Прароцтва пра Папаў

Прароцтва пра Папаў (па-лацінску: Prophetia Sancti Malachiae Archiepiscopi, de Summis Pontificibus) — 112 кароткіх лацінскіх фразаў, аўтарам якіх лічаць сьв. Малахію (1094—1148). У прароцтве апісваюцца рымскія папы (і некалькі антыпапаў), пачынаючы з Цэлестына II (абраны ў 1143) і ўсутыч да Другога прышэсьця.

Эмблема папства

Паводле найболей распаўсюджанага тлумачэньня прароцтва, апошнім папам зьяўляецца цяперашні кіраўнік каталіцкай царквы Францішак. Прароцтва называе яго «Пятром Рымлянінам» (па-лацінску: Petrus Romanus) і абвяшчае, што пры ім адбудзецца разбурэньне Рыму ды канец сьвету.

Паходжаньне тэксту

Упершыню тэкст прароцтва быў надрукаваны ў 1595 годзе гісторыкам-бэнэдыктынцам Арно де Віёнам (Arnold de Wyon) у кнізе «Lignum Vitae» («Дрэва жыцьця»)^[1]. Віён прыпісаў аўтарства сьпісу сьв. Малахіі — ірляндзкаму япіскапу XII ст., які ў 1139 пабываў у Рыме, дзе нібыта меў бачаньне пра будучых папаў. Пасьля манускрыпт быў зьмешчаны ў Рымскі архіў і забыты на сотні гадоў, пакуль ня быў знойдзены ў 1590.

Аднак ні асноўны жыцьцяпісец сьв. Малахіі — сьв. Бэрнар Клярвоскі — ні якія іншыя крыніцы да 1595 року ня згадваюць пра прароцтва, што дазваляе аспрэчваць яго аўтэнтычнасьць. Некаторыя крыніцы, у тым ліку самыя апошнія выданьні Каталіцкай энцыкляпэдыі, мяркуюць, што гэта прароцтва зьяўляецца падробкай канцу XVI-га стагодзьдзя. Некаторыя лічаць, што яно было напісана Настрадамусам і прыпісанае сьвятому Малахіі, каб меркаваны прадказальнік ня быў абвінавачаны ў прадказаньні сканчэньня кіраваньня рымскіх папаў.

Прыхільнікі аўтэнтычнасьці «Прароцтва», такія як аўтар Джон Хог (John Hogue), які напісаў папулярную кнігу пад назвай «Апошні Папа»^[2], як правіла, сьцьвярджаюць, што, нават калі аўтарства прароцтва няпэўнае, само прароцтва застаецца ў моцы.

Аўтар Джэймз Ролінз напісаў кнігу «Ключ Суднага дню»^[3] адносна прароцтва і як яно стасуецца зь сёньняшнім днём.

Тлумачэньне прарочых фразаў (дэвізаў)

Тлумачэньне дэвізаў зазвычай грунтуецца на пошуку сувязяў між дэвізам і месцам нараджэньня папы, ягоным уласным гербам, падзеямі, што адбываліся падчас ягонага пантыфікату.

Напрыклад, да першага дэвізу, Ex caſtro Tiberis (З замку на Тыбры), падыходзіць радзіма Цэлестына II Чыта-ды-Кастэла на Тыбры. Папа Клімэнт XIII, да якога адносіцца прарочая фраза Roſa Vmbriæ (Ружа Умбрыі), ужываў ружу ў якасьці ўласнай эмблемы. На ягоным гербе няма ружы, ён ня быў з Умбрыі, аднак цягам кароткага часу ён быў папскім губэрнатарам Рыеці, якая на той час зьяўлялася часткаю Умбрыі.

Калі тлумачэньне прароцтва дастаткова відавочнае (як у выпадку з амаль усімі рымскімі папамі да 1590 году), размова амаль заўжды вядзецца пра характэрныя асаблівасьці, якія гэты чалавек меў да ягонага ўзыходжаньня на папскую катэдру. Напрыклад, адносяцца да ягонай радзімы, гербу, прозьвішча або кардынальскага тытула. Аднак для апошніх папаў прарочыя фразы адносяцца больш да іхніх пантыфікатаў. У некаторых выпадках прысутнічае відавочная гульня словаў, што дазваляе абраць адзін зь некалькіх магчымых варыянтаў.

У апошнія рокі цікавасьць да прароцтва вырасла, верагодна праз тое, што ўжо амаль не засталося дэвізаў, незапоўненых гістарычнымі папамі. Аднак выкарыстаньне дэвізаў перад выбарамі для прадказаньня будучыні папы звычайна не было асабліва пасьпяховым.

Папы і адпаведныя дэвізы прароцтва

Нижэй прыведзены сьпіс запазычаны з кнігі Пітэра Бандэра «Прароцтвы Малахіі» ^[4]. Варта адзначыць, што колькасьць Рымскіх папаў у розных сьпісах адрозьніваецца з-за ўліку/няўліку антыпапаў. Напрыклад, паводле Каталіцкай энцыкляпэдыі, Бэнэдыкт XVI зьяўляецца 266-м папам. Пры гэтым сьв. Гіпаліт Рымскі не ўваходзіць у лік папаў, а разглядаецца як раскольнік і антыпапа ў часе пантыфікатаў папаў сьв. Зэфірына, сьв. Калікста I, сьв. Урбана I і сьв. Пантыяна, хоць шматлікія лічаць сьв. Гіпаліта япіскапам Рымскім. У сьпісе Пітэра Бандэра Бэнэдыкт XVI зьяўляецца 267-м папам.

Сьпіс можна падзяліць на дзьве групы:

1. для 74 папаў і антыпапаў, чый пантыфікат быў да зьяўленьня прароцтва ў 1590 року, сувязь між дэвізам прароцтва і папам, як правіла, зразумелая;
2. для 37 папаў, чый пантыфікат быў пасьля 1590 року, сувязь між дэвізам і папам не заўжды відавочная.

Рымскія папы і Антыпапы 1143—1590

У табліцы на шэрым тле прыведзены арыгінальны тэкст (з захаваньнем пунктуацыі і артаграфіі), апублікаваны ў 1595 року ў кнізе «Lignum Vitae»^[1]. Гэта лацінскі тэкст, які складаецца з 3-х калёнак.

• Першая калёнка ўтрымлівае прарочую фразу (дэвіз), якая характарызуе Папу ці ягоны пантыфікат.
• Другая калёнка зьмяшчае імя Папы (часам з памылкамі), адпаведнага характарыстыцы прарока.
• Трэцяя калёнка зьмяшчае тлумачэньне, чаму дадзены Папа адпавядае гэтай прароцкай фразе.

Для лацінскага тэксту прароцкага дэвізу (1-я калёнка) і лацінскага тлумачэньня (3-я калёнка) ніжэй у дужках прыведзены ангельскі пераклад, бо часта ключом да разгадкі зьяўляецца гульня словаў, што цалкам губляецца ў беларускім перакладзе, але часам бачнае ў ангельскім. Фразы ў арыгінальным тэксьце непранумараваныя.

Рымскія папы (1143—1590)
Папа №.	Дэвіз Пераклад	Троннае імя (Пантыфікат)	Сьвецкае імя	Гістарычная спасылка ці тлумачэньне	Герб
Ex caſtro Tiberis.		Cœleſtinus. ij.		Typhernas.
167	1. З замку Тыбру (па-ангельску: From a castle of the Tiber)	Цэлестын II (1143—1144)	Гвіда дель Кастэла (па-італьянску: Guido del Castello)	Жыхар Тыфэрнуму. (па-ангельску: An inhabitant of Tifernum.) Народжаны ў Чыта-ды-Кастэла (раней Тыфэрнум-на-Тыбры), Умбрыя, на берагох Тыбру[5].
Inimicus expulſus.		Lucius. ij.		De familia Caccianemica.
168	2. Выгнаны ворагам (па-ангельску: Enemy expelled)	Люцыюс II (1144—1145)	Джэрарда Качыянэмічы дэль Орса (па-італьянску: Gerardo Caccianemici dell’Orso)	Зь сям’і Caccianemici. (па-ангельску: Of the Caccianemici family) Гэты дэвіз адносіцца да прозьвішча Caccianemici. «Cacciare» азначае «перасьледаваць»[6], а «nemici» па-італійску азначае «ворагі». Як і прадказвала ягонае прозьвішча, Caccianemici быў выгнаны з Рыма ягонымі падданымі[7].
Ex magnitudine mõtis.		Eugenius. iij.		Patria Ethruſcus oppido Montis magni.
169	3. Ад вялічча гары (па-ангельску: Out of the greatness of the mountain)	Яўген III (1145—1153)	Бэрнарда Паганельлі (па-італьянску: Bernardo dei Paganelli di Montemagno)	Этруск па нацыянальнасьці з Мантэманьё (Піза)(en) (па-ангельску: Tuscan by nation, from the town of Montemagno.) Дэвіз паказвае на прозьвішча папы Яўгена: «Montemagno»[8].
Abbas Suburranus.		Anaſtaſius. iiij.		De familia Suburra.
170	4. Субурскі абат (па-ангельску: Suburran abbot)	Анастасіюс IV (1153—1154)	Карада дэла Субура (па-італьянску: Corrado della Suburra)	Зь сям’і Субура(en)[[]]. (па-ангельску: From the Suburra family)
De rure albo.		Adrianus. iiij.		Vilis natus in oppido Sancti Albani.
171	5. Зь белага сялянства (па-ангельску: From the white countryside)	Адрыян IV (1154—1159)	Нікалас Брэйксьпір (па-ангельску: Nicholas Breakspeare)	Сьціпла народжаны ў гарадку сьв. Альбанія. (па-ангельску: Humbly born in the town of St. Albans.) Выхаваны ў школе сьв. Альбанія ў Хартфардшыры. Перад тым, як стаць папам, Нікалас Брэйксьпір быў біскупам Альбаны(en)[9].
Ex tetro carcere.		Victor. iiij.		Fuit Cardinalis S. Nicolai in carcere Tulliano.
	6. З агіднай турмы (па-ангельску: Out of a loathsome prison)	Віктар IV антыпапа (1159—1164)	Атавіяна ды Мантычэлі (па-італьянску: Ottaviano Crescenzi Ottaviani di Monticelli)	Ён быў кардыналам сьв. Мікалая ў Туліянскай турме. (па-ангельску: He was a cardinal of St. Nicholas in the Tullian prison.)
Via Tranſtiberina.		Calliſtus. iij. [sic][10]		Guido Cremenſis Cardinalis S. Mariæ Tranſtiberim.
	7. Дарога праз Тыбр (па-ангельску: Road across the Tiber)	Пасхалі III антыпапа (1164—1168)	Гўіда ды Крэма (па-італьянску: Guido di Crema)	Guido з Крэма, кардынал Сьвятой Марыі, што на іншым баку Тыбру. (па-ангельску: Guido of Crema, Cardinal of St. Mary across the Tiber.) У сваё перабываньне кардыналам ён насіў тытул кардынала Сьвятой Марыі ў Трастэвэры.
De Pannonia Thuſciæ.		Paſchalis. iij. [sic][10]		Antipapa. Hungarus natione, Epiſcopus Card. Tuſculanus.
	8. Ён быў з тускульскай Вугоршчыны (па-ангельску: From Tusculan Hungary)	Калікст III антыпапа (1168—1178)	Джавані дэ Струмі (па-італьянску: Giovanni di Strumi)	Антыпапа. Вугорац па нацыянальнасьці. Кардынал-япіскап Тускула (па-ангельску: Antipope. A Hungarian by birth, Cardinal Bishop of Tusculum.) Ён быў Ян, абат Струмы, родам з Вугоршчыны.
Ex anſere cuſtode.		Alexander. iij.		De familia Paparona.
172	9. Ад гуся-ахоўніка (па-ангельску: Out of the guardian goose)	Аляксандар III (1159—1181)	Арлянда Бандынэлі Папароні (па-італьянску: Orlando Bandinelli Paparoni)	Зь сям’і Папароні. (па-ангельску: Of the Paparoni family.) На гербе ягонай сям’і адлюстраваная гусь[11]
Lux in oſtio.		Lucius. iij.		Lucenſis Card. Oſtienſis.
173	10. Сьвятло ў пачатку (па-ангельску: A light in the entrance)	Люцы III (1181—1185)	Убальда Алучыньёлі (па-італьянску: Ubaldo Allucingoli)	Сьветлы кардынал Остыі. (па-ангельску: A Luccan Cardinal of Ostia.) У 1159 року ён стаў кардынал-япіскап Остыі[12] Lux можа таксама быць гульнёй словаў ад Lucius, то бок Люцы III.
Sus in cribro.		Vrbanus. iij.		Mediolanenſis, familia cribella, quæ Suem pro armis gerit.
174	11. Сьвіньня ў рэшаце (па-ангельску: Pig in a sieve)	Урбан III (1185—1187)	Умбэрта Крывэлі (па-італьянску: Umberto Crivelli)	Міланец, зь сям’і Cribella (Crivelli), у якой на гербе адлюстраваная сьвіньня. (па-ангельску: A Milanese, of the Cribella (Crivelli) family, which bears a pig for arms.) Ягонае прозьвішча Crivelli па-італійску азначае «рэшата».
Enſis Laurentii.		Gregorius. viij.		Card. S. Laurentii in Lucina, cuius inſignia enſes falcati.
175	12. Меч Сьвятога Ляўрэнція (па-ангельску: The sword of St. Lawrence)	Рыгор VIII (1187)	Альбэрта Сарторы ды Мора (па-італьянску: Alberto Sartori di Morra)	Кардынал Сьв. Ляўрэнція ў Люцыне, герб якога — перакрыжаваныя мячы. (па-ангельску: Cardinal of St. Lawrence in Lucina, of whom the arms were curved swords.) Ён быў кардыналам Сьв. Ляўрэнція[13], і на гербе ягонага шчыта былі перакрыжаваныя мячы[14]
De Schola exiet[15].		Clemens. iij.		Romanus, domo Scholari.
176	13 Прыйдзе са школы (па-ангельску: He will come from school)	Клімэнт III (1187—1191)	Паола Скаляры (па-італьянску: Paolo Scolari)	Рымлянін з дому Скаляры. (па-ангельску: A Roman, of the house of Scolari.) Меў прозьвішча Скаляры.
De rure bouenſi.		Cœleſtinus. iij.		Familia Bouenſi.
177	14. Са скацінагадоўчай фэрмы (па-ангельску: From cattle country)	Цэлестын III (1191—1198)	Джачынта Бабонэ Арсіні (па-італьянску: Giacinto Bobone Orsini)	Прозьвішча Бавенсіс (Бабонэ). (па-ангельску: Bovensis (Bobone) family.) Ягонае прозьвішча Bovensis (Bobone); гульня словаў: па-лацінску: bovis — бык).
Comes Signatus.		Innocentius. iij.		Familia Comitum Signiæ.
178	15. Прызначаны граф (па-ангельску: Designated count)	Інацэнт III (1198—1216)	Лятарыё Конці, граф Сэньі, граф Ляваньі (па-італьянску: Lotario dei Conti di Segni)	Сям’я графаў Сінья (Сэньі) (па-ангельску: Family of the Counts of Signia (Segni).) Нашчадак графаў Сінья (Сэньі).
Canonicus de latere.		Honorius. iij.		Familia Sabella, Canonicus S. Ioannis Lateranensis.
179	16. Канонік з боку (па-ангельску: Canon from the side)	Ганорый III (1216—1227)	Чэнчыё Савэльлі (па-італьянску: Cencio Savelli)	Сям’я Савэльлі, канонік у Саборы Сьвятога Яна Хрысьціцеля на Лятаранскім халме (па-ангельску: Savelli family, canon of St. John Lateran) Ён быў канонікам царквы Санта-Марыя-Маджорэ і служыў папскім камэргерам у 1188 року[16]
Auis Oſtienſis.		Gregorius. ix.		Familia Comitum Signiæ Epiſcopus Card. Oſtienſis.
180	17. Птушка з Восьціі (па-ангельску: Bird of Ostia)	Рыгор IX (1227—1241)	Угаліна ды Конці, граф Сэньі (па-італьянску: Ugolino dei Conti di Segni)	Сям’я графаў Сінья (Сэньі). Япіскап кардынал Восьціі. (па-ангельску: Family of the Counts of Segni, Cardinal Bishop of Ostia.) Перад абраньнем папам Угаліна dы Конці быў кардыналам і япіскапам Восьціі, і ягоны родавы герб зьмяшчае птушку на чырвоным тле[17]
Leo Sabinus.		Cœleſtinus iiij.		Mediolanenſis, cuius inſignia Leo, Epiſcopus Card. Sabinus.
181	18. Сабінскі леў (па-ангельску: Sabine Lion)	Цэлестын IV (1241)	П’етра Джафрэда Кастыльёні (па-італьянску: Pietro Goffredo da Castiglione)	Міланец, чый герб леў, кардынал япіскап сабінаў (па-ангельску: A Milanese, whose arms were a lion, Cardinal Bishop of Sabina.) Ён быў кардыналам-япіскапам сабінскім[18] і на ягоным шчыце адлюстраваны леў. Таксама гульня словаў: спасылка на прозьвішча папы, Касьцільёні.
Comes Laurentius.		Innocentius iiij.		domo flisca, Comes Lauaniæ, Cardinalis S. Laurentii in Lucina.
182	19. Граф Ляўрэнці (па-ангельску: Count Lawrence)	Інацэнт IV (1243—1254)	Сінібальда дэ Ф’ескі (па-італьянску: Sinibaldo de Fieschi)	З дому Фліска (Ф’ескі), граф Лаваньё, кардынал Сан-Лярэнца-ін-Лючына. (па-ангельску: Of the house of Flisca (Fieschi), Count of Lavagna, Cardinal of St. Lawrence in Lucina.) Ён быў кардыналам-сьвятаром Сан-Лярэнца-ін-Лючына[19], і ягоны бацька быў графам Лаваньё[20]
Signum Oſtienſe.		Alexander iiij.		De comitibus Signiæ, Epiſcopus Card. Oſtienſis.
183	20. Знак Восьціі (па-ангельску: Sign of Ostia)	Аляксандар IV (1254—1261)	Рынальда Конці, граф Сэньі (па-італьянску: Rinaldo di Jenne dei Conti di Segni)	З графаў Сэньі, кардынал япіскап Восьціі. (па-ангельску: Of the counts of Segni, Cardinal Bishop of Ostia.) Ён быў кардыналам-япіскапам Восьціі і сябрам сям’і Конці-Сэньі[21]
Hieruſalem Campanię.		Vrbanus iiii.		Gallus, Trecenſis in Campania, Patriarcha Hieruſalem.
184	21. Ерусалім Шампані (па-ангельску: Jerusalem of Champagne)	Урбан IV (1261—1264)	Жак Панталяон (па-француску: Jacques Pantaléon)	Гал з Труа ў Шампані, Патрыярх Ерусаліма (па-ангельску: A Frenchman, of Trecae (Troyes) in Champagne, Patriarch of Jerusalem.) Родам з Труа правінцыі Шампань, пазьней — патрыярх Ерусаліма[22]
Draco depreſſus.		Clemens iiii.		cuius inſignia Aquila vnguibus Draconem tenens.
185	22. Прыціснуты дракон (па-ангельску: Dragon pressed down)	Клімэнт IV (1265—1268)	Гі Фулькуа Ле Гро (па-француску: Gui Fulquois, Guy le Gros)	Чый знак ёсьць Арол, што кіпцюрамі Дракона трымае. (па-ангельску: Whose badge is an eagle holding a dragon in his talons.) На ягоным гербе адлюстраваны арол, які сьціскае дракона кіпцюрамі.
Anguinus uir.		Gregorius. x.		Mediolanenſis, Familia vicecomitum, quæ anguẽ pro inſigni gerit.
186	23. Зьмяіны чалавек (па-ангельску: Snaky man)	Рыгор X (1271—1276)	Тэабальда Вісконці (па-італьянску: Tebaldo Visconti)	Міланец, зь сям’і Вісконці, якая мае на гербе зьмея. (па-ангельску: A Milanese, of the family of Viscounts (Visconti), which bears a snake for arms.) Родавы герб Вісконці меў выяву вялікага зьмея, які праглынае ногі немаўляці.[23]
Concionator Gallus.		Innocentius. v.		Gallus, ordinis Prædicatorum.
187	24. Францускі прапаведнік (па-ангельску: French Preacher)	Інацэнт V (1276)	П’ер де Тарантэз (па-француску: Pierre de Tarentaise)	Гал, з ордэну Прапаведнікаў. (па-ангельску: A Frenchman, of the Order of Preachers.) Ён нарадзіўся на паўднёвым усходзе Францыі і быў сябрам Ордэну Прапаведнікаў[24]
Bonus Comes.		Adrianus. v.		Ottobonus familia Fliſca ex comitibus Lauaniæ.
188	25. Добры граф/таварыш (па-ангельску: Good Count/companion)	Адрыян V (1276)	Атабонэ Фіескі, граф Лаваньі (па-італьянску: Ottobono Fieschi dei Conti di Lavagna)	Атабона, сям’і Ф’ескі, з графаў Лаваньі. (па-ангельску: Ottobono, of the Fieschi family, from the counts of Lavagna.) Ён быў графам Лаваньі, а ягонае імя, Атабона, можа абыгравацца як Ота добры.
Piſcator Thuſcus.		Ioannes. xxi.		antea Ioannes Petrus Epiſcopus Card. Tuſculanus.
189	26. Тускулскі рыбак (па-ангельску: Tuscan Fisherman)	Ян XXI (1276—1277)	Пэдру Жуліян (па-партугальску: Pedro Julião)	Арыгінальна Ян Пётар, кардінал япіскап Тускула (па-ангельску: Formerly John Peter, Cardinal Bishop of Tusculum.) Ян XXI быў кардыналам-япіскапам Тускула[25]
Roſa compoſita.		Nicolaus. iii.		Familia Vrſina, quæ roſam in inſigni gerit, dictus compoſitus.
190	27. Складанакветная ружа (па-ангельску: Composite Rose)	Мікалай III (1277—1280)	Джавані Гаэтана Арсіні (па-італьянску: Giovanni Gaetano Orsini)	Зь сям’і Арсіні, якая мае на гербе ружу, называную складанакветнай. (па-ангельску: Of the Ursina (Orsini) family, which bears a rose on its arms, called 'composite'.) На ягоным гербе зьмешчана складанакветная ружа[26]
Ex teloneo liliacei Martini.		Martinus. iiii.		cuius inſignia lilia, canonicus, & theſaurarius S. Martini Turonen[sis].
191	28. З мытні лілейнага Марціна (па-ангельску: From the tollhouse of lilied Martin)	Марцін IV (1281—1285)	Сымон Манпіцьё дэ Брыён (па-француску: Simon Monpitie de Brie (або de Brion))	Чый герб мае лілі, канонік і скарбнік сьв. Марціна Турскага. (па-ангельску: Whose arms were lilies, canon and treasurer of St. Martin of Tours.) Ён быў канонікам і скарбнікам сабору сьв. Марціна ў Туры.
Ex roſa leonina.		Honorius. iiii.		Familia Sabella inſignia roſa à leonibus geſtata.
192	29. Зь ільвінай ружы (па-ангельску: Out of the leonine rose)	Ганоры IV (1285—1287)	Джакама Савэльлі (па-італьянску: Giacomo Savelli)	Зь сям’і Савэльлі, чый герб — ільвы, якія нясуць ружу. (па-ангельску: Of the Sabella (Savelli) family, arms were a rose carried by lions.) На ягоным гербе два ільвы нясуць ружу[26]
Picus inter eſcas.		Nicolaus. iiii.		Picenus patria Eſculanus.
193	30. Дзяцел між ежай (па-ангельску: Woodpecker between food)	Мікалай IV (1288—1292)	Джыраляма Машы д’Асколі (па-італьянску: Girolamo Masci d’Ascoli)	Пічэна па нацыянальнасьці, з Асколі (па-ангельску: A Picene by nation, of Asculum (Ascoli).) Ён быў з Асколі ў вобласьці Пічэна. Гульня словаў.
Ex eremo celſus.		Cœleſtinus. v.		Vocatus Petrus de morrone Eremita.
194	31. Падняўся з пустыні (па-ангельску: Raised out of the desert)	Сьв. Цэлестын V (1294)	П’етра Анджэляры дэль Муроне (па-італьянску: Pietro da Morrone)	Называны Пэтэр дэ Мароне, пустэльнік. (па-ангельску: Called Peter de Morrone, a hermit.) Перад абраньнем быў пустэльнікам (eremus — пустыня). Таксама гульня словаў: celsus — Coelestinus (Цэлестын).
Ex undarũ bn̑dictione.		Bonifacius. viii.		Vocatus prius Benedictus, Caetanus, cuius inſignia undæ.
195	32. Ад блаславеньня хваляў (па-ангельску: From the blessing of the waves)	Баніфацы VIII (1294—1303)	Бэнэдэта Каэтані (па-італьянску: Benedetto Caetani)	Раней называны Бэнэдыкт, з Саэты (Гаэты), эмблемай якога былі дзьве хвалі. (па-ангельску: Previously called Benedict, of Gaeta, whose arms were waves.) Праз ягоны герб праходзяць дзьве папярочныя хвалі. Таксама гульня словаў, спасылка на ягонае імя пры хросьце — «Benedetto»(блаславёны)[26]
Concionator patereus. [sic]		Benedictus. xi.		qui uocabatur Frater Nicolaus, ordinis Prædicatorum.
196	33. Прапаведнік з Патары (па-ангельску: Preacher From Patara)	Бэнэдыкт XI (1303—1304)	Нікола Бакасіні дэ Трэвіза (па-італьянску: Nicholas Boccasini)	Той, хто называўся братам Мікалаем, з ордэну Прапаведнікаў. (па-ангельску: Who was called Brother Nicholas, of the order of Preachers.) Гэты папа належаў да ордэну Прапаведнікаў. Патара — месца нараджэньня сьв. Мікалая, цёзкі гэтага папы (пры нараджэньні Nicholas Boccasini)[27]
De feſſis aquitanicis.		Clemens V.		natione aquitanus, cuius inſignia feſſæ erant.
197	34. Ад стужак Аквітаніі (па-ангельску: From the misfortunes/fesses of Aquitaine)	Клімэнт V (1305—1314)	Раймон Бэртран дэ Го (па-француску: Raymond Bertrand de Got)	Народжаны ў Аквітаніі, на ягоным гербе тры стужкі. (па-ангельску: An Aquitanian by birth, whose arms were fesses.) Ён быў родам з Сэн-Бэртран-дэ-Камэнжу ў Аквітаніі, і зь цягам часу стаў архіяпіскапам у Бардо, таксама ў Аквітаніі. Ягоны герб мае тры гарызантальныя шырокія лініі, вядомыя ў геральдыцы як пояс(en).
De ſutore oſſeo.		Ioannes XXII.		Gallus, familia Oſſa, Sutoris filius.
198	35. Ад кастлявага шаўца (па-ангельску: From a bony cobbler)	Ян XXII (1316—1334)	Жак д’Юэз (па-француску: Jacques d’Euse)	Француз, зь сямейства Аса, сын шаўца. (па-ангельску: A Frenchman, of the Ossa family, son of a cobbler.) Меў прозьвішча D’Euze, што можна перакласьці на лаціну як Ossa — «косткі». Народная легенда, што ягоны бацька быў шаўцом, хутчэй за ўсё выдумка.
Coruus ſchiſmaticus.		Nicolaus V.		qui uocabatur F. Petrus de corbario, contra Ioannem XXII. Antipapa Minorita.
	36. Раскольніцкі крумкач (па-ангельску: Schismatic crow)	Мікалай V, антыпапа (1328—1330)	П’етра Райналдучы ды Карвара (па-італьянску: Pietro Rainalducci di Corvaro)	Каго называлі братам Пятром з Карвары, антыпапа з мінарытаў, які супрацьстаяў Яну XXII. (па-ангельску: Who was called Brother Peter of Corbarium (Corvaro), the minorite antipope opposing John XXII.) Дэвіз — гэта гульня словаў, якая паказвае на прозьвішча Карвара (лац. Corvus — крумкач).
Frigidus Abbas.		Benedictus XII.		Abbas Monaſterii fontis frigidi.
199	37. Халодны абат (па-ангельску: Cold abbot)	Бэнэдыкт XII (1334—1342)	Жак Фурнье (па-француску: Jacques Fournier)	Абат кляштару халоднае крыніцы. (па-ангельску: Abbot of the monastery of the cold spring.) Ён быў абатам кляштару Фанфруад (франц. Fontfroide — «халодная крыніца»).[28]
De roſa Attrebatenſi.		Clemens VI.		Epiſcopus Attrebatenſis, cuius inſignia Roſæ.
200	38. Ад ружаў Арасу (па-ангельску: From the rose of Arras)	Клімэнт VI (1342—1352)	П’ер Ражэ дэ Бафор-Цюрэн (па-француску: Pierre Roger de Beaufort-Turenne)	Япіскап Арасу, на ягоным гербе ружы. (па-ангельску: Bishop of Arras, whose arms were roses.) Ён быў япіскапам Арасу, (па-лацінску: Episcopus Atrebatensis)[29], і ягоны герб упрыгожаны шасьцю ружамі[30]
De mõtibus Pãmachii.		Innocentius VI.		Cardinalis SS. Ioannis & Pauli. T. Panmachii, cuius inſignia ſex montes erant.
201	39. З гораў Памахіі (па-ангельску: From the mountains of Pammachius)	Інацэнт VI (1352—1362)	Эт’ен Абэр (па-француску: Etienne Aubert)	Кардынал Сьвятых Яна і Паўла, з тытулам Сьв. Памахіі, на чыёй эмблеме шэсьць гораў. (па-ангельску: Cardinal of Saints John and Paul, Titulus of Pammachius, whose arms were six mountains.) Нарадзіўся ў гарадку Монт (камуна Лімож, Францыя) і займаў япіскапскую катэдру Клярмонта[31]. Ён быў кардынал-сьвятар з тытулам сьв. Памахіі (тытул царквы Санці-Джаваньні-э-Паола ў Рыме)[32]
Gallus Vicecomes.		Vrbanus V.		nuncius Apoſtolicus ad Vicecomites Mediolanenſes.
202	40. Францускі віконт (па-ангельску: French viscount)	Урбан V (1362—1370)	Гільём дэ Грымор (па-француску: Guglielmo de Grimoard)	Апостальскі нунцый віконта Мілану. (па-ангельску: Apostolic nuncio to the Viscounts of Milan.) Ён нарадзіўся ва францускай шляхецкай сям’і.
Nouus de uirgine forti.		Gregorius XI.		qui uocabatur Petrus Belfortis, Cardinalis S. Mariæ nouæ.
203	41. Новы ад моцнай панны (па-ангельску: New man from the strong virgin)	Рыгор XI (1370—1378)	П’ер Ражэ дэ Бафор (па-француску: Pierre Roger de Beaufort)	Які зваўся Пётар Бэлфарці (Бафор), кардынал Сьв. Марыі Новай. (па-ангельску: Who was called Peter Belfortis (Beaufort), Cardinal of New St. Mary's.) Зь сям’і Бафор. У 19 рокаў П’ер Бафор атрымаў ад свайго дзядзькі, папы Клімэнта VI-га, тытул кардынала-дзьякана царквы Санта-Марыя Нуова на кансысторыі[33]
Decruce Apoſtolica. [sic]		Clemens VII.		qui fuit Preſbyter Cardinalis SS. XII. Apoſtolorũ cuius inſignia Crux.
	42. Ад апостальскага крыжа (па-ангельску: From the apostolic cross)	Клімэнт VII антыпапа (1378—1394)	Робэрт, граф Жэнэўскі (па-француску: Robert de Genève)	Які быў кардыналам-сьвятаром XII Сьвятых Апосталаў, і чыей эмблемай быў крыж. (па-ангельску: Who was Cardinal Priest of the Twelve Holy Apostles, whose arms were a cross.) Ён быў кардыналам-сьвятаром з тытулам апостальскага пратанатару. Ягоны герб мае падзелены на чатыры часткі крыж[34]
Luna Coſmedina.		Benedictus XIII.		antea Petrus de Luna, Diaconus Cardinalis S. Mariæ in Coſmedin.
	43. Месяц Касьмядыны (па-ангельску: Cosmedine moon)	Бэнэдыкт XIII антыпапа (1394—1423)	Пэ́дра Марці́нэс дэ Лу́на (па-гішпанску: Pedro Martínez de Luna)	Раней Пётар Дэ Луна, кардынал-дыякан Сьв. Марыі ў Касьмядыне. (па-ангельску: Formerly Peter de Luna, Cardinal Deacon of St. Mary in Cosmedin.) Ён быў знакамітым Пятром дэ Луна, кардыналам-дыяканам з тытулам царквы Сьв. Марыі ў Касьмядыне[35]
Schiſma Barchinoniũ.		Clemens VIII.		Antipapa, qui fuit Canonicus Barchinonenſis.
	44. Раскол Барселоны (па-ангельску: Schism of the Barcelonas)	Клімэнт VIII антыпапа (1423—1429)	Гіл Санчас Муньяз (па-гішпанску: Gil Sanchez Muñoz)	Антыпапа, які быў канонікам у Барсэлёне. (па-ангельску: Antipope, who was a canon of Barcelona.)[36]
De inferno prægnãti.		Vrbanus VI.		Neapolitanus Pregnanus, natus in loco quæ dicitur Infernus.
204	45. Зь цяжарнага пекла (па-ангельску: From a pregnant hell)	Урбан VI (1378—1389)	Барталямэа Прыньяна (па-італьянску: Bartolomeo Prignano)	Нэапалітанец, нарадзіўся ў мястэчку, якое называлася Інфэрна. (па-ангельску: The Neapolitan Prignano, born in a place which is called Inferno.) Ягонае прозьвішча Прыньяна (па-італьянску: Prignano) сугучная лац. Praegnantis — цяжарны, а назва мястэчка Inferno каля Нэапалю перакладаецца як Пекла[37]
Cubus de mixtione.		Bonifacius. IX.		familia tomacella à Genua Liguriæ orta, cuius inſignia Cubi.
205	46. Куб з сумесі (па-ангельску: Cube from a mixture)	Баніфацы IX (1389—1404)	П’етра Тамачэльлі (па-італьянску: Pietro Tomacelli)	Паходзіць зь сям’і Тамачэльлі з Генуі ў Лігурыі, чыёй эмблемай былі кубы. (па-ангельску: Of the Tomacelli family, born in Genoa in Liguria, whose arms were cubes.) Ягоны герб улучае папярочную стужку з шахматным малюнкам[30]
De meliore ſydere.		Innocentius. VII.		uocatus Coſmatus de melioratis Sulmonenſis, cuius inſignia ſydus.
206	47. Ад лепшай зоркі (па-ангельску: From a better star)	Інацэнт VII (1404—1406)	Казіма Джэнціле Мільяраці (па-італьянску: Cosimo Gentile Migliorati)	Называны Казіма дэ Мільяраці з Сульмоны(en), чыёй эмблемай была эорка. (па-ангельску: Called Cosmato dei Migliorati of Sulmo, whose arms were a star.) Тут гульня словаў: лац. melior — лепшая, спасылка на прозьвішча папы Migliorati (Meliorati), а на ягоным гербе адлюстраваная зорка ў палёце[30]
Nauta de Ponte nigro.		Gregorius XII.		Venetus, commendatarius eccleſiæ Nigropontis.
207	48. Марак з чорнага мосту (па-ангельску: Sailor from a black bridge)	Рыгор XII (1406—1415)	Анджала Карэр (па-італьянску: Angelo Correr)	Вэнэцыянец, камэндант царквы ў Нэграпонтэ. (па-ангельску: A Venetian, commendatary of the church of Negroponte.) Нэграпонтэ, па-вэнэцыянску Чорны мост — сярэднявечная назва выспы Эўбея са сталіцай Халкідай, якія знаходзіліся пад пратэктаратам Вэнэцыі.
Flagellum ſolis.		Alexander. V.		Græcus Archiepiſcopus Mediolanenſis, inſignia Sol.
	49. Бізун сонца (па-ангельску: Whip of the sun)	Аляксандар V антыпапа (1409—1410)	Пётар Філяргес (па-грэцку: Πετρος Φιλαργος) (па-італьянску: Pietro Filargo da Candia)	Грэк, арцыбіскуп Мілану, на чыім гербе было сонца. (па-ангельску: A Greek, Archibishop of Milan, whose arms were a sun.) Ягоны герб мае вялікае сонца з доўгімі промнямі. Дэвіз можа быць намёкам на прозьвішча папы грэц. Philarges — срэбралюбец, тады яго можна трактаваць як шчупальцы сонца[38].
Ceruus Sirenæ.		Ioannes XXIII.		Diaconus Cardinalis S. Euſtachii, qui cum ceruo depingitur, Bononiæ legatus, Neapolitanus.
	50. Алень сырэны (па-ангельску: Stag of the siren)	Ян XXIII антыпапа (1410—1415)	Бальтазар Коса (па-італьянску: Baldassarre Cossa)	Кардынал-дыякан з тытулам Сьв. Яўстаха, які адлюстраваны з аленем; легат Балёньні, нэапалітанец. (па-ангельску: Cardinal Deacon of St. Eustace, who is depicted with a stag; legate of Bologna, a Neapolitan.) Бальтазар Коса быў кардыналам з тытулам Сьв. Яўстаха[39]. Вялікамучанік Яўстах навярнуўся ў хрысьціянства пасьля таго, як убачыў аленя з крыжом між рогаў. Сям’я папы паходзіла з Нэапалю, на гербе якога была выяўленая сырэна. Аднак адыёзная фігура папы і ягонае бурлівае жыцьцё дазваляюць іншымі вачыма прачытаць старадаўні дэвіз…[40]
Corona ueli aurei.		Martinus V.		familia colonna, Diaconus Cardinalis S. Georgii ad uelum aureum.
208	51. Карона залатое заслоны (па-ангельску: Crown of the golden curtain)	Мартын V (1417—1431)	Адонэ Калённа (па-італьянску: Oddone Colonna)	Зь сям’і Калённа, кардынал-дыякан царквы Сьв. Георгія ў Вэлябры. (па-ангельску: Of the Colonna family, Cardinal Deacon of St. George at the golden curtain.) Адонэ Калённа быў кардынал-дыяканам царквы Сьв. Георгія ў Вэлябры[41]. Слова Velabrum тут інтэрпрэтаванае ад лац. velum aureum — залатая заслона. Ягоны герб меў залатую карону, якая ляжала зьверху калёны[42].
Lupa Cœleſtina,		Eugenius. IIII.		Venetus, canonicus antea regularis Cœleſtinus, & Epiſcopus Senẽſis.
209	52. Нябесная ваўчыца (па-ангельску: Heavenly she-wolf)	Эўгеніюш IV (1431—1447)	Габрыеле Кандульмер (па-італьянску: Gabriele Condulmer)	Вэнэцыянец, раней быў рэгулярным цэлестынскім канонікам і япіскапам Сіены. (па-ангельску: A Venetian, formerly a regular Celestine canon, and Bishop of Siena.) Належаў да ордэну аўгустынцаў-канонікаў і быў япіскапам Сіены. На гербе места — немаўляты Ромул і Рэм, якія смокчуць ваўчыцу.
Amator Crucis.		Felix. V.		qui uocabatur Amadæus Dux Sabaudiæ, inſignia Crux.
	53. Прыхільнік крыжа (па-ангельску: Lover of the cross)	Фэлікс V антыпапа (1439—1449)	Амадэй VIII (герцаг Савойскі) (па-італьянску: Amédée VIII de Savoie)	Які называўся Амадэўсам, герцагам Савоі, гербам якога быў крыж. (па-ангельску: Who was called Amadeus, Duke of Savoy, arms were a cross.) Ён быў герцагам Савоі, і таму ягоны герб мае крыж (герб) Савоі[43]. Таксама гульня словаў, спасылка на хрысьціянскае імя антыпапы «Амадэўс».
De modicitate Lunæ.		Nicolaus V.		Lunenſis de Sarzana, humilibus parentibus natus.
210	54. Ад прастаты Луны (па-ангельску: From the meanness of Luna)	Мікалай V (1447—1455)	Тамаза Парэнтучэльлі (па-італьянску: Tommaso Parentucelli)	Луніец з Сарзаны, нарадзіўся ад простых бацькоў. (па-ангельску: A Lunese of Sarzana, born to humble parents.) Ён нарадзіўся ў Сарзане ў акрузе Луні, старажытная назва якой была Луна.
Bos paſcens.		Calliſtus. III.		Hiſpanus, cuius inſignia Bos paſcens.
211	55. Бык на пашы (па-ангельску: Pasturing ox)	Каліст III (1455—1458)	Альфонса ды Борджыя (па-гішпанску: Alfons de Borja)	Гішпанец, чыя эмблема — бык, які пасьвіцца. (па-ангельску: A Spaniard, whose arms were a pasturing ox.) Герб Альфонса ды Борджыі мае быка, які пасьвіцца на траве[42]
De Capra & Albergo.		Pius. II.		Senenſis, qui fuit à Secretis Cardinalibus Capranico & Albergato.
212	56. Ад казы і шынка (па-ангельску: From a nanny-goat and an inn)	Піюс II (1458—1464)	Энэа Сыльвіё Пікаляміні (па-італьянску: Enea Silvio de Piccolomini)	Сіенец, які быў сакратаром кардыналаў Капранікі і Альбэргаты. (па-ангельску: A Sienese, who was secretary to Cardinals Capranicus and Albergatus.) Ён быў сакратаром двух кардыналаў перад тым, як заняў папскі сталец. Дэвіз, магчыма, намякае на стварэньне папам Бэтлеемскага ордэну[44].
De Ceruo & Leone.		Paulus. II.		Venetus, qui fuit Commendatarius eccleſiæ Ceruienſis, & Cardinalis tituli S. Marci.
213	57. Ад аленя і льва (па-ангельску: From a stag and lion)	Павал II (1464—1471)	П’етра Барба (па-італьянску: Pietro Barbo)	Вэнэцыянец, які быў часовым загаднікам царквы ў Чэрвіі і кардыналам з тытулам Сьв. Марка. (па-ангельску: A Venetian, who was Commendatary of the church of Cervia, and Cardinal of the title of St. Mark.) Магчыма, тут спасылка на ягонае япіскапства ў Чэрвіі, назва якой лац. cervus перакладаецца як алень, і на ягоны кардынальскі тытул Сьвятога Марка, бо Сьв. Марк адлюстроўваецца як крылаты леў[45].
Piſcator minorita.		Sixtus. IIII.		Piſcatoris filius, Franciſcanus.
214	58. Рыбак-мінарыт (па-ангельску: Minorite fisherman)	Сыкст IV (1471—1484)	Франчэско деля Равэрэ (па-італьянску: Francesco della Rovere)	Сын рыбака, францішканін. (па-ангельску: Son of a fisherman, Franciscan.) Ён нарадзіўся ў партовым месьце Савона і стаў францішканскім манахам-мінарытам.
Præcurſor Siciliæ.		Innocentius VIII.		qui uocabatur Ioãnes Baptiſta, & uixit in curia Alfonſi regis Siciliæ.
215	59. Прадвесьнік Сыцыліі (па-ангельску: Forerunner of Sicily)	Інацэнт VIII (1484—1492)	Джаваньні Баціста Чыба (па-італьянску: Giovanni Battista Cibò)	Які называўся Янам Хрысьціцелем і жыў на двары Альфонсы, караля Сыцыліі. (па-ангельску: Who was called John Baptist, and lived in the court of Alfonso, king of Sicily.) Джаваньні Баціста Чыба быў названы ў гонар Яна Хрысьціцеля, прадвесьніка Хрыста. У свае раньнія рокі Джаваньні служыў япіскапам Мальфэты ў Сыцыліі[46].
Bos Albanus in portu.		Alexander VI.		Epiſcopus Cardinalis Albanus & Portuenſis, cuius inſignia Bos.
216	60. Бык Альбы ў порце (па-ангельску: Bull of Alba in the harbor)	Аляксандар VI (1492—1503)	Радрыга дэ Борджыя (па-італьянску: Rodrigo de Borgia)	Кардынал Альбаны і Порты, чыім гербам быў бык. (па-ангельску: Cardinal Bishop of Albano and Porto, whose arms were a bull.) У 1456 ён быў прызначаны кардыналам і меў тытулы кардынала-япіскапа Альбаны і Порты[47]. Як і ўсе сябры роду Борджыя, меў герб, на якім выява быка на пашы[48].
De paruo homine.		Pius. III.		Senenſis, familia piccolominea.
217	61. З маленькага чалавека (па-ангельску: From a small man)	Піюс III (1503)	Франчэска Тадэскіні Пікаляміні (па-італьянску: Francesco Todeschini Piccolomini)	Сіенец, зь сям’і Пікаляміні. (па-ангельску: A Sienese, of the Piccolomini family.) Меў прозьвішча Piccolomini, якое складаецца з двух словаў: па-італьянску: piccolo маленькі і італ. uomo — чалавек.
Fructus Iouis iuuabit.		Iulius. II.		Ligur, eius inſignia Quercus, Iouis arbor.
218	62. Плод Юпітэра дапаможа (па-ангельску: The fruit of Jupiter will help)	Юлі II (1503—1513)	Джуліяна дэльля Равэрэ (па-італьянску: Giuliano della Rovere)	Генуэзец, ягонай эмблемай быў дуб, дрэва Юпітэра. (па-ангельску: A Genoese, his arms were an oak, Jupiter’s tree.) Ягоным гербам быў дуб, дрэва, прысьвечанае Юпітэру[48]. Прозьвішча папы, па-італьянску: Della Rovere, літаральна азначае з дуба[49].
De craticula Politiana.		Leo. X.		filius Laurentii medicei, & ſcholaris Angeli Politiani.
219	63. З рышоткі Паліцыяна (па-ангельску: From a Politian gridiron)[50]	Леў X (1513—1521)	Джаваньні дэ Мэдычы (па-італьянску: Giovanni de Medici)	Сын Лярэнца Медычы і студэнт Анджэла Паліцыяна. (па-ангельску: Son of Lorenzo de' Medici, and student of Angelo Poliziano.) Ягоным вучыцелем і настаўнікам быў выбітны гуманіст і навуковец Анджэла Паліцыяна[51].
Leo Florentius.		Adrian. VI.		Florẽtii filius, eius inſignia Leo.
220	64. Флярэнтыйскі леў (па-ангельску: Florentian lion)	Адрыян VI (1522—1523)	Адрыян Флярэнсзоан Буенс (па-нідэрляндзку: Adriaan Florenszoon Boeyens)	Сын Флярэнтыя, ягонай эмблемай быў леў. (па-ангельску: Son of Florentius, his arms were a lion.) Ягоны герб мае двух ільвоў[48], а імя ягонае Адрыян Флярэнсзоан (сын Флярэнса ці Флярэнтыя).
Flos pilei ægri.		Clemens. VII.		Florentinus de domo medicea, eius inſignia pila, & lilia.
221	65. Кветка пілюлі хворага (па-ангельску: Flower of the sick man's pill)[52]	Клімэнт VII (1523—1534)	Джуліё дэ Мэдычы (па-італьянску: Giulio de Medici)	Флярэнтыец з дому Медычы, ягонай эмблемай былі шарыкі-пілюлі і ліліі. A Florentine of the Medicean house, his arms were pill-balls and lilies. Герб Медычы ўпрыгожаны шасьцю мэдыцынскімі шарыкамі. Адзін зь іх, найбо´льшы па памеры, улучае флярэнтыйскія ліліі[48].
Hiacinthus medicorũ.		Paulus. III.		Farneſius, qui lilia pro inſignibus geſtat, & Card. fuit SS. Coſme, & Damiani.
222	66. Гіяцынт лекараў (па-ангельску: Hyacinth of the physicians)	Павал III (1534—1549)	Алясандра Фарнэзэ (па-італьянску: Alessandro Farnese)	Фарнэзэ, герб якога мае ліліі, насіў тытул кардынала сьвятых Касмы і Даміяна. (па-ангельску: Farnese, who bore lilies for arms, and was Cardinal of Saints Cosmas and Damian.) На гербе папы Паўла выяўленыя шэсьць гіяцынтаў[48].
De corona montana.		Iulius. III.		antea uocatus Ioannes Maria de monte.
223	67. Ад гарыстай кароны (па-ангельску: From the mountainous crown)	Юлі III (1550—1555)	Джаваньні Марыя Чокт дэль Монтэ (па-італьянску: Giovanni Maria Ciocchi del Monte)	Раней зваўся Джаваньні Марыя з гары (дэль Монтэ). (па-ангельску: Formerly called Giovanni Maria of the Mountain (de Monte).) На ягоным гербе выяўленыя горы і пальмавыя галіны, складзеныя ў форме кароны[48].
Frumentum flocidum. [sic]		Marcellus. II.		cuius inſignia ceruus & frumẽtum, ideo floccidum, quod pauco tempore uixit in papatu.
224	68. Драбязная пшаніца (па-ангельску: Trifling grain)	Марцэл II (1555)	Марчэла Чарвіні (па-італьянску: Marcello Cervini)	Чыім гербам былі алень і пшаніца; драбязная, бо ён быў папай вельмі непрацяглы час. (па-ангельску: Whose arms were a stag and grain; 'trifling', because he lived only a short time as pope.) На ягоным гербе адлюстраваны алень і калосьсі пшаніцы. Был папам рымскім вельмі нядоўга: з 9 па 30 красавіка 1555.
De fide Petri.		Paulus. IIII.		antea uocatus Ioannes Petrus Caraffa.
225	69. Ад Пятровае веры (па-ангельску: From Peter's faith)	Павал IV (1555—1559)	Джанп’етра Карафа (па-італьянску: Giovanni Pietro Caraffa)	Раней зваўся Джан Пётар Карафа. (па-ангельску: Formerly called John Peter Caraffa.) Сьцьвярджаюць, што ён выкарыстоўваў сваё сьвецкае імя Пётар.
Eſculapii pharmacum.		Pius. IIII.		antea dictus Io. Angelus Medices.
226	70. Асклепава мэдыцына (па-ангельску: Aesculapius' medicine)	Піюс IV (1559—1565)	Джаваньні Анджэла дэ Медычы (па-італьянску: Giovanni Angelo de Medici)	Раней зваўся Джаваньні Анджэла Медычы. (па-ангельску: Formerly called Giovanni Angelo Medici.) Ягонае прозьвішча было Медычы. Гульня словаў: медычы — мэдыцына.
Angelus nemoroſus.		Pius. V.		Michael uocatus, natus in oppido Boſchi.
227	71. Анёл гаю (па-ангельску: Angel of the grove)	Сьв. Піюс V (1566—1572)	Антоніё Мікеле Гісьліеры (па-італьянску: Antonio Michele Ghislieri)	(па-ангельску: Called Michael, born in the town of Bosco.) Ён нарадзіўся ў Боска, Лямбардыя; назва месца азначае «гай». Ягонае сьвецкае імя было Антоніё Мікеле Гісьліеры, па-італьянску: Antonio Michele Ghislieri, а Міхаіл — гэта імя правадыра анёльскіх войскаў арханёла Міхаіла.
Medium corpus pilarũ.		Gregorius. XIII.		cuius inſignia medius Draco, Cardinalis creatus à Pio. IIII. qui pila in armis geſtabat.
228	72. Палова цела шароў (па-ангельску: Half body of the balls)	Грыгорыюс XIII (1572—1585)	Уга Бонкампаньі (па-італьянску: Ugo Boncompagni)	На чыім гербе было паў-дракона; кардынал, пастаўлены Піюсам IV-м, які нясе шары ў сваіх руках. (Whose arms were a half-dragon; a Cardinal created by Pius IV, who bore balls in his arms.) «Шары» (па-лацінску: pilarũ) ў лацінскай фразе адносяцца да папы Піюса IV-га, які паставіў Рыгора XIII ў кардыналы. На гербе папы Рыгора XIII-га адлюстраваная верхняя палова цела дракона[48].
Axis in medietate ſigni.		Sixtus. V.		qui axem in medio Leonis in armis geſtat.
229	73. Вось у сярэдзіне знака (па-ангельску: Axle in the midst of a sign)	Сыкст V (1585—1590)	Фэлічэ Пэрэцьці ды Мантальта (па-італьянску: Felice Peretti di Montalto)	На гербе якога зьмешчаная вось пасярэдзіне льва. (па-ангельску: Who bears in his arms an axle in the middle of a lion.) Тут дадзенае непасрэднае апісаньне герба папы.
De rore cœli.		Vrbanus. VII.		qui fuit Archiepiſcopus Roſſanenſis in Calabria, ubi mãna colligitur.
230	74. З расы нябеснай (па-ангельску: From the dew of the sky)	Урбан VII (1590)	Джамбатыста Кастаньня (па-італьянску: Giovanni Battista Castagna)	Які быў архіяпіскапам Расаны ў Калябрыі, дзе зьбіраецца манна. (па-ангельску: Who was Archbishop of Rossano in Calabria, where manna is collected.) Ён быў архіяпіскапам Расаны ў Калябрыі, дзе зь некаторых расьлінаў зьбіраецца салодкі сок, называны «расой нябеснай»[53]. Болей простае тлумачэньне можа быць у назове места Rossano: корань ягоны лац. ros, roris — раса, выпадае расой.

Рымскія папы з 1590 року па сёньняшні дзень

Для гэтай групы Рымскіх папаў тэкст, апублікаваны ў 1595 року^[1], прыводзіць толькі імёны першых трох папаў, то бок тых, чый пантыфікат пачаўся пасьля выяўленьня тэксту (1590 рок), але не пазьней за год публікацыі тэксту (1595). Для гэтых трох папаў тэкст ня ўтрымлівае лацінскага тлумачэньня да прароцкага дэвізу.

Далей апублікаваны тэкст прароцтва месьціць толькі лацінскія дэвізы.

Рымскія папы (з 1590)
Папа №.	Дэвіз Пераклад	Троннае імя (Пантыфікат)	Сьвецкае імя	Гістарычная спасылка або тлумачэньне	Герб
Ex antiquitate Vrbis.		Gregorius. XIIII.
231	75 Ад старажытнасьці места (па-ангельску: Of the antiquity of the city)	Грыгорыюс XIV (1590—1591)	Нікалё Сфрандраці (па-італьянску: Niccolo Sfrondrati)	Ягоны бацька быў сэнатарам у старажытным месьце Мілане. Слова сэнатар — вытворнае ад па-лацінску: senex, што азначае стары.
Pia ciuitas in bello.		Innocentius. IX.
232	76 Праведнае места ў вайне (па-ангельску: Pious city in war)	Інацэнт IX (1591)	Джаваньні Антоніё Факінэцьці (па-італьянску: Giovanni Antonio Facchinetti)	Ён быў патрыярхам Ерусаліма перад абраньнем на папскі сталец.
Crux Romulea.		Clemens. VIII.
233	77 Крыж Рыма (па-ангельску: Cross of Romulus)	Клімэнт VIII (1592—1605)	Іпаліта Альдабрандзіні (па-італьянску: Ippolito Aldobrandini)	Ён быў кардынал-сьвятаром з тытулам Сьв. Панкраца[54]. Сьвяты Панкраці Рымскі — раньнехрысьціянскі рымскі мучанік[55].
Vndoſus uir.
234	78 Чалавек хваляў (па-ангельску: Wavy man)	Леў XI (1605)	Алясандра Атавіяна дэ Медычы (па-італьянску: Alessandro Ottaviano de' Medici)	Ён быў япіскапам Палястрыны[56], паводле паданьня, заснаванай сынам мараплаўцы Адысея[57]. Дэвіз можа адносіцца да кароткага кіраваньня папы Лявона (27 дзён).
Gens peruerſa.
235	79 Скарумпаваная нацыя (па-ангельску: Corrupted nation)	Павал V (1605—1621)	Каміла Баргезэ (па-італьянску: Camillo Borghese)	Папа Павал V прызначіў свайго пляменьніка, Шыпіёнэ Баргезэ, у калегію кардыналаў. Слова нэпатызм (кумаўство), магчыма, зьявілася ў часе ягонага кіраваньня.
In tribulatione pacis.
236	80 У пакутах сьвету (па-ангельску: In the trouble of peace)	Грыгорыюс XV (1621—1623)	Аляссандра Людавізі (па-італьянску: Alessandro Ludovisi)	Ягонае кіраваньне зьвязанае з пачаткам Трыццацігадовай вайны.
Lilium & roſa.
237	81 Лілія і ружа (па-ангельску: Lily and rose)	Урбан VIII (1623—1644)	Мафэа Барберыні (па-італьянску: Maffeo Barberini)	Ён быў народжаны ў Флярэнцыі, на гербе якой адлюстраваная чырвоная лілія. Падчас ягонага кіраваньня было замірэньне Францыі (лілія) і Ангельшчыны (ружа).
Iucunditas crucis.
238	82 Задавальненьне крыжа (па-ангельску: Delight of the cross)	Інакенцыюс X (1644—1655)	Джаваньні Батыста Памфілі (па-італьянску: Giovanni Battista Pamphili)	Ён быў абраны на папскі сталец пасьля доўгага і складанага канклава ў сьвята Узьдзьвіжаньня Крыжа Гасподняга.
Montium cuſtos.
239	83 Вартавы гораў (па-ангельску: Guard of the mountains)	Аляксандар VII (1655—1667)	Фабіё Кіджы (па-італьянску: Fabio Chigi)	Ягоны родавы герб зьмяшчае выяву сямі халмоў з зоркай над імі[58].
Sydus olorum.
240	84 Зорка лебядзей (па-ангельску: Star of the swans)	Клімэнт IX (1667—1669)	Джуліё Расьпільёзі (па-італьянску: Giulio Rospigliosi)	Зорка паводле легенды адносіцца да папы Аляксандра VII, які прызначыў Клімэнта сваім пэрсанальным сакратаром. Слова па-італьянску: Cigni — лебедзь рыфмуецца з прозьвішчам папы Аляксандра Chigi[58].
De flumine magno.
241	85 Ад вялікай ракі (па-ангельску: From a great river)	Клімэнт X (1670—1676)	Эміліё Банавэнтура Альцьеры (па-італьянску: Emilio Bonaventura Altieri)	Папа Клімэнт быў ураджэнцам Рыму.
Bellua inſatiabilis.
242	86 Бажавольны зьвер (па-ангельску: Insatiable beast)	Інакенцыюс XI (1676—1689)	Бэнэдэта Адэскалькі (па-італьянску: Benedetto Odescalchi)	Герб папы Інацэнта меў выяву льва[58].
Pœnitentia glorioſa.
243	87 Слаўнае пакаяньне (па-ангельску: Glorious penitence)	Аляксандар VIII (1689—1691)	П’етра Віта Атабоні (па-італьянску: Pietro Vitto Ottoboni)	Ягонае імя было Пётар. Апостал Пётар пакаяўся пасьля трохразовага адмаўленьня ад Хрыста.
Raſtrum in porta.
244	88 Граблі ў дзьверы (па-ангельску: Rake in the door)	Інакенцыюс XII (1691—1700)	Антоніё Піньятэльлі дэль Расстрэлла (па-італьянску: Antonio Pignatelli del Rastrello)	Ягонае прозьвішча па-італьянску: Rastrello азначае граблі[59].
Flores circundati.
245	89 Акружаны кветкамі (па-ангельску: Surrounded flowers)	Клімэнт XI (1700—1721)	Джанфранчэска Альбані (па-італьянску: Giovanni Francesco Albani)	Ён быў кардынал-дыяканам з тытулам Сьв. Марыі ў Аквіра[60].
De bona religione.
246	90 З добрай рэлігіі (па-ангельску: From good religion)	Інакенцыюс XIII (1721—1724)	П’етра Мікелянджэла деі Конці (па-італьянску: Pietro Michelangelo dei Conti)	Гульня словаў, якая адносіцца да абранага папам імя Інацэнт, што можа азначаць чысты, цнатлівы. Ён са знакамітай сям’і Конці, зь якой пайшлі некалькі папаў.
Miles in bello.
247	91 Жаўнер на вайне (па-ангельску: Soldier in War)	Бэнэдыкт XIII (1724—1730)	П’етра Франчэска Арсыні (па-італьянску: Pietro Francesco Orsini)
Columna excelſa.
248	92 Велічная калёна (па-ангельску: Lofty column)	Клімэнт XII (1730—1740)	Лярэнца Карсыні (па-італьянску: Lorenzo Corsini)	Ён быў Кардынал-сьвятаром з тытулам Сан-П’етра-ін-Вінколі, што азначае сьв. Пётар у ланцугах. Імя Пётар паходзіць ад па-грэцку: petros — скала[61][62].
Animal rurale.
249	93 Вясковая жывёла (па-ангельску: Country animal)	Бэнэдыкт XIV (1740—1758)	Праспэра Лярэнца Лямбэрціні (па-італьянску: Prospero Lorenzo Lambertini)
Roſa Vmbriæ.
250	94 Ружа Умбрыі (па-ангельску: Rose of Umbria)	Клімэнт XIII (1758—1769)	Карла дэля Торэ Рэцаніка (па-італьянску: Carlo della Torre di Rezzonico)	Ён атрымаў у 1747 року званьне кардынал-сьвятара з тытулам Санта-Марыя-ін-Арачэлі[63]. У духоўных колах Панна Марыя прадстаўляецца ружай.
Vrſus uelox.
251	95 Хуткі мядзьведзь (па-ангельску: Swift bear)	Клімэнт XIV (1769—1774)	Лярэнца Джаваньні Вінчэнца Антоніё Ганганэльлі (па-італьянску: Lorenzo Giovanni Vincenzo Antonio Ganganelli)	Родавы герб Ганганэльлі меў бягучага мядзьведзя.
Peregrin9 apoſtolic9.[64]
252	96 Апостальскі паломнік (па-ангельску: Apostolic pilgrim)	Піюс VI (1775—1799)	Джананджэла граф Браскі (па-італьянску: Giovanni Angelico Braschi)	Правёў апошнія два рокі свайго жыцьця ў выгнаньні, вязень Францускай рэвалюцыі.
Aquila rapax.
253	97 Драпежны арол (па-ангельску: Rapacious eagle)	Піюс VII (1800—1823)	Грыгорыё Люіджы Барнаба К’ярамонці (па-італьянску: Gregorio Luigi Barnaba Chiaramonti)	Кіраваньне папы было азмрочана Напалеонам, эмблемай якога быў арол.
Canis & coluber.
254	98 Сабака і гадзюка (па-ангельску: Dog and adder)	Лявон XII (1823—1829)	Аньнібале, граф дэля Джэнга (па-італьянску: Annibale Sermattei della Genga)	Сабака і гадзюка — абразы, і папу Льва вельмі шматлікія ненавідзелі. Дэвіз таксама можа быць намёкам на прозьвішча папы Sermattei, па-італьянску: Serpente — зьмяя.
Vir religioſus.
255	99 Рэлігійны мужчына (па-ангельску: Religious man)	Піюс VIII (1829—1830)	Франчэска Савэрыё, граф Кастыльёні (па-італьянску: Francesco Saverio Castiglioni)	Чарговая гульня словаў: спасылка на абранае папам імя па-лацінску: Pius — набожны.
De balneis Ethruriæ.
256	100 Ад Тасканскіх купальняў (па-ангельску: From the baths of Tuscany)	Грыгорыюс XVI (1831—1846)	Барталямэа Альбэрта Капэляры (па-італьянску: Bartolomeo Alberto Cappellari)	Папа прыналежаў да пустэльніцкага ордэна камальдулаў, заснаванаму ў гарах Тасканы. Ордэн складаўся з двух манаскіх інтэрнатаў, адзін зь якіх называўся па-італьянску: Fonte Buono — цудоўны фантан[65].
Crux de cruce.
257	101 Крыж ад крыжа (па-ангельску: Cross from cross)	Бл. Піюс IX (1846—1878)	Джаваньні Марыя, граф Мастаі-Фэрэцьці (па-італьянску: Giovanni Maria Mastai Ferretti)	Гэты папа меў шмат выпрабаваньняў падчас свайго кіраваньня, але галоўная ягоная крыжовая мука прыйшла ад Савойскай дынастыі, якая аб’яднала Італію і пазбавіла папу ягоных уладаньняў. Герб Савойскай дынастыі — белы крыж на чырвоным фоне.
Lumen in cœlo.
258	102 Сьвятло ў небе (па-ангельску: Light in the sky)	Леў XIII (1878—1903)	Вінчэнца Джаакіна Рафаэль Люіджы Печчы (па-італьянску: Vincenzo Gioacchino Raffaele Luigi Pecci)	На ягоным гербе адлюстраваная зорка, якая ляціць.
Ignis ardens.
259	103 Палымяны агонь (па-ангельску: Burning fire)	Сьв. Піюс X (1903—1914)	Джузэпэ Мэлькіёрэ Сарта (па-італьянску: Giuseppe Melchiore Sarto)	Ён выступаў за выданьне першага поўнага Кодэксу кананічнага права, за штодзённае прычашчэньне і за выкарыстаньне аднагалосага Грэгарыянскага сьпеву ў каталіцкай літургіі, і быў супернікам мадэрнізму ў царкве. Ён быў першым сьвятым папам за пэрыяд у 400 рокаў, папярэднім быў Піюс V.
Religio depopulata.
260	104 Спустошаная рэлігія (па-ангельску: Religion destroyed)	Бэнэдыкт XV (1914—1922)	Джакама, маркіз дэля К’еза (па-італьянску: Giacomo della Chiesa)	У пантыфікат Бэнэдыкта XV-га адбыліся: Першая сусьветная вайна — 12 млн забітых і 55 млн параненых[66] Гішпанскі грып — памерлі ~50-100 млн чалавек; Кастрычніцкі пераварот, які пачаў беспрэцэдэнтныя ганеньні на вернікаў.
Fides intrepida.
261	105 Бясстрашная вера (па-ангельску: Intrepid faith)	Піюс XI (1922—1939)	Аброджыё Даміяна Акільле Рацьці (па-італьянску: Ambrogio Damiano Achille Ratti)	За ягоным пантыфікатам: выдадзеная энцыкліка Mit brennender Sorge, якая асуджала нацызм; падпісаныя Лятэранскія пагадненьні, дзе фашысцкая Італія прызнала сувэрэнітэт Сьвятога Стальца.
Paſtor angelicus.
262	106 Анёльскі пастух (па-ангельску: Angelic shepherd)	Высокашаноўны Піюс XII (1939—1958)	Эўджэніё Марыя Джузэппэ Джаваньні Пачэльлі (па-італьянску: Eugenio Maria Giuseppe Giovanni Pacelli)	Гэты папа выдаў некалькі энцыклікаў дагматычнага зьместу. Ён бязгрэшна ex cathedra (то бок, як кіраўнік Царквы), абвясьціў дагмат пра Ўзнясеньне Найсьвятой Панны Марыі.
Paſtor & nauta.
263	107 Пастух і марак (па-ангельску: Shepherd and sailor)	Бл. Ян XXIII (1958—1963)	Анджэла Джузэпэ Ранкальлі (па-італьянску: Angelo Giuseppe Roncalli)	Перад абраньнем папам ён быў патрыярх Вэнэцыі, места маракоў, каналаў і гандолаў[67].
Flos florum.
264	108 Кветка кветак (па-ангельску: Flower of flowers)	Павал VI (1963—1978)	Джаваньні Батыста Энрыка Антоніё Марыя Манціні (па-італьянску: Giovanni Battista Enrico Antonio Maria Montini)	На ягоным гербе адлюстраваныя тры ліліі, Флёр-дэ-лі. Лілія да канца сярэдніх стагодзьдзяў стала ў Францыі эмблемай каралеўскай улады. У Найвышэйшай пэсьні лілія — кветка кветак (Песьн, 2:2, Песьн, 5:13, Песьн, 6:2).
De medietate lunæ.
265	109 Ад сярэдзіны Месяца (па-ангельску: From the midst of the moon)	Ян Павал I (1978)	Альбіна Лючыяні (па-італьянску: Albino Luciani)	Нарадзіўся 17 кастрычніка 1912 року, калі Месяц дасягнуў сваёй паловы[68]. Ягоная шырокая ўсьмешка была падобная да паловы Месяца. Яго памятаюць як папу, які ўсьміхаецца.
De labore ſolis.
266	110 Ад сонечнага зацьменьня (па-ангельску: From a solar eclipse)	Ян Павал II (1978—2005)	Караль Юзэф Вайтыла (па-польску: Karol Józef Wojtyła)	па-лацінску: Labores solis — лацінскі выраз, які азначае сонечнае зацьменьне. Нарадзіўся 18 траўня 1920 року ў дзень частковага сонечнага зацьменьня, якое можна было назіраць у раёне Індыйскага акіяну. Пахаваны 8 красавіка 2005 року ў дзень рэдкага гібрыднага поўнага сонечнага зацьменьня, якое можна было назіраць у раёне Ціхага акіяну.
Gloria oliuæ.
267	111 Слава алівы (па-ангельску: Glory of the olive)	Бэнэдыкт XVI (2005—2013)	Ёзэф Алёіз Ратцынгер (па-нямецку: Joseph Alois Ratzinger)	Папа ўзяў троннае імя Бэнэдыкт XVI, у прыватнасьці ў гонар сьв. Бэнэдыкта Нурсійскага. Адным з адгалінаваньняў бэнэдыктынцаў зьяўляецца ордэн алівэтаў, манахаў зь Еляонскай гары. У 1993—2005 роках кардынал Ёзэф Ратцынгер насіў тытул кардынала Вельлетры-Сэньі. На гербе Вельлетры зьмешчаныя тры аліўкавыя дрэвы.
In p̲secutione extrema S.R.E. ſedebit.
	У часе апошніх ганеньняў Сьвятой Рымскай Царквы ўзыдзе. (па-ангельску: He will reign during the ultimate persecution of the Holy Roman Church)[69]
Petrus Romanus, qui paſcet oues in multis tribulationibus: quibus tranſactis ciuitas ſepticollis diruetur, & Iudex tremẽdus iudicabit populum ſuum. Finis.
268	112 Пётар Рымлянін, які будзе пасьвіць авечак сярод мноства пакутаў; па сканчэньні чаго горад сямі халмоў будзе зруйнаваны, і Судзьдзя страшны будзе судзіць народ свой. Канец. (па-ангельску: Peter the Roman, who will nourish the sheep in many tribulations; when they are finished, the city of seven hills will be destroyed, and the fearsome Judge will judge His people. The End.)

Прароцтва і Эвангельлі

Варта зазначыць, што Ісус Хрыстос і апосталы ня толькі не пазначаюць пэўна на час канца сьвету, але нават наўпростава гавораць пра немагчымасьць для чалавека ведаць дзень той і гадзіну (Мцв, 24:36; 2Пят, 3:10 і інш.). Ісус Хрыстос казаў, што часіны і поры знаходзяцца ва ўладзе Айца Нябеснага, і апосталам гэта ня дадзена ведаць (Дзеі, 1:6-7). Але калі дзень Гасподні будзе «побач, каля дзьвярэй», то Хрыстос падаў спосаб, як можна гэтую блізкасьць вызначыць — «прытча пра смакоўніцу» (Мцв, 24:32-33; Лк, 21:29-31). Хрыстос просіць вучняў убачыць набліжэньне Царства Боскага і схіліцца (Лк, 21:28; Лк, 21:31).