Скіргайла

Скіргайла Альгердавіч (у праваслаўі Іван; каля 1354 — 23 сьнежня 1394?^[a], Кіеў) — князь троцкі (1382—1392), полацкі (1377—1381 і ад 1387) і кіеўскі (ад 1393)^[1]. У 1386—1392 гадох быў намесьнікам Ягайлы ў Вялікім Княстве Літоўскім.

Скіргайла лац. Skirgajła / Skirhajła
Скіргайла (уяўны партрэт)
Князь полацкі
1377 — 1381
Князь троцкі
1382 — 1392
Князь кіеўскі
1395 — 1397
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	1354(1354),
Памёр	1397(1397),
Дынастыя	Гедзімінавічы
Бацька	Альгерд
Маці	Ульляна

Імя

Асноўны артыкул: Скіргайла (імя)

Скіра (Scira) і Гайла (Gailo) — імёны германскага паходжаньня^[2]. Іменная аснова скер- (скір-) (імёны ліцьвінаў Скерэль, Скіран, Скірмунт; германскія імёны Skerilo, Scerun, Sciremunt) паходзіць ад гоцкага skeirs 'ясны, чысты'^[3], а аснова -гайл- (-гал-, -гел-) (імёны ліцьвінаў Відзігайла, Інгела, Монтгайла; германскія імёны Widigail, Ingeila, Montigel) — ад гоцкага і бургундзкага gails 'жвавы, свавольны, ганарысты'^[4]. Такім парадкам, імя Скіргайла азначае «чыстая жвавасьць»^[5].

Варыянты імя князя ў гістарычных крыніцах: Skirgal (6 ліпеня 1382 году^[6], Мэмарыял Вітаўта^[7]); Skirgallo (14 чэрвеня 1384 году)^[8]; Skirgalone (14 жніўня 1385 году)^[9]; Скиригкаило (16 верасьня 1386 году)^[10]; Скиргайло^[11][12], братъ нашь князь Скиригайло^[11][13] (1387 год); Skirgalone Troczensi^[14], Skargalone Trocensi^[15] (17 лютага 1387 году); Skirgalone Trocensi (22 лютага 1387 году)^[16]; Nos Schirgalo Dei gracia dux Lithuanie et dominus Tracensis et Polocensis etc. (12 лістапада 1388 году^[17])^[18]; Skirgalone (14 траўня 1389 году)^[19]; dux Skirgalus (23 траўня 1390 году)^[20]; Skyrgallo (да 5 жніўня 1392 году)^[21]; Skirgello (1394 год)^[11]; Schirgal (Хроніка Віганда)^[22]; Schirgail (да 1416 году)^[23]; Скиригайло Олгердовичь (Наўгародзкі чацьверты летапіс^[24] і Сафійскі першы летапіс^[25]).

Біяграфія

Прарысоўка пячаці Скіргайлы^[26] (Пагоня з рознаканцовым крыжам)

Сын Альгерда і Ўльляны Цьвярской. Быў найбольш адданым паплечнікам свайго роднага брата Ягайлы.

У 1374—1375 гадох ваяваў з крыжакамі. Па выгнаньні з Полацку Андрэя Альгердавіча (1377 год) — князь полацкі. У 1379 годзе езьдзіў зь місіяй у некаторыя краіны Эўропы, дзе абмяркоўваў умовы хрышчэньня Літвы. Падчас перамоваў з Тэўтонскім Ордэнам, імаверна, спрычыніўся да складаньня Давыдзіскае дамовы. У 1381 годзе палачане, незадаволеныя паганствам Скіргайлы, выгналі яго з княжаньня. На чале войска Ягайлы й з дапамогай Інфлянцкага Ордэну атачыў Полацак, але ўзяць ня здолеў. Тады ж прыняў праваслаўе зь імем Іван.

Па захопе ўлады Кейстутам у канцы 1381 году і пераходу да таго войска Скіргайлы ўцёк у Інфлянты. Улетку 1382 году браў удзел у аблозе Кейстута ў Троках, зьняволіў таго ў часе перамоваў, перавёз у Крэўскі замак, дзе й забіў. За гэта, пэўна, атрымаў Троцкае княства. Стаў такім чынам другой асобай у дзяржаве.

У 1384 годзе падчас вайны з Ордэнам адваяваў Трокі. У 1385 годзе ўзначальваў дыпляматычную місію ў Польшчу, вынікам якой было складаньне шлюбу паміж Ягайлам і польскай каралевай Ядзьвігай і каранацыя Ягайлы на польскае каралеўства. У часе падпісаньня акту Крэўскае уніі (1385) дамогся за сабой права застацца праваслаўным. На думку некаторых гісторыкаў (Ежы Ахманскі й іншыя), у 1386—1392 гадох быў вялікім князем літоўскім, на думку ж іншых (М. Дучмаль, іншыя) выконваў функцыі намесьніка Ягайлы ў ВКЛ.

У 1386 годзе разьбіў у Амсьціслаўскай бітве смаленскага князя Сьвятаслава Іванавіча, падначаліўшы такім чынам ВКЛ Смаленскае княства. Увесну 1387 годзе захапіў Полацак і выгнаў адтуль Андрэя Альгердавіча. 28 красавіка 1387 году атрымаў прывілей на валоданьне Полацкім, а таксама Менскім і Сьвіслацкім княствамі з гарадамі Бабруйск, Ігумен, Лагойск, Любашаны, Любеч, Менск, Прапойск, Рэчыца, Сьвіслач. Ад 1388 году ваяваў зь Вітаўтам.

З падпісаньнем у 1392 годзе Востраўскага пагадненьня паміж Вітаўтам і Ягайлам перастаў кіраваць ВКЛ і страціў Троцкае княства (у знак кампэнсацыі яму было паабяцанае Кіеўскае княства). У пачатку 1393 году разам зь Вітаўтам захапіў Віцебск, паланіўшы Сьвідрыгайлу, які гаспадарыў там. Увесну й увосень 1393 году яму былі нададзеныя адабраныя ў Уладзімера Альгердавіча адпаведна Жытомір з Оўручам і Кіеў. У кастрычніку — лістападзе 1393 году браў удзел у паходзе Вітаўта на Падольле, захапіў Чаркасы й Зьвянігарад.

Паводле некаторых зьвестак, Скіргайлу атруціў мітрапальнічы намесьнік Фама. Пахавалі князя ў Кіева-Пячэрскай лаўры^[27].

Галерэя

• Уяўныя партрэты Скіргайлы
• 
  З хронікі А. Гваньіні «Апісаньне эўрапейскай Сарматыі», 1578 г.
• 
  З радаводу князёў Палубінскіх. А. Тарасевіч, 1675 г.
• 
  Ю. Азямблоўскі, 1839 г.
• 
  М. Барвіцкі, 1908 г.

Заўвагі

1. Паводле іншых зьвестак, 11 студзеня 1397 году