Israel i Eurovision Song Contest

Israel debuterte i Eurovision Song Contest i 1973 og har delteke 44 gongar. Israel har vunne Eurovision Song Contest fire gongar: i 1978, 1979, 1998 og 2018. I tillegg har Israel to andreplassar og ein tredjeplass i tevlinga. Israel har aldri hamna på sisteplass i Eurovision Song Contest. Etter innføringa av semifinalar i 2004, har Israel kvalifisert seg til finalen ved 11 av 18 høve.^[1] Israel har arrangert Eurovision Song Contest tre gongar: i Jerusalem i 1979 og 1999 og i Tel Aviv i 2019.

Israel
Offisielt	Israel
IBA (1973–2017) KAN (2017–)
Uttakingar
Deltaking
Debutår	1973
Deltakingar	44
Beste resultat
Semifinalen	1 (2018)
Finalen	1 (1978, 1979, 1998 og 2018)
Verste resultat
Semifinalen	24 (2007)
Finalen	24 (1993)
Poeng
Semifinalane	1 588
Finalane	3 435
Totalt	5 023

Sjølv om Israel ligg i Asia, kan Israel deltake i Eurovision Song Contest. Årsaka er at den israelske kringkastaren KAN er eit fullverdig medlem av EBU, og at Israel ligg innanfor Det europeiske kringkastingsområdet, som er dei to hovudkrava for å kunne deltake i tevlinga.^[2][3][4]

Historikk

Israel har historiske og kulturelle tette band til Europa, og landet har vore ein ivrig og trufast deltakar i Eurovision Song Contest sidan debuten i 1973. Sjølv om Israel ikkje ligg i Europa, har landet delteke i og med at kringkastarane IBA og KAN er medlemmar i Den europeiske kringkastingsunionen. Israel ligg også innanfor det geografiske definerte europeiske kringkastingsområdet, og landet oppfyller dimed krava som stillast for å deltake i tevlinga. Fleire andre ikkje-europeiske land har også delteke; Marokko deltok i 1980, og Libanon hadde konkrete planar om å deltake i 2005. Dessutan kan land som Irak, Egypt, Jordan og Syria deltake i Eurovision Song Contest, sidan dei også ligg innanfor Det europeiske kringkastingsområdet.^[2][3]

Ny kringkastar

Fram til og med 2017 var det den israelske allmennkringkastaren IBA som plukka ut dei israelske bidraga, og som sende Eurovision Song Contest i Israel. Dagen etter tevlinga i 2017 vart IBA lagd ned, og Israel si framtidige deltaking var lenge uavklara. Då den israelske poengopplesaren Ofer Nachshon skulle lese opp dei israelske jurypoenga i 2017, opna han med å takke for 44 år i Eurovision Song Contest og tok deretter farvel med Israel si deltaking i tevlinga.^[5]

Den noverande kringkastaren, KAN, starta sendingar i mai 2017. KAN vart eit fullverdig medlem av EBU fyrst i desember 2018^[6], og kringkasteren hadde i utgangspunktet difor ikkje rett til å deltake i Eurovision Song Contest i 2018. Men sommaren 2017 signerte KAN og EBU ei avtale som sikra Israel deltaking i Eurovision Song Contest i 2018 - ei tevling Israel vann.^[7]

Starten

Israel debuterte i Eurovision Song Contest i Luxembourg i 1973. Det israelske bidraget, «Ey sham», enda på ein fjerdeplass, og dei neste åra enda Israel midt på resultatlista. Den fyste sigeren til Israel kom allereie i 1978 med discolåten «A-ba-ni-bi», og på heimebane året etter, vann Israel igjen med evergreenen «Hallelujah». Den israelske vinnarsongen vart ein stor hit over heile Europa og låg på topp på VG-lista i elleve veker. Denne songen er framleis den største Eurovision-hiten i Noreg gjennom tidene.^[8][9]

Den beste perioden til Israel var i åra 1978-1985, med to sigrar, to andreplassar og ein femteplass. Israel var nær ved å vinne igjen i 1991 og fekk ein sjetteplass i 1992. Israel vann for tredje gong i 1998 med Dana International og songen «Diva», det året der telefonavrøysting vart innført for alle land. Etter tusenårsskiftet har Israel hatt varierande resultat. Landet fekk ein fjerdeplass i 2005 og to niandeplassar i 2008 og 2015, men i 2018 lykkast Israel å vinne sin fjerde siger i tevlinga med Netta og songen «Toy». Etter innføringa av semifinalar i 2004, har Israel kvalifisert seg til finalen ved 10 av 16 høve – og sidan 2015 har Israel kvalifisert seg til finalen kvart år.^[1]

Fråvær

Israel har delteke 44 gongar sidan debuten i 1973 og har stått utanfor tevlinga ved fem anledningar. I 1980 bad Israel om at eit anna land skulle arrangere Eurovision Song Contest, sidan det ville verte for dyrt for den israelske kringkastaren IBA å arrangere to finalar på rad. Etter mykje om og men tok Nederland på seg arrangørjobben.^[10] Men finalen i 1980 vart lagt til same dag som jom hazikaron, den israelske minnedagen over falne israelske soldatar. Dimed trekte Israel seg frå tevlinga for fyrste gong. Det same gjentok seg i 1984, og også då trekte Israel seg frå tevlinga.^[11]

Også i 1994, 1996 og 1997 var Israel fråverande frå Eurovision Song Contest. Fråværet i 1994 skuldast den dårlege plasseringa til Israel året før, medan fråværet i 1996 kom av at det israelske bidraget ikkje kvalifiserte seg frå førehandskvalifiseringa til EBB. I 1997 falt Eurovision Song Contest på same dag som jom hasjoá, den israelske og jødiske minnedagen over holocaust. Israel stod dimed over tevlinga, men har deltek kvart år sidan.

Dei israelske bidraga har stort sett alltid vorte framført på hebraisk, men etter opphevinga av språkregelen i 1999 har dei israelske bidraga som regel vorte framført på både hebraisk og engelsk. I 2009 hadde Israel for fyrste gong eit bidrag med arabisk i seg, då den jødisk-arabiske duoen Noa og Mira Awad song songen «There Must Be Another Way» på hebraisk, engelsk og arabisk.^[12] I 2015 var det fyrste gongen Israel ikkje song på hebraisk, sidan bidraget «Golden Boy» vart framført fullt ut på engelsk. Sidan har alle dei israelske bidraga for det meste vorte framført på engelsk.

Arabiske reaksjonar

Den israelske deltakinga har vore gjenstand for fleire kontroversar på grunn av rolla til Israel i Midtausten-konflikta. Særleg har dei arabiske landa vore kritiske og negative til at Israel får deltake i Eurovision Song Contest. Allereie ved debuten i 1973 sørga den israelske deltakinga for det største sikkerheitsoppbodet i tevlinga til da. Rykta sa også at den israelske deltakaren, Ilanit, opptredde med ein skotsikker vest under kjolen, noko Ilanit har tilbakevist i ettertid.^[13][14]

I 1978 sende fleire arabiske land tevlinga på fjernsyn. Då det israelske bidraget vart framført, viste den jordanske kringkastaren i staden eit bilete av blomar. Då det vart klart at Israel ville vinne tevlinga, avbraut jordansk tv heile sendinga under påskot av at dei hadde tekniske problem. Dagen etter erklærte den jordanske tv-kanalen at andreplassen Belgia hadde vunne.^[15]

I 1979 arrangerte Israel finalen i Jerusalem, og Tyrkia skulle deltake med songen «Seviyorum». Etter sterkt press frå sine arabiske allierte, valde Tyrkia til slutt å trekkje seg frå tevlinga kort tid før finalen.^[16][17]

Den israelske deltakinga har også gjort at fleire arabiske land har nekta å deltake i Eurovision Song Contest. Då Israel var fråverande i 1980, valde Marokko å deltake, men landet har ikkje delteke sidan. I 2005 skulle også Libanon deltake for fyrste gong. Libanesisk lovgjeving forbyr derimot media å kringkaste program med israelsk innhald. Dette gjorde at den libanesiske kringkastaren ikkje kunne vise det israelske bidraget eller opprette eit telefonnummer der tv-sjåarane kunne ringe inn og røyste på Israel. Til slutt måtte Libanon trekkje seg frå tevlinga, og landet har ikkje gjort noko forsøk på å deltake sidan.^[18]

Bidraga

År	Artist	Song	Språk	Finalen		Semifinalen
				Poeng	Plass	Poeng	Plass
1973	Ilanit	«Ey sham»	Hebraisk	97	4
1974	Kaveret	«Natati la khayay»	Hebraisk	11	7
1975	Shlomo Artzi	«At va'ani»	Hebraisk	40	11
1976	Shokolad, Menta, Mastik	«Emor shalom»	Hebraisk	77	6
1977	Ilanit	«Ahava hi shir lishnayim»	Hebraisk	49	11
1978	Izhar Cohen og Alphabeta	«A-ba-ni-bi»	Hebraisk	157	1
1979	Gali Atari og Milk and Honey	«Hallelujah»	Hebraisk	125	1
1980	Ha'achim ve ha'achayot	«Pizmon chozer»	Hebraisk	Trekt
1981	Hakol Over Habibi	«Halayla»	Hebraisk	56	7
1982	Avi Toledano	«Hora»	Hebraisk	100	2
1983	Ofra Haza	«Khay»	Hebraisk	136	2
1984	Ilanit	«Balalaika»	Hebraisk	Trekt
1985	Izhar Cohen	«Olé, Olé»	Hebraisk	93	5
1986	Moti Giladi og Sarai Tzuriel	«Yavo yom»	Hebraisk	7	19
1987	Lazy Bums	«Shir habatlanim»	Hebraisk	73	8
1988	Yardena Arazi	«Ben adam»	Hebraisk	85	7
1989	Gili og Galit	«Derekh hamelekh»	Hebraisk	50	12
1990	Rita	«Shara barkhovot»	Hebraisk	16	18
1991	Duo Datz	«Kan»	Hebraisk	139	3
1992	Dafna Dekel	«Ze rak sport»	Hebraisk	85	6
1993	Sarah'le Sharon og gruppa Shiru	«Shiru»	Hebraisk og engelsk	4	24
1995	Liora	«Amen»	Hebraisk	81	8
1996	Galit Bell	«Shalom olam»	Hebraisk	Ikkje kvalifisert		12	28
1998	Dana International	«Diva»	Hebraisk	172	1
1999	Eden	«Yom Huledet (Happy Birthday)»	Hebraisk og engelsk	93	5
2000	PingPong	«Sameach»	Hebraisk og engelsk	7	22
2001	Tal Sondak	«En davar»	Hebraisk og engelsk	25	16
2002	Sarit Hadad	«Nadlik beyakhad ner (Light a Candle)»	Hebraisk og engelsk	37	12
2003	Lior Narkis	«Words for Love»	Hebraisk, engelsk, fransk, gresk og spansk	17	19
2004	David D'Or	«Leha'amin»	Hebraisk og engelsk	Ikkje kvalifisert		57	12
2005	Shiri Maimon	«Hasheket shenish'ar»	Hebraisk og engelsk	154	4	158	7
2006	Eddie Butler	«Together We Are One»	Hebraisk og engelsk	4	23	Topp 10 året før
2007	Teapacks	«Push the Button»	Hebraisk, engelsk og fransk	Ikkje kvalifisert		17	24
2008	Bo'az Ma'uda	«The Fire In Your Eyes»	Hebraisk og engelsk	124	9	104	5
2009	Noa og Mira Awad	«There Must Be Another Way»	Hebraisk, arabisk og engelsk	53	15	75	7
2010	Harel Skaat	«Milim»	Hebraisk	71	14	71	8
2011	Dana International	«Ding Dong»	Hebraisk og engelsk	Ikkje kvalifisert		38	15
2012	Izabo	«Time»	Hebraisk og engelsk			33	13
2013	Moran Mazor	«Rak bishvilo»	Hebraisk			40	14
2014	Mei Finegold	«Same Heart»	Hebraisk og engelsk			19	14
2015	Nadav Guedj	«Golden Boy»	Engelsk	97	9	151	3
2016	Hovi Star	«Made of Stars»	Engelsk	135	14	147	7
2017	IMRI	«I Feel Alive»	Engelsk	39	23	207	3
2018	Netta Barzilai	«Toy»	Engelsk og hebraisk	529	1	283	1
2019	Kobi Marimi	«Home»	Engelsk	35	23	Vertsnasjon
2020	Eden Alene	«Feker Libi»	Hebraisk, engelsk, arabisk og amharisk	Tevling avlyst
2021	Eden Alene	«Set Me Free»	Engelsk og hebraisk	93	17	192	5
2022	Michael Ben David	«I.M»	Engelsk	Ikkje kvalifisert		61	13
2023	Noa Kirel	«Unicorn»	Engelsk og hebraisk	362	3	127	3
2024	Eden Golan

Røystehistorikk (1973-2021)

Finalane

Israel har gjeve flest poeng til Nr. Land Poeng 1 Sverige 171 2 Frankrike 159 3 Storbritannia 155 4 Russland 134 5 Spania 125

Israel har fått flest poeng frå Nr. Land Poeng 1 Frankrike 205 2 Finland 160 3 Sveits 145 4 Tyskland 141 5 Nederland 138

Galleri

• 
  Shokolad Menta Mastik i Den Haag i 1976.
• 
  Teapacks i Helsingfors i 2007.
• 
  Boaz Mauda i Beograd i 2008.
• 
  Moran Mazor i Malmö i 2013.
• 
  Mei Finegold i København i 2014.
• 
  Nadav Guedj i Wien i 2015.
• 
  Hovi Star i Stockholm i 2016.
• 
  IMRI i Kyiv i 2017.
• 
  Netta Barzilai, vinnar av Eurovision Song Contest i 2018.
• 
  Kobi Marimi i Tel Aviv i 2019.

Eurovision Song Contest i Israel

År	Stad	Arena	Programleiarar
1979	Jerusalem	International Convention Center	Yardena Arazi og Daniel Pe'er
1999			Dafna Dekel, Sigal Shachamon og Yigal Ravid
2019	Tel Aviv	Expo Tel Aviv	Bar Refaeli, Erez Tal, Assi Azar og Lucy Ayoub

Sjå òg

• Israel i Junior Eurovision Song Contest