Promet

Promet (Pm, łac. promethium) – pierwiastek chemiczny z grupy lantanowców w układzie okresowym. Został wytworzony sztucznie, nie ma żadnych stabilnych izotopów – wszystkie są radioaktywne. Jego śladowe ilości mogą powstawać w przyrodzie w wyniku naturalnych procesów rozpadu jądrowego. Nazwa pochodzi od postaci z mitologii greckiej – Prometeusza.

Promet

neodym ← promet → samar
– ↑ Pm ↓ Np 61 Pm
Widmo emisyjne prometu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	promet, Pm, 61 (łac. promethium)
Grupa, okres, blok	–, 6, f
Stopień utlenienia	II, III
Właściwości metaliczne	lantanowiec
Właściwości tlenków	średnio zasadowe
Masa atomowa	[145][a][1]
Stan skupienia	stały
Gęstość	7264 kg/m³
Temperatura topnienia	1042 °C[2]
Temperatura wrzenia	3000 °C[2]
Numer CAS	7440-12-2
PubChem	23944
Właściwości atomowe Promień • atomowy • walencyjny 183 (obl. 205) pm 199 pm Konfiguracja elektronowa [Xe]4f56s2 Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 23, 8, 2 (wizualizacja powłok) Elektroujemność • w skali Paulinga • w skali Allreda 1,13 1,07 Potencjały jonizacyjne I 540 kJ/mol II 1050 kJ/mol III 2150 kJ/mol
Właściwości fizyczne Ciepło parowania 289 kJ/mol Ciepło topnienia 7,13 kJ/mol Ciepło właściwe 180 J/(kg·K) Przewodność cieplna 17,9 W/(m·K) Układ krystalograficzny heksagonalny Objętość molowa 20,23×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 144Pm {syn.} 363 dni w.e. 144Nd {{{7}}} 145Pm {syn.} 17,7 lat w.e. 0,163 145Nd 146Pm {syn.} 5,53 lat w.e. β− 1,472 1,542 146Nd 146Sm 147Pm ślady 2,6234 lat β− 0,224 147Sm
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Wiarygodne źródła oznakowania tej substancji według kryteriów GHS są niedostępne.
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Pierwiastek ten został otrzymany w 1945 r. przez J.A. Marinsky’ego, C.D. Coryella i L.E. Glendenina z produktów rozszczepienia uranu w reaktorze jądrowym.

Występowanie

Ze względu na krótki czas rozpadu żadna ilość pierwotnego prometu nie występuje na Ziemi. Mimo to śladowe ilości tego pierwiastka (4 części na trylion pod względem masy) zostały stwierdzone w rudach uranu pochodzących z Konga, gdzie powstały jako produkt samorzutnych reakcji rozszczepienia jąder uranu^[3]. Promet może powstawać także w wyniku bardzo rzadkiego procesu rozpadu alfa naturalnego izotopu europu – ¹⁵¹Eu^[4].

Linie widmowe prometu zaobserwowano w widmie gwiazdy HR 465 w gwiazdozbiorze Andromedy oraz prawdopodobnie Gwiazdy Przybylskiego i HD 965^[5]. Wskazuje to, że pierwiastek ten musi być na bieżąco produkowany w tych gwiazdach.

Uwagi

1. Wartość w nawiasach klamrowych jest liczbą masową najtrwalszego izotopu tego pierwiastka, z uwagi na to, że nie posiada on trwałych izotopów, a tym samym niemożliwe jest wyznaczenie dla niego standardowej względnej masy atomowej. Bezwzględna masa atomowa tego izotopu wynosi: 144,91276 u (145
   Pm). Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.