Селен

Селен лот. Selenium) - аз истилоҳи юнонии «selene» - маънои моҳтобро дошта, дар табиат парахшанда аст. Ранги хокистарӣ, зичии 4,807 г/см³ дошта, дар ҳарорати 220,8⁰С гудохта мешавад. Ба халкогенҳо мансуб аст.Сохти элктронии [Ar] 3d¹⁰4s²4p⁴ дорад. Вазни атомиаш 78,96 ± 0,03 аст. Электроманфиаташ мувофиқи ҷадвали Полинг 2,55 мебошад. Селен дар истеҳсоли шиша барои рафъ намудани тобишҳои сабзе, ки пас аз коркард аз омехтаҳои оҳан боқӣ мемонанд, ашёи бебаҳо мебошад. Моддаҳои рангдиҳандаи сулфоселенидҳои кадмий дар коркарди пластмасса, кулолӣ, шишаҳои бадеӣ, дар катализаторҳо барои зиёд кардани навъҳои тўршаҳо, истеҳсоли электролитии манган ва хўлаҳои мис истифода мешавад. Ҳамчун васоити дорувор бо собунмоеъ (шампун) барои рафъ кардани сабўсаки сар ва дар ғизои ҳайвоноти хонагӣ чун иловаи органикӣ, дастгоҳҳои нусхабарорӣ чун фоторесептор дар чархҳо, ахбори азнавзуҳурёбандаи шуоъҳои рентгенӣ истифода мешавад.

Селен, ₃₄Se

Селен
Талаффуз	/s[unsupported input]ˈliːniəm/ ​(sə-LEE-nee-əm)
Номи дигар	selenium
Намуди зоҳирӣ	сиёҳ, сурх ва хокистарранг
Вазни атомии муқаррарӣ Ar, std(Se)	7001789710000000000♠78.971(8)[1]
Селен дар ҷадвали даврӣ
ҳидроген ҳелий литий бериллий бор (элемент) карбон натрий оксиген фтор неон натрий магний алюминий силитсий фосфор сулфур хлор аргон калий калсий скандий титан (элемент) ванадий хром манган оҳан кобалт никел мис руҳ галлий германий арсен селен бром криптон рубидий стронсий иттрий сирконий ниобий молибден технетсий рутений родий палладий нуқра кадмий индий қалъагӣ сурма теллур йод ксенон сезий барий лантан серий празеодим неодим прометий самарий европий гадолиний тербий диспрозий ҳолмий эрбий тулий иттербий лютесий ҳафний тантал волфрам рений осмий иридий платина тилло симоб таллий сурб висмут полоний астат радон франcий радий актиний торий протактиний уран (элемент) нептуний плутоний америcий кюрий берклий калифорний эйнштейний фермий менделевий нобелий лоуренсий резерфордий дубний сиборгий борий ҳассий мейтнерий дармштадтий рентгений коперниcий ниҳоний флеровий московиум ливерморий теннесин оганессон S ↑ Se ↓ Te арсен ← селен → бром
Рақами атомӣ (Z)	34
Гурӯҳ	гурӯҳи 16 (халкогенҳо)
Давр	даври 4
Блок	p-блок
Категорияи элемент	Ғайриметали реактивӣ, sometimes considered a метталоид
Конфигуратсияи электрон	[Ar] 3d10 4s2 4p4
Электронҳо аз рӯӣ ҷилд	2, 8, 18, 6
Хосиятҳои физикӣ
Фаза дар ҲФМ	сахт
Нуқтаи гудозиш	494 K ​(221 °C, ​430 °F)
Ҳарорати ҷӯшиш	958 K ​(685 °C, ​1265 °F)
Зичӣ (наздик ба ҳ.х.)	gray: 4.81 гр/см3 alpha: 4.39 гр/см3 vitreous: 4.28 гр/см3
ҳангоми моеъ будан (дар н.г.)	3.99 гр/см3
Нуқтаи бӯҳронӣ	1766 K, 27.2 МПа
Ҳарорати гудозиши хос	gray: 6.69 кҶ/мол
Ҳарорати буғшавии хос	95.48 кҶ/мол
Гармигунҷоиши молярӣ	25.363 Ҷ/(мол·К)
Буғи сершуда P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 500 552 617 704 813 958
Хосиятҳои атомӣ
Дараҷаҳои оксидшавӣ	−2, −1, +1,[2] +2, +3, +4, +5, +6 (a strongly acidic oxide)
Электроманфиият	Ҷадвали Полинг: 2.55
Қувваҳои иондоршавӣ	1-ум: 941.0 кҶ/мол 2-юм: 2045 кҶ/мол 3-юм: 2973.7 кҶ/мол
Радиуси атом	эмпирикӣ: 120 пм
Радиуси ковалентӣ	120±4 пм
Радиуси Ван дер Ваалс	190 пм
Color lines in a spectral range Хатҳои спектрии Селен
Дигар хосиятҳо
Сохтори булӯрӣ	​hexagonal
Суръати овоз thin rod	3350 м/с (дар 20 °C)
Васеъшавии ҳароратӣ	amorphous: 37 µm/(m·K) (дар 25 °C)
Гармигузаронандагӣ	amorphous: 0.519 W/(m·K)
Тартибории магнитӣ	диамагнетик[3]
Таъсирпазирии магнитӣ	−25.0·10−6 см3/мол (298 K)[4]
Модули Юнг	10 ГПа
Модули ғеҷонидан	3.7 ГПа
Модули чандирии ҳаҷмдор	8.3 ГПа
Коэффисиенти Пуассон	0.33
Сахтии Моос	2.0
Сахтӣ аз рӯи Бринелл	736 МПа
Рақами CAS	7782-49-2
Таърих
Номгузорӣ	after Selene, Greek goddess of the moon
Кашф ва ҷудогузории аввалин	Йёнс Якоб Берселиус and Юҳан_Готлиб Ган (1817)Хатои ибора: Аломати нуқтагузории шинохтанашуда "ё"
Изотопҳои асосии селен
Изо­топ Мавҷу­дият Давраи ним­таҷзия (t1/2) Тарзи таҷзия Маҳ­сул 72Se синт 8.4 d ε 72As γ – 74Se 0.86% собит 75Se syn 119.8 d ε 75As γ – 76Se 9.23% собит 77Se 7.60% собит 78Se 23.69% собит 79Se trace 3.27×105 y β− 79Br 80Se 49.80% собит 82Se 8.82% 1.08×1020 y β−β− 82Kr
дидан баҳс вироиш | пайвандҳо

Селени табии

Адабиёт

Сбор и обработка вторичного сырья цветных металлов : Учебник для вузов по специальности "Металлургия металлов" / Г. А. Колобов, В. Н. Бредихин, В. М. Чернобаев. – М. : Металлургия, 1993. – 288 с.