Віленскае барока

Віленскае барока — навуковая назва позьняга этапу разьвіцьця стылю барока ў сакральнай архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага на тэрыторыі пашырэньня Берасьцейскай царкоўнай уніі ў другой і трэцяй чвэрці XVIII стагодзьдзя^[1].

Царква Сьвятой Соф'і ў Полацку

Помнікі архітэктуры віленскага барока вызначаюцца маляўнічасьцю сылюэту, вытанчанасьцю і вэртыкалізмам прапорцыяў, ажурнасьцю і плястычнасьцю фасадаў, пышнасьцю і разнастайнасьцю аздобы інтэр'ераў, крывалінейнасьцю абрысаў і прасторы, аптычнымі эфэктамі. У іх спалучаюцца раманскія і бізантыйскія мастацкія ўплывы^[2].

Выступае як самабытны мастацкі фэномэн у кантэксьце агульнаэўрапейскага мастацтва^[3][4].

Узьнікненьне

Першымі ўзорамі віленскага барока дасьледнікі лічаць перабудову касьцёла Сьвятых Якуба і Філіпа ў Вільні (1726) або галоўны фасад касьцёла кармэлітаў босых у Глыбокім (1735). Першым аўтэнтычным творам зьяўляецца адноўлены грэка-католікамі Сафійскі сабор у Полацку^[3].

Істотны ўнёсак ў стварэньне адметнай школы віленскага барока зрабіў архітэктар Я. К. Гляўбіц. Росквіту архітэктурна-мастацкага кірунку таксама спрыяла творчасьць архітэктараў Ю. Фантаны, Л. Грынцэвіча, А. Асікевіча, Т. Жаброўскага, Г. Лінкевіча, А. Парака.

Значную ролю ў станаўленьні ўнікальнай архітэктурнай сэмантыкі віленскага барока адыграла будаваньне ўніяцкіх цэркваў пад патранатам мітрапалітаў Ф. Грабніцкага і Л. Кішкі.

Узоры

Асноўны артыкул: Сьпіс помнікаў архітэктуры віленскага барока

Касьцёл кармэлітаў у Глыбокім

Касьцёл Якуба і Філіпа ў Вільні

Сьвятыні ў стылі віленскага барока маглі мець галоўны фасад як зь дзьвюма стромкімі вежамі тэлескапічнай будовы, так і бязьвежавы, падобны на браму. У аподвух выпадках ён меў плястычныя фігурныя франтоны. Апрача грэцка- і рымска-каталіцкіх сьвятыняў, стылістыка віленскага барока пашырылася на праваслаўныя цэрквы, ратушы і палацы^[5].

Многія творы віленскага барока, у тым ліку сапраўдныя шэдэўры стылю, зьнішчылі ў XIX—XX стагодзьдзях беспасярэдне або пры актыўным спрыяньні ўладаў Расейскай імпэрыі і СССР. Напрыклад, калі на пачатак XIX стагодзьдзя Віцебск упрыгожвала 11 унікальных твораў віленскага барока (другое месца пасьля Вільні), то па расейскім і савецкім панаваньні зь іх захаваўся толькі адзін у зьнявечаным перабудовай выглядзе.

Найбольш яскравыя прыклады будынкаў у стылі віленскага барока:

• Царква Сьвятой Соф’і ў Полацку
• Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі ў Глыбокім
• Касьцёл Сьвятых Якуба і Філіпа ў Вільні
• Брама манастыра Сьвятой Тройцы ў Вільні
• Касьцёл Адшуканьня Сьвятога Крыжа ў Вільні
• Касьцёл Сэрца Езуса ў Вільні
• Касьцёл Сьвятой Кацярыны ў Вільні
• Касьцёл Сьвятых Янаў у Вільні
• Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла ў Барунах
• Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла ў Беразьвеччы
• Царква Сьвятога Язафата ў Быцені
• Касьцёл Сьвятога Юрыя ў Валынцах
• Касьцёл Сьвятога Юрыя ў Варнянах
• Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля ў Васілішках
• Ратуша ў Віцебску
• Царква Прачыстай Багародзіцы ў Віцебску
• Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла ў Віцебску
• Царква Ўваскрасеньня Хрыстова ў Віцебску
• Царква Сьвятой Тройцы ў Вольне
• Царква Покрыва Багародзіцы ў Воршы
• Царква Сьвятога Ільлі ў Вяліжы
• Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа ў Горадні
• Царква Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа ў Жыровічах
• Царква Божага Яўленьня ў Жыровічах
• Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла ў Івянцы
• Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла ў Лужках
• Царква Сьвятога Спаса ў Магілёве
• Царква Прачыстай Багародзіцы ў Пачаеве
• Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя ў Слоніме
• Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі ў Смалянах
• Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля ў Сталовічах
• Царква Покрыва Багародзіцы ў Талачыне
• Царква Божага Яўленьня ў Таракані
• Касьцёл Спасланьня Сьвятога Духа ў Фашчаўцы

Галерэя

Найбольш адметныя творы

• Найбольш адметныя творы
• 
  Касьцёл Сьвятых Янаў у Вільні
• 
  Касьцёл Сьвятой Кацярыны ў Вільні
• 
  Брама Траецкага манастыра ў Вільні

• 
  Царква Сьвятых Пятра і Паўла ў Барунах
• 
  Касьцёл Сьвятога Юрыя ў Варнянах
• 
  Уваскрасенская царква ў Віцебску

• 
  Царква Ўзьвіжаньня ў Жыровічах
• 
  Касьцёл піяраў у Лужках
• 
  Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі ў Смалянах

Страчаная спадчына

• Страчаная спадчына
• 
  Царква Сьвятых Пятра і Паўла ў Беразьвеччы
• 
  Касьцёл Сьвятога Юрыя ў Валынцах
• 
  Прачысьценская царква ў Віцебску

• 
  Царква Сьвятых Пятра і Паўла ў Віцебску
• 
  Царква Сьвятога Ільлі ў Вяліжы
• 
  Богаяўленская царква ў Таракані

Глядзіце таксама

• Магілёўская школа дойлідзтва