Brom

Brom (Br, stgr. βρῶμος, brómos, oznacza „mocno pachnący” lub „smród”, łac. bromum)^[7] – pierwiastek chemiczny, niemetal z grupy fluorowców w układzie okresowym. W warunkach normalnych jest brunatnoczerwoną cieczą o ostrym, nieprzyjemnym zapachu zbliżonym do zapachu chloru. Jest jedynym niemetalem występującym w warunkach normalnych w postaci cieczy^[8]. Znanych jest 25 izotopów bromu o czasie półtrwania minimum 1 ms o liczbach masowych w zakresie 70÷94^[9], z których izotopy o liczbie masowej 79 i 81 są trwałe i występują w naturze w prawie równej ilości (50,6:49,4^[10]).

Ten artykuł dotyczy pierwiastka chemicznego. Zobacz też: Brom – bohater książki Eragon.

Brom

selen ← brom → krypton
Cl ↑ Br ↓ I 35 Br
Wygląd
czerwonobrunatny
Brom (ok. 2 g, czystość 99,8%) w szklanej ampułce zatopionej w szkle akrylowym.
Widmo emisyjne bromu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	brom, Br, 35 (łac. bromum)
Grupa, okres, blok	17, 4, p
Stopień utlenienia	−I, I, III, IV, V, VII
Właściwości metaliczne	niemetal – fluorowiec
Właściwości tlenków	silnie kwasowe
Masa atomowa	79,904 ± 0,003[a][1]
Stan skupienia	ciekły
Gęstość	3119 kg/m³
Temperatura topnienia	−7,2 °C[2]
Temperatura wrzenia	58,8 °C[2]
Numer CAS	7726-95-6
PubChem	24408
Właściwości atomowe Promień • atomowy • walencyjny • van der Waalsa 115 (obl. 94) pm 114 pm 185 pm Konfiguracja elektronowa [Ar]4s23d104p5 Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 7 (wizualizacja powłok) Elektroujemność • w skali Paulinga • w skali Allreda 2,96 2,74 Potencjały jonizacyjne I 1139,9 kJ/mol II 2103 kJ/mol III 3470 kJ/mol
Właściwości fizyczne Ciepło parowania 15,438 kJ/mol Ciepło topnienia 5,286 kJ/mol Ciśnienie pary nasyconej 5800 Pa (280,1 K) Ciepło właściwe 480 J/(kg·K) Przewodność cieplna 0,122 W/(m·K) Układ krystalograficzny rombowy Prędkość dźwięku 206 m/s (293,15 K) Objętość molowa 19,78×10−6 m³/mol[3]
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 77Br {syn.} 57,04 h w.e. 77Se 79Br 50,69% stabilny izotop z 44 neutronami 81Br 49,31% stabilny izotop z 46 neutronami 82Br {syn.} 35,3 h β− 82Kr
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2011-10-01] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[4] Niebezpieczeństwo Zwroty H H314, H330, H400 Zwroty P P260, P273, P280, P284, P305+P351+P338, P310[5] NFPA 704 Na podstawie podanego źródła[6] 0 3 0 OX Numer RTECS EF9100000
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Występowanie

Występuje w skorupie ziemskiej w ilościach śladowych – 3,0 ppm wagowo (0,78 ppm w przeliczeniu na liczbę atomów)^[11], głównie jako zanieczyszczenie piasku morskiego i pokładów soli kamiennej^{[potrzebny przypis]}. Większe jego ilości (67,3 ppm wagowo) występują w wodzie morskiej. Nie został znaleziony w stanie wolnym, a jedynie w formie bromków^[11].

Związki bromu

Osobna strona: Kategoria:Związki bromu.

Najbardziej znane jego związki: bromowodór – po rozpuszczeniu w wodzie tworzy bardzo silny kwas bromowodorowy, oraz jego sole: bromek sodu, bromek potasu. Duże znaczenie w chemii organicznej mają jego sole fluorkowe NaBrF_x x=4,5,6, które są bardzo dobrymi grupami odchodzącymi w reakcjach podstawienia nukleofilowego.

Zastosowanie

Stosuje się go w wielu reakcjach np. do syntezy bromków alkilowych, które są bardziej reaktywne od odpowiednich chlorków. Bromek srebra w XX w. był masowo wykorzystywany w technikach litograficznych i fotograficznych.

Znaczenie biologiczne

Brom jest obecny we wszystkich organizmach w ilościach zbliżonych do jego stężenia w wodzie morskiej (ok. 50 ppm), nie odgrywa on jednak żadnej roli w procesach życiowych^[12].

W dużych ilościach czysty brom jest silnie toksyczny. Jony bromkowe Br−
są nieszkodliwe, o ile ich stężenie nie przekracza tego obecnego w wodzie morskiej.

Izotopy

Brom-82

Ulegając rozpadowi emituje promieniowanie beta o energii 444 keV (98,3%) i promienie gamma o energiach 221–1960 keV^[10]. Używany w defektoskopii, badaniach szczelności i hydrobiologicznych.

Wykazuje średnią radiotoksyczność. Brak narządu krytycznego (całe ciało). Dopuszczalne skażenie 370 kBq^[10].

Historia

W 1825 roku podczas wakacji, student pierwszego roku chemii w Heidelbergu, Karl Löwig otrzymał pierwszy raz nowy pierwiastek, jednak nie wiedział, czym jest ta substancja przypominająca chlor. W tym samym roku Antoine Balard wykrył brom w ługach odpadowych w warzelniach soli z wody morskiej na wybrzeżach francuskich Morza Śródziemnego. 30 listopada 1825 roku złożył w sekretariacie Akademii Francuskiej pismo zawiadamiające o odkryciu. 14 sierpnia 1826 roku Akademia wydała orzeczenie pochlebne dla odkrywcy^[13].

Jako pierwszy polską nazwę „brom” zaproponował Filip Walter.

Zobacz też

• woda bromowa
• AOX

Uwagi

1. Podana wartość stanowi przybliżoną standardową względną masę atomową (ang. abridged standard atomic weight) publikowaną wraz ze standardową względną masą atomową, która wynosi [79,901; 79,907]. Z uwagi na zmienność abundancji izotopów pierwiastka w naturze, wartości w nawiasach klamrowych stanowią zakres wartości względnej masy atomowej dla naturalnych źródeł tego pierwiastka. Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.