Бериллий

Бериллий — тăваттăмĕш çăмăл элемент, атомĕ тăватă протонпа пилĕк нейтронран тăрать.

Элементсен периодла тытăмĕ H He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Сĕлтĕлле металсем	Сĕлтĕлле-çĕрле металсем	Куçăмлă металсем
Çăмăл металсем	Металлоидсем	Инертлă газсем
Металмаррисем Галогенсем Лантаноидсем Актиноидсем

Бериллий / Beryllium (Be)
Атом номерĕ	4
Ансат япалалăхăн курăмĕ	çемçĕ шурă-кĕмĕл тĕслĕ метал
Атом палăрăмĕсем
Атом масси (моль масси)	9,01218 а. е. м. (г/моль)
Атом радиусĕ	112 пм
Ионизаци энергийĕ (пĕрремĕш электрон)	898,8 (9,32) кДж/моль (эВ)
Электронсен конфигурацийĕ	[He] 2s2
Химилле палăрăмсем
Ковалентла радиус	90 пм
Ион радиусĕ	35 (+2e) пм
Электронегативлăх (Полинг шучĕпе)	1.57
Электрод потенциалĕ	−1,69 В
Оксидлав капашĕсем	2; 1
Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем
Тачăлăх	1,848 г/см³
Пайлавла ăшăшăнăçтарăш	16,44[1] Дж/(K·моль)
Ăшăяраслăх	201 Вт/(м·K)
Шăрану температури	1551 K
Шăраннин пайлавла ăшши	12,21 кДж/моль
Вĕрев температури	3243 K
Пăспулăмăн ăшăлăхĕ	309 кДж/моль
Моль калăпăшĕ	5,0 см³/моль
Ансат япалалăхăн кристалл решетки
Решетке тытăмĕ	гексагоналлă
Решетке периочĕ	a=2,286; c=3,584 Å
c/a танлашăнни	1,567
Дебай температури	1000 K

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Be (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Be	4
9,012182
2s2
Бериллий

Ăна уранăн массине 50 килограмм вырăнне 250 грамма çитермелĕх (экран, куçлăх, пусса хĕстернĕ вырăнне) усă кураççĕ.

Кунçул

Бериллипе унăн минералĕсене тĕпчев ĕçĕсене расççей химикĕ И.В.Авдеев (1818—1865) туса пынă. Вăлах бериллийĕн оксичĕ BeO тесе палăртнă, маларах йăнăшпа Be₂O₃ çырнă пулнă.

Çулăма çирĕплă материалсем

Ракетăн çунакан япали

Йӳçĕклекен

Йӳçĕклекен	Удель туртăмĕ (Р1, çек)	Çунтару температури °С	Çунакан япала тачăлăхĕ г/см3	Хăвăртлăх ӳсĕмĕ, ΔVид,25, м/çек	Çунакан япалан йывăрăш шучĕ %
Фтор	323,3 çек	4328 °C	1,547	5014 м/çек	13 %
Тетрафторгидразин	310,8 çек	4234 °C	1,19	4204 м/çек	11 %
ClF3	277,4 çек	4075 °C	1,85	4696 м/çек	13 %
ClF5	289,6 çек	4176 °C	1,762	4791 м/çек	13 %
Перхлорилфторид	242,6 çек	3593 °C	1,709	3953 м/çек	13 %
Фтора йӳçлекен	308,6 çек	4177 °C	1,561	4986 м/çек	13 %
Йӳçлĕк	235,4 çек	3637 °C	1,21	3213 м/çек	15 %
Водород перекиçĕ	276,8 сек	3472 °C	1,503	4231 м/çек	18 %
Азот кислоти	256 сек	2728 °C	1,574	4005 м/çек	24 %

Усă курасси

Хутăш шăранчăксене пахалатни

Бериллие чылайлă тĕрлĕ шăранчăксене хушаççĕ, çав вара юлашкисене хытарать, çирĕплетет, вĕсенчен хатĕрленĕ япаласен çийĕ коррозие хирĕç тăма пултарать. Техникăра бериллиллĕ бронзăпа усă кураççĕ (пружинăллă перĕнӳсем). Хурçăна 0,5 % бериллие хушса тунă пружина хĕрлĕ тĕсе çитиччен хĕртнĕ чух пружинăлать.

Рентген техники

Берилли рентген пайăркисене начар пуçтарать, çавăнпа та унтан рентген пăрăхĕсенче пайăркасем тулашне тухмашкăн чӳречене хатĕрлеççĕ.

Атом энергетики

Атăм реакторĕсенче бериллипе нейтронсен хăвăртлăхне чакараççĕ. α-радиохастар нуклидсемпе хутăшра берилли ампуллă нейтронлă çăлкуçсенче, мĕншĕн тесен берилли-9 тĕшшисемпе α-пĕрчĕксен хутшăнăвĕнчен нейтронсем çуралаççĕ: ⁹Ве(α, n)¹²C.

Лазер материалĕсем

Лазер техникинче берилли алюминачĕнчен хатĕрленĕ хурçă е пластина пайăрка кăларать.

Изотопӗсем

Тĕп статья: Берилли изотопĕсем