Фосфор

Фосфор (англ. phosphorus) — унсури химиявӣ, рақами атомиаш 15 буда бо рамзи P ишора карда мешавад^[6].

Фосфор, ₁₅P

waxy white (yellow cut), red (granules centre left, chunk centre right), and violet phosphorus
Фосфор
Талаффуз	/ˈfɒsfərəs/ ​(FOS-fər-əs)
Номи дигар	phosphorus
Намуди зоҳирӣ	беранг, сафаед, зард, сурхи баланд, сурх, бунафшранги мумӣ
Вазни атомии муқаррарӣ Ar, std(P)	7001309737619980000♠30.973761998(5)[1]
Фосфор дар ҷадвали даврӣ
ҳидроген ҳелий литий бериллий бор (элемент) карбон натрий оксиген фтор неон натрий магний алюминий силитсий фосфор сулфур хлор аргон калий калсий скандий титан (элемент) ванадий хром манган оҳан кобалт никел мис руҳ галлий германий арсен селен бром криптон рубидий стронсий иттрий сирконий ниобий молибден технетсий рутений родий палладий нуқра кадмий индий қалъагӣ сурма теллур йод ксенон сезий барий лантан серий празеодим неодим прометий самарий европий гадолиний тербий диспрозий ҳолмий эрбий тулий иттербий лютесий ҳафний тантал волфрам рений осмий иридий платина тилло симоб таллий сурб висмут полоний астат радон франcий радий актиний торий протактиний уран (элемент) нептуний плутоний америcий кюрий берклий калифорний эйнштейний фермий менделевий нобелий лоуренсий резерфордий дубний сиборгий борий ҳассий мейтнерий дармштадтий рентгений коперниcий ниҳоний флеровий московиум ливерморий теннесин оганессон N ↑ P ↓ As силитсий ← фосфор → сулфур
Рақами атомӣ (Z)	15
Гурӯҳ	гурӯҳи 15 (гурӯҳи азот)
Давр	даври 3
Блок	p-блок
Категорияи элемент	Ғайриметали реактивӣ
Конфигуратсияи электрон	[Ne] 3s2 3p3
Электронҳо аз рӯӣ ҷилд	2, 8, 5
Хосиятҳои физикӣ
Фаза дар ҲФМ	сахт
Нуқтаи гудозиш	white: 317.3 K ​(44.15 °C, ​111.5 °F) red: ∼860 K (∼590 °C, ∼1090 °F)[2]
Ҳарорати ҷӯшиш	white: 553.7 K ​(280.5 °C, ​536.9 °F)
Нуқтаи сублиматсия	red: ≈689.2–863 K ​(≈416–590 °C, ​≈780.8–1094 °F) violet: 893 K (620 °C, 1148 °F)
Зичӣ (наздик ба ҳ.х.)	white: 1.823 g/cm3 red: ≈2.2–2.34 гр/см3 violet: 2.36 гр/см3 black: 2.69 гр/см3
Ҳарорати гудозиши хос	white: 0.66 кҶ/мол
Ҳарорати буғшавии хос	white: 51.9 кҶ/мол
Гармигунҷоиши молярӣ	white: 23.824 Ҷ/(мол·К)
Буғи сершуда (white) P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 279 307 342 388 453 549
Буғи сершуда (red, b.p. 431 °C) P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 455 489 529 576 635 704
Хосиятҳои атомӣ
Дараҷаҳои оксидшавӣ	−3, −2, −1, +1,[3] +2, +3, +4, +5 (a mildly acidic oxide)
Электроманфиият	Ҷадвали Полинг: 2.19
Қувваҳои иондоршавӣ	1-ум: 1011.8 кҶ/мол 2-юм: 1907 кҶ/мол 3-юм: 2914.1 кҶ/мол (бештар)
Радиуси ковалентӣ	107±3 пм
Радиуси Ван дер Ваалс	180 пм
Color lines in a spectral range Хатҳои спектрии Фосфор
Дигар хосиятҳо
Сохтори булӯрӣ	​body-centered cubic (bcc)
Гармигузаронандагӣ	white: 0.236 W/(m·K) black: 12.1 W/(m·K)
Тартибории магнитӣ	сафед, сурх, бунафшранг, сиёҳ: диамагнетик </ref>
Таъсирпазирии магнитӣ	−20.8·10−6 см3/мол (293 K)[4]
Модули чандирии ҳаҷмдор	white: 5 GPa red: 11 ГПа
Рақами CAS	7723-14-0 (red) 12185-10-3 (white)
Таърих
Кашф	Hennig Brand (1669)
Recognised as an element by	Антуан Лавуазйе[5] (1777)
Изотопҳои асосии фосфор
Изо­топ Мавҷу­дият Давраи ним­таҷзия (t1/2) Тарзи таҷзия Маҳ­сул 31P 100% собит 32P trace 14.28 d β− 32S 33P trace 25.3 d β− 33S
дидан баҳс вироиш | пайвандҳо

Дар ҷадвали даврии ҳозира замон, Фосфор дар блоки p ва дар 15-ум гурӯҳи элементҳо ҷойгир мебошад.^[7]

Хосиятҳо

Физикӣ

Химиявӣ

Атомӣ

Изотопҳо

Мавҷудият дар табиат

Таърих

Кашфв

Номгузорӣ

Пайвандҳо

• Ҷадвали даврии унсурҳои кимёӣ