ਐਮ. ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
ਮੰਗਲਮਪੱਲੀ ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ (6 ਜੁਲਾਈ 1930-22 ਨਵੰਬਰ 2016) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਰਨਾਟਕੀ ਗਾਇਕ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ, ਬਹੁ-ਸਾਜ਼ਕਾਰ, ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਚਰਿੱਤਰ ਅਦਾਕਾਰ ਸੀ।[1] ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1978 ਵਿੱਚ ਮਦਰਾਸ ਸੰਗੀਤ ਅਕਾਦਮੀ ਦੇ ਸੰਗੀਤਾ ਕਲਾਨਿਧੀ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1976 ਅਤੇ 1987 ਵਿੱਚ ਦੋ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਫੇਰ 1975 ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਨ 1991 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ, ਯੂਨੈਸਕੋ ਤੋਂ 1995 ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ ਅਤੇ ਸਨ 2005 ਵਿੱਚ ਫ੍ਰੈਂਚ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਆਰਡਰ ਡੇਸ ਆਰਟਸ ਏਟ ਡੇਸ ਲੈਟਰਸ ਦਾ ਸ਼ੈਵਲੀਅਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਸਨ 1991 ਮਦਰਾਸ ਸੰਗੀਤ ਅਕੈਡਮੀ ਵੱਲੋਂ ਸੰਗੀਤਾ ਕਲਾਨਿਧੀ ਅਤੇ ਵਿੱਚੋਂ ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ ਸੁਸਾਇਟੀ, ਚੇਨਈ ਦੁਆਰਾ ਸੰਗੀਤ ਕਲਾਸਿਖਮਾਨੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਹਨ।
ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਛੇ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ 25,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਰੋਹ ਦਿੱਤੇ। ਪੰਡਿਤ ਭੀਮਸੇਨ ਜੋਸ਼ੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਡਿਤ ਹਰਿਪ੍ਰਸਾਦ ਚੌਰਸੀਆ, ਪੰਡਿਤ ਅਜੋਏ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਅਤੇ ਕਿਸ਼ੋਰੀ ਅਮੋਨਕਰ ਸਮੇਤ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁਗਲਬੰਦੀ ਸਮਾਰੋਹ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀ ਭਦਰਚਲ ਰਾਮਦਾਸੁ, ਸ਼੍ਰੀ ਅੰਨਾਮਾਚਾਰੀਆ ਅਤੇ ਹੋਰਾ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੁਰੀਲੇ ਗਲੇ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸ਼ਾਸਤ੍ਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਲਯਬੱਧ ਸੂਖਮ ਹੁਨਰ,ਕੌਸ਼ਲ ਅਤੇ ਸਰੋਤਿਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਤੇ ਕੀਤੇ ਜਾਨ ਵਾਲੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੀ ਭਰਪੂਰਤਾ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ, ਕੈਨੇਡਾ, ਇੰਗਲੈਂਡ, ਇਟਲੀ, ਫਰਾਂਸ, ਰੂਸ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ, ਮਲੇਸ਼ੀਆ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ, ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ। ਆਪਣੀ ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਾ ਤੇਲਗੂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਨੇ ਕੰਨਡ਼, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਤਮਿਲ, ਮਲਿਆਲਮ, ਹਿੰਦੀ, ਬੰਗਾਲੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ।
ਉਹ ਇੱਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਗਾਇਕਾ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਇਕੱਲੇ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦੀ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ "ਡਾ. ਜੋਏਲ", ਜੋ ਕਿ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗੋਆ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਹਨ, ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ "ਗੀਤਾਂਜਲੀ ਸੂਟ" ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਪਸ਼ਟ ਬੋਲਚਾਲ ਨੇ ਟੈਗੋਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਰਬਿੰਦਰ ਸੰਗੀਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬੰਗਾਲੀ ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀਡ਼੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਫ੍ਰੈਂਚ ਵਿੱਚ ਵੀ ਗਾਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਰਾਇਲਟੀ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਚੋਟੀ ਦੇ ਕਰਨਾਟਕ ਪਰਕਸ਼ਨ ਅਧਿਆਪਕ, ਸ਼੍ਰੀ ਟੀ. ਐਚ. ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਜੈਜ਼ ਫਿਊਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ।
Remove ads
ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ
ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੰਕਰਗੁਪਤਮ, ਪੂਰਬੀ ਗੋਦਾਵਰੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਮਦਰਾਸ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ (ਹੁਣ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।[2] ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਮੰਗਲਮਪੱਲੀ ਪੱਟਾਬਿਰਾਮਈਆ, ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਂ, ਸੂਰੀਕੰਥਮਮਾ,ਇੱਕ ਵੀਨਾ ਵਾਦਕ ਸੀ। ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ ਹੋਈਆਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰੂਪੱਲੀ ਰਾਮਕ੍ਰਿਸ਼ਨਈਆ ਪੰਤੂਲੂ (ਜੋ ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੇ ਚੇਲਿਆਂ ਦੀ ਵੰਸ਼ਾਵਲੀ) ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਵੰਸ਼ਜ ਸੀ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਸ਼ਯ ਪਰੰਪਰਾ ਹੇਠ ਰੱਖਿਆ,। ਉਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ, ਨੌਜਵਾਨ ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖਿਆ। ਅੱਠ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਜੈਵਾਡ਼ਾ ਵਿੱਚ ਤਿਆਗਰਾਜ ਅਰਾਧਨਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹ ਦਿੱਤਾ। ਮੁਸੁਨੂਰੀ ਸੂਰੀਆਨਾਰਾਇਣ ਮੂਰਤੀ ਭਾਗਵਤਾਰ, ਇੱਕ ਹਰਿਕਥਾ ਕਲਾਕਾਰ, ਨੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਬਾਲਾ ਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਮ ਅੱਗੇ "ਬਾਲਾ" (ਬਾਲ. ਬਾਲ) ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ। (ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਭਗਵਤਰ ਨੇ ਅਗੇਤਰ ਨੂੰ ਜੋਡ਼ਿਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ।
ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸੰਗੀਤਕ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੰਦਰਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਰੇ 72 ਮੇਲਕਾਰਤਾ ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰੇਕ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਜਨਕ ਰਾਗ ਮੰਜਰੀ 1952 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਾ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਕੰਪਨੀ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਨੌ-ਖੰਡਾਂ ਦੀ ਲਡ਼ੀ ਵਿੱਚ ਰਾਗੰਗਾ ਰਾਵਲੀ ਵਜੋਂ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਕਰਨਾਟਕੀ ਗਾਇਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਨਾਲ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ । ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਾਂਜੀਰਾ, ਮ੍ਰਿਦੰਗਮ, ਵਾਯੋਲਾ ਅਤੇ ਵਾਇਲਿਨ ਵੀ ਵਜਾਇਆ।[3][4][5] ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਵਾਇਲਿਨ ਉੱਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਗਤ ਵੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕੱਲੇ ਵਾਯੋਲਾ ਸਮਾਰੋਹ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ। ਉਹ ਇੱਕ ਐਸਾ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਵਿਓਲਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।[6][7]
Remove ads
ਤਜਰਬਾ
ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਸੰਗੀਤਕ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੈਰ-ਅਨੁਕੂਲਤਾ, ਪ੍ਰਯੋਗ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਬੇਅੰਤ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅਮੀਰ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਅਛੂਤ ਰੱਖ ਕੇ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤੇ। ਗਣਪਤੀ, ਸਰਵਸ਼੍ਰੀ, ਮਹਾਤੀ, ਲਾਵੰਗੀ ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਰਾਗਾਂ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੋ ਰਾਗ ਬਣਾਏ ਉਹ ਨਵੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਲਾਵੰਗੀ ਵਰਗੇ ਰਾਗ ਜਿਨਾਂ ਦੇ ਆਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਅਤੇ ਉਤਰਨ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਤਿੰਨ ਜਾਂ ਚਾਰ ਸੁਰ ਵਿੱਚ ਸੈੱਟ ਕੀਤੇ। ਮਹਾਤੀ, ਲਾਵੰਗੀ, ਸਿੱਧੀ, ਸੁਮੁਖਮ ਵਰਗੇ ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਚਾਰ ਲਗਾ ਕੇ ਸੈਟ ਕੀਤੇ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਰਾਗ ਰਚਨਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਸਰਵ ਸ਼੍ਰੀ, ਓਮਕਾਰੀ ਅਤੇ ਗਣਪਤੀ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਤਿੰਨ ਸੁਰ ਹਨ।[8]
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤਾਲ (ਤਾਲ) ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਵੀਨਤਾ ਲਿਆਂਦੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ "ਸ਼ਬਦ ਕਿਰਿਆ" ਵਿੱਚ "ਗਤੀ ਭੇਦਮ" (ਗਤੀ ਭੇਦਮ) ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਜੋ ਆਵਾਜ਼/ਸ਼ਬਦ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦ ਕ੍ਰਿਆ-ਸ਼ਬਦਕ੍ਰਿਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਮੌਜੂਦਾ ਤਾਲ ਲੜੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਨਵੀਆਂ ਲੜੀਆਂ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹਨ। ਸੰਤ ਅਰੁਣਗਿਰੀਨਾਧਰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤਿਰੂਪੁਗਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਸਿਰਫ ਸੰਧਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਅੰਗਮ ਅਤੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਨਾਲ ਅਜਿਹੇ ਸੰਧਮਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਤਰਕਪੂਰਨ ਲੈਅ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤ੍ਰਿਮੁਖੀ, ਪੰਚਮੁਖੀ, ਸਪਤਮੁਖੀ ਅਤੇ ਨਵਮੁਖੀ ਉਸ ਦੀ ਨਵੀਂ ਤਾਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਵਰਗੀਕਰਣ ਹਨ।[9]
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਵਿੱਚ "ਅਕੈਡਮੀ ਆਵ੍ ਪਰਫਾਰਮਿੰਗ ਆਰਟਸ ਐਂਡ ਰਿਸਰਚ" ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਐੱਸ. ਰਾਮ ਭਾਰਤੀ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਰਾਹੀਂ ਇਲਾਜ 'ਤੇ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਜਿਊਂਦਾ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਇੱਕ ਟਰੱਸਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।[10][8] ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ "ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਉੱਤੇ ਸੰਗੀਤਕ ਥੈਰੇਪੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ" ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੇਆ ਕੱਪਾਗੰਟੁਲਾ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਿਕ ਥੈਰੇਪੀ ਖੋਜ ਪੱਤਰ ਲਿਖਿਆ ਹੈ।
Remove ads
ਰਚਨਾਵਾਂ
ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀਆਂ 400 ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਸਾਰੇ 72 ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 4 ਸੁਰਾਂ ਅਤੇ 3 ਸੁਰਾਂ ਨੂੰ ਲਗਾ ਕੇ ਕਈ ਰਾਗ ਬਣਾਏ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਤਾਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਖੋਜ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਹਰ ਵਿਧਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਰਣ, ਕ੍ਰਿਤੀ, ਥਿਲਾਨਾ, ਭਾਵਗੀਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[11]
ਸਿਨੇਮਾ
ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਤੇਲਗੂ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਮਲਿਆਲਮ, ਕੰਨਡ਼ ਅਤੇ ਤਮਿਲ ਵਿੱਚ ਕਈ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਹੈ।[12] ਉਸ ਨੇ ਤੇਲਗੂ ਫਿਲਮ ਭਗਤੀ ਪ੍ਰਹਲਾਦ (1967) ਨਾਲ ਨਾਰਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਤੇਲਗੂ, ਤਮਿਲ ਅਤੇ ਮਲਿਆਲਮ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।[9]
Remove ads
ਮੌਤ
ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਮੌਤ 22 ਨਵੰਬਰ 2016 ਨੂੰ ਚੇਨਈ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਹੋਈ ਸੀ-ਉਹ 86 ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਪੰਜ ਵਜੇ ਦੇ ਕਰੀਬ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਨੀਂਦ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਅਗਲੇ ਹੀ ਦਿਨ ਚੇਨਈ ਦੇ ਬੇਸੰਤ ਨਗਰ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਨਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਉਸ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੇ ਤਿੰਨ ਧੀਆਂ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਛੱਡ ਗਏ ਹਨ ਜੋ ਸਾਰੇ ਡਾਕਟਰ ਹਨ।[13] ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ, ਐੱਮ. ਅੰਨਪੂਰਨਾ, ਉਸ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਜੀਉਂਦਾ ਰਹੀ ਅਤੇ 16 ਫਰਵਰੀ 2017 ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
Remove ads
ਵਿਰਾਸਤ
ਉਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨ ਲਈ ਡਾ. ਐਮ. ਬਾਲਾਮੁਰਲੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਟਰੱਸਟ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ
ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ
- ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ (1971) [14]
- ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ
- ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ (1991) [14]
- ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਅਤੇ ਲੈਟਰਜ਼ ਦਾ ਸ਼ੈਵਾਲੀਅਰ (2005)
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਪੁਰਸਕਾਰ (ਭਾਰਤ)
- ਬੈਸਟ ਮੇਲ ਪਲੇਅਬੈਕ ਸਿੰਗਰ (ਕੰਨਡ਼ ਸੰਗੀਤਕ ਫ਼ਿਲਮ ਹਮਸਗੀਥੇ (1975) [15]
- ਬੈਸਟ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਡਾਇਰੈਕਸ਼ਨ ਕੰਨਡ਼ ਫ਼ਿਲਮ ਮਧਵਾਚਾਰੀਆ (1986) [16]
ਕੇਰਲ ਰਾਜ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ
- ਬੈਸਟ ਗਾਇਕ-ਸਵਾਤੀ ਥਿਰੂਨਲ (1987) [17]
- ਬੈਸਟ ਕਲਾਸੀਕਲ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਸਿੰਗਰ (ਗ੍ਰਾਮਮ) (2010)
ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਸਟੇਟ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ
- ਪਸੰਗਾ ਲਈ ਬੈਸਟ ਮੇਲ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ (2009)
ਹੋਰ ਸਨਮਾਨ
- ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ (1975) [18]
- ਮਦਰਾਸ ਸੰਗੀਤ ਅਕੈਡਮੀ ਦੁਆਰਾ ਸੰਗੀਤਾ ਕਲਾਨਿਧੀ (1978) [19]
- ਚੇਨਈ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਰਾਜਾ-ਲਕਸ਼ਮੀ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ 1980 ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ-ਲਕਸ਼ੀ ਪੁਰਸਕਾਰ
- ਸ੍ਰੀ ਵੈਂਕਟੇਸ਼ਵਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਡਾਕਟਰ ਆਫ਼ ਲੈਟਰਜ਼ (1981) [20]
- ਆਂਧਰਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਨਰੇਰੀ ਪੀਐਚਡੀ
- ਆਂਧਰਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਡਾਕਟਰ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ
- ਆਂਧਰਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਡਾਕਟਰ ਆਫ਼ ਲੈਟਰਜ਼
- ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ ਸੁਸਾਇਟੀ, ਚੇਨਈ ਦੁਆਰਾ ਸੰਗੀਤਾ ਕਲਸੀਖਾਮਨੀ (1991) [21]
- ਯੂਨੈਸਕੋ ਤੋਂ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ (1995)
- ਨਾਟਯਾ ਕਲਸੀਖਾਮਣੀ ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ ਸੁਸਾਇਟੀ, ਚੇਨਈ (2001) [21]
- ਸੰਗੀਤਾ ਕਲਾਸਰਥੀ (2002)
- ਸੰਗੀਤਾ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਸਕੂਲ, ਆਕਲੈਂਡ, ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ "ਸੰਗੀਤਾ ਵਿਰਿਨਚੀ" ਖਿਤਾਬ (2009)
- ਗਲੋਬਲ ਇੰਡੀਅਨ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਅਕੈਡਮੀ ਅਵਾਰਡ (2011) ਦੁਆਰਾ ਲਾਈਫਟਾਈਮ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਅਵਾਰਡ
- ਵਿਜੈਵਾਡ਼ਾ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ
- "ਸਾਲ ਦਾ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਆਦਮੀ" (1992)
- ਨ੍ਰਿਤਿਆਲਿਆ ਐਸਟੈਕਟਿਕਸ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੁਆਰਾ "ਨਾਦ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ" (1996)
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਫਿਲਮ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫਿਲਮ 'ਦ ਮੇਲੋਡੀ ਮੈਨ "ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਗੁਲ ਬਹਾਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ।
- ਤੇਲਗੂ ਬੁੱਕ ਆਫ਼ ਰਿਕਾਰਡਜ਼ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 2014 ਵਿੱਚ ਵਿਜੈਵਾਡ਼ਾ ਵਿਖੇ ਤੇਲਗੂ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਲਈ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।
Remove ads
ਰਾਗ ਬਣਾਏ ਗਏ।
Remove ads
ਤਾਲਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ
'ਮੁਖੀ' ਤਾਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਰਵਾਇਤੀ ਅਧੀ ਤਾਲ ਜਾਂ ਚੱਥੂਸਰਾ ਜਾਤੀ ਤ੍ਰਿਪੁਤ ਤਾਲ 'ਤੇ ਬਣਦੀ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਹਿਲੀ ਕ੍ਰਿਆ ਜਾਂ ਮੁਖ (ਹਰੇਕ ਅੰਗ ਦਾ ਭਾਵ ਮੂੰਹ) ਇਸ ਦੇ ਤਾਲ ਨਾਮ ਦੀ ਗਤੀ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਚੱਥੂਸ਼ਰਾ ਗਤੀ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈਃ ਪੰਚਮੁਖੀ-ਹਰੇਕ ਅੰਗ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਿਰਿਆ ਕੰਡ ਗਤੀ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਤਾਲ ਵਿੱਚ 35 ਮਾਤਰਾਵਾਂ (5 + 4 + 4। 5 + 4।। 5 + 5। 4।।।) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਇਸ ਵਿਧੀ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਿਆਂ, ਚਾਰ ਤਾਲਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈਃ
ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ ਸਾਰੇ 35 ਸੂਲਾਡ਼ੀ ਤਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਚਾਰ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਹਨ।
ਰਚਨਾਵਾਂਃ
ਪੰਚਮੁਖੀ ਤਾਲ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪੱਲਵੀਆਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਮਰੁਤਾ ਵੈਂਕਟੇਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਸੰਗੀਤਬੱਧ ਰਾਗਮ ਲਤਾਂਗੀ ਵਿੱਚ 'ਇਸਾਈ ਇਨਬਥੀਰੂ ēਡਿਲੇਏ ਇਵੁਲਾਕਿਲ-ਸੰਤਾਮਿਲ' ਅਤੇ ਰਾਮੇਸ਼ਵੈਦਿਆ ਦੁਆਰਾ ਸੰਗੀਤਕ ਰਾਗਮ ਆਭੇਰੀ ਵਿੱਚ "ਆਦਿ ਵਾ, ਪਿਰਾਈ ਸੂਦੀ ਵਾ, ਆਲਵਈ ਨਾਥਨੇ" ਅਤੇ ਐਸ. ਜੇ. ਜਨਾਨੀ ਦੁਆਰਾ ਸੰਗਠਤ ਅਤੇ ਬਿਲਾਹਾਰੀ, ਤੋੜੀ ਅਤੇ ਕਲਿਆਣੀ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵੀ ਡਾ. ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਖੁਦ ਸੰਗੀਤਬਦ੍ਧ।
ਪੰਚਮੁਖੀ ਵਿੱਚ ਭਰਤਨਾਟਿਅਮ ਲਈ ਅਲਾਰੀਪਸ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਚੁਨਿੰਦਾ ਰਚਨਾਵਾਂ
Remove ads
ਐਲਬਮਾਂ ਅਤੇ ਗੀਤ
ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਕੁਝ ਐਲਬਮਾਂ ਲਈ ਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗਾਏ ਹਨ, ਹੇਠਾਂ ਐਲਬਮਾਂ ਅਤੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।
Remove ads
ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ
ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਕੁਝ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਕੁਝ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਦਿੱਤੀ।
ਹਵਾਲੇ
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads