Гадолиний

Гадоли́ний (лот.нав: Gadolinium), Gd — унсури кимиёӣ аз гурӯҳи III ҷадвали даврии Менделеев; рақами тартибиаш 64, массаи атомиаш 157,26. Мансуби лантаноидҳост.

Гадолиний, ₆₄Gd

Гадолиний
Талаффуз	/ˌɡædəˈlɪniəm/ ​(GAD-ə-LIN-ee-əm)
Номи дигар	gadolinium
Намуди зоҳирӣ	сафеди нуқрагун
Вазни атомии муқаррарӣ Ar, std(Gd)	7002157250000000000♠157.25(3)[1]
Гадолиний дар ҷадвали даврӣ
ҳидроген ҳелий литий бериллий бор (элемент) карбон натрий оксиген фтор неон натрий магний алюминий силитсий фосфор сулфур хлор аргон калий калсий скандий титан (элемент) ванадий хром манган оҳан кобалт никел мис руҳ галлий германий арсен селен бром криптон рубидий стронсий иттрий сирконий ниобий молибден технетсий рутений родий палладий нуқра кадмий индий қалъагӣ сурма теллур йод ксенон сезий барий лантан серий празеодим неодим прометий самарий европий гадолиний тербий диспрозий ҳолмий эрбий тулий иттербий лютесий ҳафний тантал волфрам рений осмий иридий платина тилло симоб таллий сурб висмут полоний астат радон франcий радий актиний торий протактиний уран (элемент) нептуний плутоний америcий кюрий берклий калифорний эйнштейний фермий менделевий нобелий лоуренсий резерфордий дубний сиборгий борий ҳассий мейтнерий дармштадтий рентгений коперниcий ниҳоний флеровий московиум ливерморий теннесин оганессон – ↑ Gd ↓ Cm европий ← гадолиний → тербий
Рақами атомӣ (Z)	64
Гурӯҳ	n/a
Давр	даври 6
Блок	f-блок
Категорияи элемент	Лантанид
Конфигуратсияи электрон	[Xe] 4f7 5d1 6s2
Электронҳо аз рӯӣ ҷилд	2, 8, 18, 25, 9, 2
Хосиятҳои физикӣ
Фаза дар ҲФМ	сахт
Нуқтаи гудозиш	1585 K ​(1312 °C, ​2394 °F)
Ҳарорати ҷӯшиш	3273 K ​(3000 °C, ​5432 °F)
Зичӣ (наздик ба ҳ.х.)	7.90 гр/см3
ҳангоми моеъ будан (дар н.г.)	7.4 гр/см3
Ҳарорати гудозиши хос	10.05 кҶ/мол
Ҳарорати буғшавии хос	301.3 кҶ/мол
Гармигунҷоиши молярӣ	37.03 Ҷ/(мол·К)
Буғи сершуда (calculated) P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 1836 2028 2267 2573 2976 3535
Хосиятҳои атомӣ
Дараҷаҳои оксидшавӣ	0,[2] +1, +2, +3 (a mildly basic oxide)
Электроманфиият	Ҷадвали Полинг: 1.20
Қувваҳои иондоршавӣ	1-ум: 593.4 кҶ/мол 2-юм: 1170 кҶ/мол 3-юм: 1990 кҶ/мол
Радиуси атом	эмпирикӣ: 180 пм
Радиуси ковалентӣ	196±6 пм
Color lines in a spectral range Хатҳои спектрии Гадолиний
Дигар хосиятҳо
Сохтори булӯрӣ	​hexagonal close-packed (hcp)
Суръати овоз thin rod	2680 м/с (дар 20 °C)
Васеъшавии ҳароратӣ	α poly: 9.4 µm/(m·K) (at 100 °C)
Гармигузаронандагӣ	10.6 W/(m·K)
Муқобилияти нисбӣ	α, poly: 1.310 µΩ·m
Тартибории магнитӣ	ферромагнетик, парамагнетик гузариш дар 293.4 K
Таъсирпазирии магнитӣ	+755,000.0·10−6 см3/мол (300.6 K)[3]
Модули Юнг	α form: 54.8 ГПа
Модули ғеҷонидан	α form: 21.8 ГПа
Модули чандирии ҳаҷмдор	α form: 37.9 ГПа
Коэффисиенти Пуассон	α form: 0.259
Сахтии Виккерс	510–950 МПа
Рақами CAS	7440-54-2
Таърих
Номгузорӣ	after the mineral Gadolinite (itself named after Johan Gadolin)
Кашф	Галиссар де Мариняк (1880)
Ҷудогузории аввалин	Лекок де Буабодран (1886)
Изотопҳои асосии гадолиний
Изо­топ Мавҷу­дият Давраи ним­таҷзия (t1/2) Тарзи таҷзия Маҳ­сул 148Gd синт 75 y α 144Sm 150Gd syn 1.8×106 y α 146Sm 152Gd 0.20% 1.08×1014 y α 148Sm 154Gd 2.18% собит 155Gd 14.80% собит 156Gd 20.47% собит 157Gd 15.65% собит 158Gd 24.84% собит 160Gd 21.86% собит
дидан баҳс вироиш | пайвандҳо

64	Гадолиний
Gd 157,25
4f75d16s2

Таърих

Кашф

Гадолинийро соли 1880 кимиёдони швейсарӣ Шарл де Мариняк кашф кардааст.

Номгузорӣ

Ба шарафи муҳаққиқи унсурҳои нодир Юҳон Гадолин ном ниҳодаанд.

Хосиятҳо

Физикӣ

Филиззи душворгудози сафеди нуқрагун; ҳарорати гудозишаш 1312°С, ҳарорати ҷӯшишаш 2800°С, зичиаш 7,89 г/см³. Гадолиний 5,9∙10⁻⁴%-и массаи қишри заминро ташкил медиҳад. Дар таркиби минералҳои гадолинит, монатсит, бастензит мавҷуд аст.

Химиявӣ

¹⁵²Gd (давраи нимкоҳишаш 1014 сол) изотопи дарозумри гадолиний мебошад. Дар ҳавои намнок бо пардаи оксидӣ пӯшида мешавад. Дараҷаи оксидшавиаш +3. Дар шароити муқаррарӣ бо галогенҳо, вақти гарм кардан бо нитроген, сулфур, фосфор, силитсий ва гидроген вокуниш зоҳир мекунад. Бо филиззот хӯла ба вуҷуд меорад. Гадолиний оби гармро бо ихроҷи гидроген таҷзия менамояд. Хлорид, нитрат ва сулфатҳои гадолиний дар об хуб, карбонат, фосфат, фторид, оксалатҳои он бад ҳал мегарданд. Он дар техникаи ҳастаӣ ҳамчун ҷозиби нейтронҳо истифода мешавад.

Атомӣ

Изотопҳо

Дар табиат ҳафт изотопи гадолиний вуҷуд дорад.

Мавҷудият дар табиат

Гадолиний аз таркиби пӯлод сулфур ва газҳоро хориҷ намуда, хосиятҳои онҳоро беҳ месозад. Гадолиний ва хлориду сулфатҳои он дар таҳияи маводди миқнотисӣ истифода мешаванд. Молибдати гадолиний дар техникаи оптикию электронӣ, селениди он Gd₂ Se₃ дар таҳияи нимноқилҳо ба кор меравад.