajaan tempatan selebihnya disatukan menjadi satu majlis perbandaran pada tahun 1974.[39] Dua tahun kemudian, Seberang Perai diberi taraf perbandaran dan dikenali sebagai Majlis Perbandaran Seberang Perai.[39]
Pada awal 1960-an, Kerajaan Negeri Pulau Pinang mula memajukan Seberang Perai melalui pewujudan kawasan perindustrian pertama di Mak Mandin dan Perai.[40] Pada tahun 1974, Pelabuhan Pulau Pinang dipindahkan dari George Town ke Seberang Perai, dan pada tahun 1980, Zon Perindustrian Bebas Perai ditubuhkan bagi memanfaatkan infrastruktur pelabuhan dan rel yang sedia ada.[10][41]
Pertumbuhan ekonomi selama beberapa dekad serta ketersediaan tanah industri telah membawa kepada pelaburan besar dalam infrastruktur, termasuk pembinaan Jambatan Pulau Pinang dan Jambatan Sultan Abdul Halim Mu’adzam Shah yang menghubungkan Seberang Perai dan George Town.[8][12][42] Sektor perindustrian turut mendorong pembangunan bandar-bandar baharu seperti Seberang Jaya dan Batu Kawan.[43] Seberang Perai diberikan taraf bandar raya pada tahun 2019.[15]
Remove ads
Geografi
Seberang Perai meliputi keseluruhan bahagian tanah besar negeri Pulau Pinang. Dengan keluasan keseluruhan 747.8 km2 (288.7 bt2), Seberang Perai sedikit lebih besar daripada Singapura.α[3] Bentuk muka bumi bandar ini kebanyakannya rata dan aluvium, kecuali kawasan berbukit yang terletak di sempadan timur dengan negeri Kedah.[44] Bukit Mertajam, dengan ketinggian 1,787 ka (545 m), merupakan titik tertinggi di Seberang Perai. Pantai bandar ini terbahagi kepada dua iaitu pantai berpasir di utara dan pantai berlumpur berpaya bakau di selatan. Pantai selatan terlindung secara geografi oleh Pulau Pinang, manakala pantai utara lebih terdedah kepada Selat Melaka.[44]
Bidang kuasa Seberang Perai turut merangkumi dua pulau kecil pesisir pantai – iaitu Pulau Aman dan Pulau Gedung.[45] Pulau-pulau kecil ini mempunyai dataran lumpur yang bersambung dengan tanah besar akibat pemendapan semasa pembinaan Jambatan Pulau Pinang.[44]
Bandar ini dibatasi oleh Sungai Muda di utara, yang menjadi sempadan antara Seberang Perai dan Kedah.[46] Di selatan pula, titik tiga sempadan antara Seberang Perai, Kedah dan Perak terletak di dalam kawasan Sungai Kerian.[47]
Beberapa sistem sungai utama mengalir melalui bandar ini, termasuk Sungai Perai, Juru, Jejawi dan Tengah.[44] Pencemaran sungai akibat sisa industri telah menjadi isu berterusan selama beberapa dekad. Sungai Juru, Jawi dan Perai telah dikelaskan sebagai mempunyai kualiti air sederhana (Kelas III) oleh Jabatan Alam Sekitar Malaysia sejak tahun 2016.[48]
Iklim
Remove ads
Pentadbiran dan politik
Kerajaan tempatan
_(cropped).jpg)
Atas: Bendera Majlis Bandaraya Seberang Perai
Bawah: Menara Bandaraya, ibu pejabat kerajaan bandar raya ini, yang disiapkan pada tahun 2005 bagi menggantikan pejabat pentadbiran lama di Butterworth.[51][52][53]
Bawah: Menara Bandaraya, ibu pejabat kerajaan bandar raya ini, yang disiapkan pada tahun 2005 bagi menggantikan pejabat pentadbiran lama di Butterworth.[51][52][53]
Sepanjang abad ke-19, Province Wellesley ditadbir dari George Town tanpa sebarang struktur kerajaan tempatan.[6] Keadaan ini berubah pada tahun 1913 apabila Ordinan Perbandaran dikuatkuasakan, mewajibkan penubuhan kerajaan tempatan di Province Wellesley.[4][6][54] Tiga kerajaan tempatan diwujudkan: Lembaga Bandaran untuk Butterworth dan Bukit Mertajam, serta Lembaga Luar Bandar Province Wellesley.[4]
Majlis Bandaraya Seberang Perai (MBSP) ditubuhkan hasil beberapa penstrukturan semula sepanjang abad ke-20. Pada tahun 1953, Lembaga Luar Bandar Province Wellesley dipecahkan kepada tiga majlis daerah luar bandar untuk kawasan utara, tengah dan selatan.[4][35] Selepas kemerdekaan, kerajaan negeri yang diterajui Perikatan ketika itu menyatukan kerajaan-kerajaan tempatan ini secara berperingkat. Majlis bandaran Butterworth dan Bukit Mertajam digabungkan masing-masing dengan majlis daerah Seberang Perai Utara dan Tengah pada tahun 1961.[4][38] Tiga majlis daerah yang tinggal kemudiannya digabungkan menjadi sebuah perbandaran pada tahun 1974.[39] Seberang Perai diberikan status perbandaran pada tahun 1976 dan kemudiannya status bandar raya pada tahun 2019.[39][15]
Sebagai salah satu daripada dua pihak berkuasa bandar raya di Pulau Pinang, MBSP diketuai oleh seorang Datuk Bandar yang dibantu oleh seorang setiausaha dan 24 ahli majlis yang mengawasi 18 jabatan.[55] Datuk Bandar dan ahli-ahli majlis dilantik oleh kerajaan negeri Pulau Pinang, dan berkhidmat untuk tempoh setahun yang boleh dilanjutkan.[56] Pilihan raya kerajaan tempatan telah dilaksanakan pada tahun 1961, namun digantung susulan Konfrontasi Indonesia–Malaysia dan tidak pernah dikembalikan sejak itu.[57][58]
Setakat Jun 2024[kemas kini], Datuk Bandar Seberang Perai ialah Hj Baderul Amin Abdul Hamid.[59] Menara Bandaraya yang terletak di Bukit Tengah berfungsi sebagai ibu pejabat MBSP.[51]
Pelan perancangan bandar terkini MBSP digariskan dalam Rancangan Tempatan Seberang Perai 2030, yang diterbitkan pada tahun 2021.[45][60] Pada tahun 2025, MBSP mengunjurkan hasil tahunan sekitar RM367.3 juta dan perbelanjaan sebanyak RM416.1 juta, termasuk peruntukan bagi alam sekitar, keselamatan awam dan infrastruktur.[61]β
Wakil negeri dan persekutuan
Seberang Perai diwakili oleh tujuh Ahli Parlimen dan 21 kawasan Dewan Undangan Negeri.[63] Sebelum 2023, pilihan raya negeri dijalankan serentak dengan pilihan raya umum setiap lima tahun. Setakat 2023[kemas kini], kaum Melayu merupakan majoriti di 11 daripada 21 kawasan DUN, terutamanya di utara Seberang Perai.[63] Sebaliknya, kaum bukan Melayu tertumpu di kawasan bandar seperti Butterworth, Perai, Bukit Mertajam dan Batu Kawan, serta di kawasan pesisir selatan. Dalam pilihan raya negeri 2023, pakatan Pakatan Harapan–Barisan Nasional mengekalkan 12 kerusi di Seberang Perai, manakala blok pembangkang Perikatan Nasional memenangi sembilan kerusi majoriti Melayu di utara dan tenggara.[63]
Kawasan Parlimen[63]
Kawasan Dewan Undangan Negeri[63]
Kehakiman
Seberang Perai mempunyai sistem kehakiman yang merangkumi mahkamah majistret dan mahkamah sesyen. Setiap satu daripada tiga daerah bandar ini dilayan oleh mahkamah-mahkamah tersebut. Kes-kes di daerah utara berada di bawah bidang kuasa Mahkamah Majistret Butterworth, manakala kes-kes di daerah tengah dikendalikan oleh Mahkamah Majistret Bukit Mertajam.[64] Kes-kes di daerah selatan pula dikendalikan oleh Mahkamah Majistret Jawi.
Polis Diraja Malaysia bertanggungjawab dalam penguatkuasaan undang-undang di Seberang Perai, dengan jumlah keseluruhan 20 balai polis yang beroperasi di seluruh bandar raya ini setakat 2022[kemas kini].[65][66][67]
Remove ads
Demografi
Menurut banci Malaysia 2020, Seberang Perai mempunyai populasi seramai 946,092 orang dalam kawasan seluas 748 km2 (289 bt2), menjadikannya berkepadatan penduduk sekitar 1,264.8/km2 (3,276/sq mi).[2] Ini juga menjadikan Seberang Perai sebagai bandar ketiga terbesar di Malaysia selepas Kuala Lumpur dan Kajang. Seberang Perai juga merupakan kawasan penempatan terpadat dalam Konurbasi George Town, merangkumi lebih 54.3% populasi negeri Pulau Pinang. Pusat bandar Butterworth mencatatkan jumlah penduduk seramai 80,378, atau kira-kira 8.5% daripada jumlah keseluruhan penduduk Seberang Perai.[62]
Dalam dekad-dekad selepas kemerdekaan Tanah Melayu, populasi Seberang Perai meningkat pesat hasil limpahan pembangunan dari George Town.[7] Antara tahun 1975 hingga 1990, fenomena perbandaran pinggir bandar semakin ketara di kawasan utara dan tengah bandar ini.[76] Menjelang tahun 1991, populasi Seberang Perai telah mengatasi populasi Pulau Pinang buat pertama kali dalam sejarah negeri ini.γ
Etnik
Setakat 2020[kemas kini], kaum Melayu membentuk 49% daripada populasi Seberang Perai dan merupakan kumpulan etnik majoriti di kawasan utara bandar raya ini.[2] Kaum Cina pula merangkumi hampir 33%, manakala kaum India kira-kira 10%. Semasa era penjajahan British, kegiatan pertanian mendorong kemasukan imigran besar-besaran dari China dan India, menyebabkan kehadiran signifikan penduduk bukan Melayu di daerah tengah dan selatan bandar ini.[5][6][2] Secara khusus, kaum Cina membentuk majoriti di kawasan seperti Butterworth, Bukit Mertajam dan Nibong Tebal.[62]
Remove ads
Ekonomi
Sektor ekonomi di Seberang Perai mengikut sumbangan KDNK (2020)[77]
Perkhidmatan (46.8%)
Pembuatan (46.0%)
Pertanian (4.0%)
Pembinaan (2.2%)
Perlombongan (0.3%)
Dahulunya dianggap sebagai "sepupu miskin" kepada George Town, Seberang Perai telah mengalami transformasi ketara dalam beberapa dekad selepas kemerdekaan Tanah Melayu.[8][78][79] Kerajaan Negeri Pulau Pinang giat mempromosi dasar pembangunan seimbang antara dua bandar, dan Seberang Perai kini digambarkan sebagai “masa depan Pulau Pinang”.[80][81] Pada tahun 2021, inisiatif “Teluk Pulau Pinang” dilancarkan secara rasmi, bertujuan memacu pembangunan mampan, regenerasi bandar dan ekonomi kreatif antara pusat bandar George Town dan Butterworth.[82]
Dengan perindustrian pesat sejak 1970-an, bandar ini telah digazetkan sebagai “pusat pertumbuhan” dalam Konurbasi George Town.[6][8] Sembilan daripada kluster industri Pulau Pinang terletak di Seberang Perai, menjadikannya penerima utama pelaburan langsung asing (FDI) dan pengeksport ketujuh terbesar di Malaysia.[83][84] Pembangunan bandar-bandar baharu juga mendorong kepada kepelbagaian ekonomi, terutamanya dalam sektor perkhidmatan seperti peruncitan dan pelancongan.[85][86][87]
Pada tahun 2020, KDNK Seberang Perai bernilai RM45.149 bilion (AS$10.836 bilion), menyumbang kira-kira 46.5% daripada jumlah KDNK Pulau Pinang. Ekonomi bandar ini didorong terutamanya oleh sektor perkhidmatan dan pembuatan, yang secara gabungan menyumbang hampir 93% daripada KDNK tahun tersebut.[77]
Pembuatan
Kawasan perindustrian pertama di Pulau Pinang ditubuhkan pada 1960-an di Mak Mandin dan Perai semasa pentadbiran Ketua Menteri pertama negeri itu, Wong Pow Nee.[89] Namun, usaha awal ini lebih tertumpu kepada penggantian import.[90]
Selepas status pelabuhan bebas George Town dimansuhkan dan kekalahan kerajaan negeri pimpinan Perikatan dalam PRU 1969, Ketua Menteri baharu Lim Chong Eu melaksanakan dasar penstrukturan semula ekonomi negeri.[90][91] Laporan Nathan 1970, yang diterbitkan oleh Robert R. Nathan Associates, mencadangkan strategi pertumbuhan berasaskan eksport dan pengukuhan hubungan dengan ekonomi global.[90]
Pada tahun 1980, Zon Perindustrian Bebas Perai diwujudkan sebagai hab utama pembuatan barangan besar-besaran, memanfaatkan lokasi berhampiran Pelabuhan Pulau Pinang dan Laluan kereta api Pantai Barat KTM yang menghubungkan kawasan itu ke seluruh Semenanjung Malaysia.[90][92]
Kini, Seberang Perai menjadi lokasi sembilan kluster industri utama negeri, iaitu di Mak Mandin, Perai, Seberang Jaya, Bukit Tengah, Bukit Minyak, Simpang Ampat dan Batu Kawan.[83][93] Ketersediaan tanah industri menarik banyak syarikat tempatan dan multinasional (MNC), seperti Mattel, Flex, Sanmina, JinkoSolar, Honeywell dan Lam Research.[42][94][95]
Pada tahun 2022, Seberang Perai menerima pelaburan bernilai hampir RM10.9 bilion, iaitu 79% daripada jumlah keseluruhan pelaburan masuk negeri Pulau Pinang.[96] Dalam tahun yang sama, barangan eksport bernilai RM65.7 bilion telah melalui Pelabuhan Pulau Pinang, menjadikan Seberang Perai bandar ketujuh terbesar dari segi eksport di Malaysia.[84]
Perkhidmatan
Pembangunan kawasan perbandaran baharu seperti Seberang Jaya dan Batu Kawan telah merangsang pertumbuhan sektor peruncitan, menarik penyertaan syarikat utama seperti Sunway Group dan IKEA.[85][98] Pada tahun 2016, Design Village, pusat beli-belah premium pertama di Pulau Pinang, telah dilancarkan sekali gus memperkukuh Batu Kawan sebagai destinasi peruncitan utama.[85][97]
Kerajaan Negeri Pulau Pinang juga telah melaksanakan pelbagai inisiatif untuk mempromosi agropelancongan dan ekopelancongan di Seberang Perai.[99] Pelan Induk Pelancongan Pulau Pinang 2021 mengenal pasti sektor pertanian bandar ini, serta keunikan semula jadi seperti hutan bakau, dataran lumpur dan sungai sebagai sumber pelancongan yang berpotensi untuk diterokai.[100]
Seberang Perai secara tradisinya berperanan sebagai hab logistik utama Pulau Pinang, menjadi terminal untuk perkhidmatan kereta api dan feri. Pemindahan Pelabuhan Pulau Pinang ke Seberang Perai pada tahun 1974 membolehkan pembangunan perkhidmatan kontena baharu.[41][101] Pada tahun 2022, pelabuhan ini mengendalikan hampir 1.32 juta unit kontena bersamaan dua puluh kaki (TEU), ketiga tertinggi di Malaysia.[96][102] Peranan logistik ini turut disokong oleh Penang Sentral, sebuah pembangunan berorientasikan transit (TOD) yang terletak di Butterworth.[14]
Pertanian
Seberang Perai dikenali sebagai "jelapang padi" Pulau Pinang dan mempunyai sejarah pertanian yang panjang.[6][103] Semasa pemerintahan British, hasil utama kawasan ini termasuk rempah, gula dan getah. Selepas kemerdekaan, tumpuan beralih kepada penanaman padi, kelapa sawit dan kelapa.[8] Setakat 2017[kemas kini], pertanian meliputi hampir 44% penggunaan tanah Seberang Perai.[45] Bandar ini mempunyai kira-kira 12,472 ekar (5,047 he) sawah padi setakat 2008[kemas kini], kebanyakannya terletak di utara.[8][104]
Walaupun keluasan tanah terhad, Pulau Pinang terus mencatatkan purata hasil padi tertinggi di Malaysia sejak tahun 2018, dengan jumlah hasil bernilai RM190.8 juta pada tahun 2022.[105]
Remove ads
Budaya
Kepelbagaian etnik di Seberang Perai telah melahirkan pelbagai sambutan kebudayaan sepanjang tahun. Tahun Baru Cina diraikan di kawasan majoriti Cina seperti Butterworth, di mana acara umum dan jalan-jalan berhias menjadi pemandangan biasa ketika perayaan.[107] Minor Basilica of St. Anne di Bukit Mertajam menganjurkan pesta tahunan Novena, yang menarik ribuan jemaah dari dalam dan luar negara.[108] 'Street of Harmony' di Seberang Jaya menempatkan sembilan rumah ibadat daripada pelbagai agama dan menjadi simbol kepelbagaian agama dalam kawasan tersebut.[109]
Sebagai sebahagian daripada usaha pembaharuan bandar, beberapa lokasi di Butterworth telah dihiasi dengan seni jalanan.[110][111] Seni kontena yang menampilkan identiti komuniti tempatan Pulau Pinang turut dipasang di Butterworth dan Batu Kawan.[106] Dalam beberapa tahun kebelakangan ini, Seberang Perai telah menjadi lokasi bagi acara baharu yang meraikan budaya dan seni bandar ini, seperti Festival Fringe Butterworth dan Festival Padi Antarabangsa Pulau Pinang.[112][113]
Sukan
Stadium Negeri Pulau Pinang yang terletak di Batu Kawan merupakan stadium utama negeri ini dengan kapasiti 40,000 tempat duduk.[114] Dibina pada tahun 2000 sempena Sukan Malaysia (Sukma), stadium pelbagai guna ini mempunyai padang bola sepak yang diperakui FIFA, dan turut menjadi lokasi bagi acara sukan permotoran serta konsert.[114][115] Di samping itu, kemudahan sukan baharu turut dirancang di kawasan seperti Nibong Tebal dan Seberang Jaya.[116][117]
Remove ads
Pendidikan
Pada akhir abad ke-19, pendidikan Islam yang diajar di pondok-pondok merupakan perkara biasa di kawasan luar bandar Province Wellesley.[118] Pondok-pondok ini kemudiannya menjadi asas kepada sistem madrasah dan sekolah agama moden yang masih wujud di seluruh bandar ini.
Setakat 2022[kemas kini], Seberang Perai mempunyai sejumlah 159 buah sekolah rendah dan 79 buah sekolah menengah, selain sebuah sekolah antarabangsa yang terletak di bahagian selatan bandar.[65][66][67] Pada tahun 2001, Universiti Sains Malaysia telah memindahkan kampus kejuruteraannya ke Nibong Tebal, menjadikannya salah satu daripada dua universiti awam di bandar ini, bersama-sama dengan kampus Universiti Teknologi MARA di Permatang Pauh.[119] Beberapa institusi swasta juga telah ditubuhkan, termasuk di Batu Kawan, di mana kolej tempatan menjalin kerjasama dengan universiti luar negara seperti University of Wollongong dan University of Plymouth.[119][120][121] Selepas kejayaan Perpustakaan Digital Pulau Pinang di George Town, Kerajaan Negeri Pulau Pinang telah memulakan pembinaan perpustakaan digital serupa di Butterworth dan Bukit Mertajam.[122][123]
Remove ads
Kesihatan
Sistem penjagaan kesihatan di Pulau Pinang beroperasi secara dua lapis, iaitu hospital awam dan hospital swasta. Kementerian Kesihatan Malaysia menguruskan empat hospital awam di Seberang Perai – iaitu di Kepala Batas, Seberang Jaya, Bukit Mertajam dan Sungai Bakap.[125][126] Di samping itu, terdapat enam hospital swasta yang beroperasi di sekitar bandar ini.[125]
Dalam beberapa tahun kebelakangan ini, hospital swasta seperti Bagan Specialist Centre, Sunway Medical Centre Pulau Pinang dan KPJ Penang Specialist Hospital telah memainkan peranan penting dalam menjadikan Pulau Pinang sebagai destinasi utama pelancongan perubatan di Malaysia.[127][128] Majlis Bandaraya Seberang Perai turut memasang tiga defibrilator luaran automatik (AED) di seluruh bandar setakat setakat 2023[kemas kini] sebagai sebahagian daripada inisiatif negeri untuk meningkatkan kadar kelangsungan hidup dalam kes serangan jantung.[129][130]
Pengangkutan
Darat
Seberang Perai dihubungkan dengan George Town melalui dua jambatan jalan raya. Jambatan Pulau Pinang sepanjang 13.5 km (8.4 bt) menghubungkan kawasan Perai dengan Gelugor di bandar pulau.[12] Dibuka pada tahun 2014, Jambatan Sultan Abdul Halim Muadzam Shah merentasi 24 km (15 bt) antara Batu Kawan dan Batu Maung.[131] Lebuhraya Utara–Selatan, iaitu lebuh raya sepanjang 966 km (600 bt) di sebelah barat Semenanjung Malaysia, merentasi keseluruhan bandar ini.[132] Laluan bertol lain di bandar ini termasuk Lebuhraya Lingkaran Luar Butterworth (BORR) dan Lebuhraya Butterworth–Kulim.[133]
Setakat 2023[kemas kini], sistem jalan raya di Seberang Perai (tidak termasuk laluan bertol) berjumlah 5,215.7 km (3,240.9 bt), merangkumi 84.8 km (52.7 bt) jalan persekutuan, 2,958.9 km (1,838.6 bt) jalan negeri dan 2,171.9 km (1,349.6 bt) jalan pihak berkuasa tempatan.[134]
Landasan Keretapi Tanah Melayu (KTM) melalui Laluan Pantai Barat turut merentasi Seberang Perai, dengan Stesen keretapi Butterworth berfungsi sebagai terminal utama bagi Malaysia Barat Laut.[135] Selain perkhidmatan KTM biasa, Butterworth juga merupakan hentian utama bagi Eastern and Oriental Express, perkhidmatan kereta api mewah antara Bangkok dan Singapura.[136]
Dibuka pada tahun 2018, Penang Sentral merupakan pembangunan berorientasikan transit (TOD) yang terletak bersebelahan dengan stesen Butterworth dan Terminal Feri Sultan Abdul Halim.[13][14][137] Ia berfungsi sebagai hab integrasi perkhidmatan bas, kereta api dan feri.[137]
Rapid Penang ialah pengendali utama pengangkutan awam di Seberang Perai, menyediakan 14 laluan bas awam dalam bandar, dua laluan merentasi selat ke George Town, serta lima laluan antara negeri ke Kedah selatan dan Perak utara.[138] Dalam tahun-tahun kebelakangan ini, Kerajaan Negeri Pulau Pinang telah mencadangkan pelaksanaan rel bandar sebagai sebahagian daripada Pelan Induk Pengangkutan Pulau Pinang.[139] Rancangan tersebut termasuk LRT Mutiara yang merentasi selat serta laluan monorel dari Butterworth ke Bukit Mertajam.[140][141]
Laut
.jpg)
Pada tahun 1974, Pelabuhan Pulau Pinang dipindahkan dari George Town ke Seberang Perai bagi membolehkan perkhidmatan kontena diperkenalkan.[10][41][142] Pelabuhan ini kini mempunyai tujuh terminal dan dermaga di sekitar Butterworth dan Perai, termasuk Pelabuhan Kontena Utara Butterworth (NBCT) yang telah diwartakan sebagai Zon Komersial Bebas (ZKB) sejak 2021.[101][142] Ia berfungsi sebagai hab eksport penting untuk Malaysia Barat Laut dan Thailand selatan.[142] Pelabuhan Pulau Pinang merupakan pelabuhan ketiga tersibuk di Malaysia, mengendalikan hampir 1.32 juta TEU dan eksport bernilai RM65.7 bilion pada tahun 2022.[84][96][102]
Sebelum pembukaan Jambatan Pulau Pinang pada 1985, perkhidmatan Feri Pulau Pinang merupakan satu-satunya hubungan pengangkutan antara bandar ini dan George Town.[143] Sejak 2023, tiga buah feri telah beroperasi setiap hari antara kedua-dua bandar menyeberangi Selat Pulau Pinang.[144] Pengenalan feri baharu itu telah meningkatkan kekerapan perkhidmatan kepada setiap 20 minit waktu puncak dan setiap 30 minit waktu luar puncak.[145]
Bandar berkembar dan bandar persahabatan
Seberang Perai turut mempunyai hubungan bandar berkembar dan bandar persahabatan seperti berikut:
Bandar berkembar
Bandar persahabatan
Remove ads
Tokoh terkenal
Seberang Perai merupakan tempat lahir kepada beberapa tokoh terkemuka negara, termasuk:
- Wong Pow Nee (1911 – 2002), Ketua Menteri Pulau Pinang yang pertama[148]
- Mohamed Salleh Ismael (1917 – 1973), Ketua Polis Negara Melayu pertama[149]
- Abdul Hamid Mohamad (lahir 1942), bekas Ketua Hakim Negara[150]
- Anwar Ibrahim (lahir 1947), Perdana Menteri Malaysia ke-10 (kini penyandang)[151]
- Ahmad Fuzi Abdul Razak (lahir 1949), Yang di-Pertua Negeri Pulau Pinang (kini penyandang)[152]
- Mohamad Sabu (lahir 1954), Presiden Parti Amanah Negara dan Ahli Parlimen Kota Raja (kini penyandang)[153]
- Steven Sim Chee Keong (lahir 1982), Menteri Sumber Manusia dan Ahli Parlimen Bukit Mertajam (kini penyandang)[154]
- Cheam June Wei (lahir 1997), pemain badminton kebangsaan[155]
- Goh Jin Wei (lahir 2000), pemain badminton kebangsaan[155]
Remove ads
Bandar utama
- Butterworth (Penang Sentral)
- Seberang Jaya (Bandar Sunway)
- Bukit Mertajam (Pusat perniagaan)
- Kepala Batas
- Nibong Tebal
- Batu Kawan
Lihat juga
Pautan luar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads