Металсем

Металсем (лат. metallum — шахта) — тĕрлĕ тимĕрсем, çирĕп ăшă- тата электрокуçарулăхлă, металсенче электронсем (ток) çӳреме пултараççĕ (проводник).

Рок-мусăк пирки метал вулăр.

Хальхи 117 хими элеменчĕнчен металлĕсен пайланăвĕ:

6 элемент сĕлтĕ металлĕсен ушкăнĕнче,

4 элемент сĕлтĕ çĕр металлĕсен ушкăнĕнче,

38 элемент куçăмлă металсен ушкăнĕнче,

11 элемент çăмăл металсен ушкăнĕнче,

7 элемент çурмаметалсен ушкăнĕнче,

14 элемент лантаноидсен ушкăнĕнче + лантан,

14 элемент актиноидсен ушкăнĕнче (физика пахалăхĕсене пуринне те тĕпчесе пĕтермен) + актини,

Палăртнă ушкăна кĕменнисем: бериллипе магни.

Çапла, металсем йышне 98 элемент кĕрет.

Металл (тимӗр лумӗ) — иккӗмӗш металлурги циклӗнче уилизациленӗ е йӗркене кӗртмен тӗрлӗ металл ҫӳп-ҫап (юрӑхсӑра тухнӑ) пӗтӗмӗшле, пӗрлехи металран тунӑ тӗрлӗ ҫӳп-ҫап ячӗ. Час-часах металлолома ятарлӑ вырӑнсенче тирпейлемелли е утилизаци тумалли тимӗр ҫӳп-ҫапа ятарласа концентрациленӗ вырӑнсенче тӑваҫҫӗ^[1].

Çутçанталăкра тупăнни

Металл пахалăхĕсем

Металсен физика пахалăхĕсем

Хăшпĕр металсен хытăлăхĕ, Моос шкалипе:

Хытăлăх	Металл	Ӗçре усă курмалăхĕ
0.3	Рубиди	чĕрнепе шăйăрăлать (тĕкĕнме хăрушăллă)
0.4	Кали	чĕрнепе çăмăллăн шăйăрăлать (тĕкĕнме хăрушăллă)
0.5	Натри	чĕрнепе çăмăллăн шăйăрăлать (тĕкĕнме хăрушăллă)
0.6	Лити	чĕрнепе çăмăллăн шăйăрăлать (тĕкĕнме хăрушăллă)
1.2	Инди
1.2	Талли	чĕрнепе çăмăллăн шăйăрăлать
1.25	Бари	чĕрнепе çăмăллăн шăйăрăлать
1.5	Стронци	чĕрнепе шăйăрăлать
1.5	Галли	чĕрнепе шăйăрăлать
1.5	Тăхлан	чĕрнепе шăйăрăлать
1.5	Хура тăхлан	чĕрнепе шăйăрăлать
1.5	Ртуть	чĕрнепе шăйăрăлать (хытă тăрăмĕнче)
1.75	Кальци	чĕрнепе шăйăрăлать
2.0	Кадми	алюмини кашăкĕпе шăйăрăлать
2.25	Висмут	алюмини кашăкĕпе шăйăрăлать
2.5	Магни	пăхăр пралукĕпе шăйăрăлать
2.5	Цинк	пăхăр пралукĕпе шăйăрăлать
2.5	Кĕмĕл	пăхăр вак укçапа шăйăрăлать
2.5	Ылтăн	пăхăр вак укçапа шăйăрăлать
3.0	Пăхăр	çĕçĕпе шăйăрăлать
3.0	Сурьма	çĕçĕпе шăйăрăлать
3.5	Платина	çĕçĕпе шăйăрăлать
4.0	Тимĕр	тутăхман хурçăран тунă çĕçĕпе шăйăрăлать
4.0	Никĕль	тутăхман хурçăран тунă çĕçĕпе шăйăрăлать
4.75	Паллади	тутăхман хурçăран тунă çĕçĕпе шăйăрăлать
5.0	Кобальт	кантăкпа тата хурçă пăтапа шăйăрăлать
5.0	Циркони	кантăкпа тата хурçă пăтапа шăйăрăлать
5.0	Берилли	напильникпа тата полевой шпатпа (чăв?) шăйăрăлать
5.5	Молибден	напильникпа тата полевой шпатпа (чăв?) шăйăрăлать
5.5	Гафни	напильникпа тата полевой шпатпа (чăв?) шăйăрăлать
6.0	Титан	кантăка шăйăртать; кантăкпа тата напильникпа шăйăрăлать
6.0	Марганец	кантăка шăйăртать; кантăкпа тата напильникпа шăйăрăлать
6.0	Германи	кантăка шăйăртать; кантăкпа тата напильникпа шăйăрăлать
6.0	Ниоби	кантăка шăйăртать; кантăкпа тата напильникпа шăйăрăлать
6.0	Роди	кантăка шăйăртать; кантăкпа тата напильникпа шăйăрăлать
6.5	Рутени	кантăка шăйăртать; кварцпа шăйăрăлать
6.5	Тантал	кантăка шăйăртать; кварцпа шăйăрăлать
6.5	Ириди	кантăка шăйăртать; кварцпа шăйăрăлать
7.0	Ванади	пур хурçăна та шăйăрать; топазпа шăйăрăлать
7.0	Рени	пур хурçăна та шăйăрать; топазпа шăйăрăлать
7.0	Осми	пур хурçăна та шăйăрать; топазпа шăйăрăлать
7.5	Вольфрам	пур хурçăна та шăйăрать; топазпа шăйăрăлать
8.5	Хром	кантăка тата пур металла та çăмăллăн шăйăрать; рубинпа шăйăрăлать

Металсен хими пахалăхĕсем

Микроскопи тытăмлăхĕ

Хăш металсем

1. Сĕлтĕ металсем:
   • Лити
   • Натри
   • Кали
   • Рубиди
   • Цези
   • Франци
2. Сĕлтĕ çĕр металлĕсем:
   • Кальци
   • Стронци
   • Бари
   • Ради
3. Куçăмлисем:
   • титан
   • Тимĕр
   • Платина
   • Пăхăр
   • Цинк
   • Ылтăн
   • Кĕмĕл
   • Паллади
   • Ртуть
   • Никĕль
   • Кобальт
   • Вольфрам
4. Çăмăллисем:
   • Алюмини
   • Галли
   • Тăхлан
   • Хура тăхлан
5. Урăххисем:
   • Берилли
   • Магни

Металсемпе усă курни

Çавăн пекех пăхăр

• Металлурги

Асăрхавсем