Кадмий

Кадмий ба гурӯҳи металлҳои рангаи камёб дохил мешавад. Номаш аз истилоҳи юнонӣ «kadmeia» гирифта шуда, маънояш -маъдани руҳ аст. Металли мулоими нуқрагун буда, тобиши осмонӣ, зичии баланд (8,65 г/см³) ва бо осонӣ дар 321,1⁰С гудохта шуда, дар , 766,5°С меҷӯшад. Пайвастагиҳои заҳролуд дорад (аминокислотаҳо ва ғайра). Аз ин сабаб кадмий кам истеҳсол мешавад. Чун маводи рупушкунандаи болои металлҳо ва аккумуляторҳои барқӣ (Ni-Cd, Pb-Cd, Ag-Cd, Hg-Cd) кам истифода мешавад. Ба миқдори кам (20%) ба ҷойи пигмент (CdS, CdSe ва ғайра), дар таркиби хӯлаҳо (10%) барои кафшеркунӣ, маводи нимноқилҳо, люминофорҳо барои унсурҳои расмтайёркунӣ, батареяҳои офтобӣ истифода мешавад. Нейтронҳои гармиро хуб қабулкунанда дорад, аз ин рӯ барои тайёр кардани стерженҳои танзимдароранда, барои реакторҳои атомӣ ва маводи аз шуоъҳои хавфноки нейтронӣ ҳифзкунанда истифода бурда мешавад. Пайвастагиҳояш заҳролуданд. Дорои 8 изотоп мебошад, ки дутоаш хосияти радиоактивиро дорад.

Кадмий, ₄₈Cd

Кадмий
Талаффуз	/ˈkædmiəm/ ​(KAD-mee-əm)
Номи дигар	cadmium
Вазни атомии муқаррарӣ Ar, std(Cd)	7002112414000000000♠112.414(4)[1]
Кадмий дар ҷадвали даврӣ
ҳидроген ҳелий литий бериллий бор (элемент) карбон натрий оксиген фтор неон натрий магний алюминий силитсий фосфор сулфур хлор аргон калий калсий скандий титан (элемент) ванадий хром манган оҳан кобалт никел мис руҳ галлий германий арсен селен бром криптон рубидий стронсий иттрий сирконий ниобий молибден технетсий рутений родий палладий нуқра кадмий индий қалъагӣ сурма теллур йод ксенон сезий барий лантан серий празеодим неодим прометий самарий европий гадолиний тербий диспрозий ҳолмий эрбий тулий иттербий лютесий ҳафний тантал волфрам рений осмий иридий платина тилло симоб таллий сурб висмут полоний астат радон франcий радий актиний торий протактиний уран (элемент) нептуний плутоний америcий кюрий берклий калифорний эйнштейний фермий менделевий нобелий лоуренсий резерфордий дубний сиборгий борий ҳассий мейтнерий дармштадтий рентгений коперниcий ниҳоний флеровий московиум ливерморий теннесин оганессон Zn ↑ Cd ↓ Hg нуқра ← кадмий → индий
Рақами атомӣ (Z)	48
Гурӯҳ	гурӯҳи 12
Давр	даври 5
Блок	d-блок
Категорияи элемент	Металли гузашташуда, alternatively considered a метали гузаранда
Конфигуратсияи электрон	[Kr] 4d10 5s2
Электронҳо аз рӯӣ ҷилд	2, 8, 18, 18, 2
Хосиятҳои физикӣ
Фаза дар ҲФМ	сахт
Нуқтаи гудозиш	594.22 K ​(321.07 °C, ​609.93 °F)
Ҳарорати ҷӯшиш	1040 K ​(767 °C, ​1413 °F)
Зичӣ (наздик ба ҳ.х.)	8.65 гр/см3
ҳангоми моеъ будан (дар н.г.)	7.996 гр/см3
Ҳарорати гудозиши хос	6.21 кҶ/мол
Ҳарорати буғшавии хос	99.87 кҶ/мол
Гармигунҷоиши молярӣ	26.020 Ҷ/(мол·К)
Буғи сершуда P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 530 583 654 745 867 1040
Хосиятҳои атомӣ
Дараҷаҳои оксидшавӣ	−2, +1, +2 (a mildly basic oxide)
Электроманфиият	Ҷадвали Полинг: 1.69
Қувваҳои иондоршавӣ	1-ум: 867.8 кҶ/мол 2-юм: 1631.4 кҶ/мол 3-юм: 3616 кҶ/мол
Радиуси атом	эмпирикӣ: 151 пм
Радиуси ковалентӣ	144±9 пм
Радиуси Ван дер Ваалс	158 пм
Color lines in a spectral range Хатҳои спектрии Кадмий
Дигар хосиятҳо
Сохтори булӯрӣ	​hexagonal close-packed (hcp)
Суръати овоз thin rod	2310 м/с (дар 20 °C)
Васеъшавии ҳароратӣ	30.8 µm/(m·K) (дар 25 °C)
Гармигузаронандагӣ	96.6 W/(m·K)
Муқобилияти нисбӣ	72.7 nΩ·m (at 22 °C)
Тартибории магнитӣ	диамагнетик[2]
Таъсирпазирии магнитӣ	−19.8·10−6 см3/мол[3]
Модули Юнг	50 ГПа
Модули ғеҷонидан	19 ГПа
Модули чандирии ҳаҷмдор	42 ГПа
Коэффисиенти Пуассон	0.30
Сахтии Моос	2.0
Сахтӣ аз рӯи Бринелл	203–220 МПа
Рақами CAS	7440-43-9
Таърих
Кашф ва ҷудогузории аввалин	Karl Samuel Leberecht Hermann and Friedrich Stromeyer (1817)Хатои ибора: Аломати нуқтагузории шинохтанашуда "ё"
Номгузорӣ аз тарафи	Friedrich Stromeyer (1817)
Изотопҳои асосии кадмий
Изо­топ Мавҷу­дият Давраи ним­таҷзия (t1/2) Тарзи таҷзия Маҳ­сул 106Cd 1.25% собит 107Cd синт 6.5 h ε 107Ag 108Cd 0.89% собит 109Cd syn 462.6 d ε 109Ag 110Cd 12.47% собит 111Cd 12.80% собит 112Cd 24.11% собит 113Cd 12.23% 7.7×1015 y β− 113In 113mCd syn 14.1 y β− 113In IT 113Cd 114Cd 28.75% собит 115Cd syn 53.46 h β− 115In 116Cd 7.51% 3.1×1019 y β−β− 116Sn
дидан баҳс вироиш | пайвандҳо

Адабиёт

Сбор и обработка вторичного сырья цветных металлов : Учебник для вузов по специальности "Металлургия металлов" / Г. А. Колобов, В. Н. Бредихин, В. М. Чернобаев. – М. : Металлургия, 1993. – 288 с.