Ятаўт

From Wikipedia, the free encyclopedia

Remove ads

Ятаўт (Яталт, Яталд, Ятальд, Ятаўд), Ядаўт (Ядальд), Атаўт (Адульт), Гатаўт — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.

Хуткія факты Паходжаньне, Мова(-ы) ...

Паходжаньне

Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў

Аталд, Адалт, Гаталд або Гадалт, пазьней Гадаўд (Atald, Adalt, Hathald, Hadolt, Hadaud[1]) і Валтгад (Walthad) — імёны германскага паходжаньня[2]. Іменная аснова -гад- (-ад-, -ат-) (імёны ліцьвінаў Ядвіга, Гатман, Бернат; германскія імёны Hadwig, Hadoman, Bernat) паходзіць ад гоцкага *haþus[3], германскага hathu 'бой'[4], а аснова -валд- (-алд, -олт) (імёны ліцьвінаў Геральт, Левалт, Рамвольт; германскія імёны Gerwald, Lewolt, Romuald) — ад гоцкага і германскага waldan 'валодаць, гаспадарыць' або wulþus 'слава, мажнасьць'[5].

Адпаведнасьць імя Ятаўт германскаму імю Athald сьцьвердзіў францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў[6].

Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае ўсходнегерманскую этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Ятаўт складаецца з асноваў -ют- (-юд-, -ят-) (імёны ліцьвінаў Ютэль, Даўят, Карыят; германскія імёны Jutilo, Dowyatt, Cariatto), якая паходзіць ад гоцкага iuþa, старагерманскага joþ 'дзіцё, народзінец, нашчадак'[7], і -тэўд- (-дэўт-, -тыд-) (імёны ліцьвінаў Таўтвід, Таўтывіл, Таўтгерд; германскія імёны Teutwidis, Theudowills, Teutgerdis), якая паходзіць ад гоцкага þiuda[8], германскага þeudo[9] 'род, народ'[7]. Такім парадкам, імя Ятаўт азначае «нашчадак роду»[10]. У гістарычным германскім арэале адзначалася імя Jotaldus[11] (Jutoldus[12], Judoldus[13]).

У Прусіі бытавала імя Jettowte[14].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Ятовту семъица[15], Ятовту след Тябутов а два чоловека[16] (1440—1449 гады); у Упите Володъку Ятовтовичу два чоловеки (9 лістапада 1449 году)[17]; domino Naributh Yatoltowicz (21 кастрычніка 1440 году)[18]; Ятовтъ (па 21 сакавіка 1468 году)[19]; Хрщонъ и Юшко Ятовътовичъ (18 чэрвеня 1482 году)[20]; з людьми у Белицъкомъ повете в Роготьнои на имя Етовътовичовъ (15 сакавіка 1502 году)[21]; люди нашы в Жомоитском повете Вилкеиское волости… Митка Ятовтовича (15 ліпеня 1506 году)[22]; homines nostros districtus Merecensis… Dawkiela Jatowtowicza… Subocza Iatowtowicza (16 жніўня 1511 году)[23]; людеи наших Бряславского повета, Уколское волости… у Андрушка Етовтовича (29 траўня 1514 году)[24]; Етовтовая вдова (27 чэрвеня 1514 году)[25]; чоловеков тяглых у Еишишскомъ повете… Дебка Ятовтовича (30 красавіка 1517 году)[26]; людеи… Ятовъта а Вешъторъта Нетовичовъ (8 сьнежня 1522 году)[27]; Stanislaus Jathold, praedictae ecclesiae Bistriciensis praepositus (29 кастрычніка 1526 году)[28]; Лаврин Ятовтовичъ[29], Михно Ятовтовичъ… Станиславовая Ятовтовича[30], Грин Ятовтовичъ[31], Мися Ятовтовичъ[32], Счасныи Ятовтовичъ… Шымъко Ятовтовичъ[33], Ониско Ятовтовичъ самъ. Счасныи Ятовтовичъ самъ[34], Стась Ятовътовичъ[35], Мартинъ Ятовтович кон. Анъдреи Ятовътовичъ кон[36], Миколаевая Ядовтовича[37], Хрщон Ятовтовичъ[38] (1528 год); Ян Атовтович… Павел Ятовтович (1538 год)[39]; з бояринею Виленского повету Миколаевою Ядовътовича Доротою… мужа ее Миколая Ядовътовича… братъ жоны того Миколая Ядовътовича Хрщонъ Ядовътовичъ, тивунъ ойракголский (24 лютага 1545 году і 8 жніўня 1546 году)[40]; бояромъ кгераноинъскимъ… а Лаврынъ а Богушъ Ятавътовичи (каля 1552 году)[41]; бояре наши кгеренойнъские… Гатовтович Авкгуштын (5 чэрвеня 1560 году)[42]; наши ремесники места Кгеренойнъского Ильяшъ Якубовичъ Ятолтовичъ, балвер (27 верасьня 1560 году)[43]; бояре, Щастныи Ятовтович (25 сьнежня 1566 году)[44]; Лаврын Ятовтович[45], Валентын Ятовтович[46] (1563 год); конюховъ меречскихъ… Наръбута Ятовътовича (16 лютага 1566 году)[47]; Юръи Станиславовичъ Ятовтовичъ[48], Лаврынъ Ятовтовичъ[49], Валентый Ятовтовичъ[50], Янъ Ятовтовичъ[51], Юрьи Ятовтовичъ[52] (1567 год); Щасный Ятовтовичъ (23 сакавіка 1590 году)[53]; служба дым одинъ. Юр’и Ядовтович (XVI ст.)[54]; pan Jerzy Jatold, stanowniczy (1635 год)[55]; ze wsi Jatoltow (6 жніўня 1637 году)[56]; на земянку господарскую тежъ воеводства Виленского а повету Лидского паню Ганну Ятолтовну Александровую Кголмостовую (23 траўня 1646 году)[57]; p. Jatowtt[58], Samuel Jatułt[59], Malcher Jatołt[60], Jan Jatoft[61] (1690 год); Stanisław Iatowt Komornik Wileński (1697 год)[62]; Jatołciszki… Jatołtowicze (1744 год)[63]; Jozef Jatołd… Grzegorz Jatowtt (4 кастрычніка 1765 году)[64]; Jadoldus (1768)[65]; Adultowna (1800 год)[66]; Felicjanna Jatowd (1806 год)[67].

Remove ads

Носьбіты

Ятаўты гербаў Вянява, Заглоба і Помян — літоўскі шляхецкі род з Ашмянскага і Віленскага павету[71].

Ятаўты (Jatowt) — літоўскі шляхецкі род з Троцкага павету[72].

Яталды (Ятолды) — літоўскі шляхецкі род[73].

Ятаўт (Jatowt) і Ятаўтовіч (Jatowtowicz) — прозьвішчы, зафіксаваныя ў XIX стагодзьдзі ў ваколіцах Сувалкаў[74].

У 1594 годзе ўпаміналася «поле» Ятаўтавічы ва Ўпіцкім павеце[75].

У 1788 годзе ўпаміналася мясцовасьць Гатаўцішкі (Гатовтишки) каля Рэтава[76].

Назву Ятаўты маюць вёскі на гістарычных Ваўкавышчыне і Лідчыне. На гістарычнай Ашмяншчыне існуе вёска Ятаўтавічы.

Remove ads

Глядзіце таксама

Крыніцы

Літаратура

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads