Аккургаш

Аккургаш (лат. Stannum, Sn) — Менделеевның периодик таблицасының 5 период, 14 төркем элементы. Тәртип номеры - 50. Җиңел металлар төркеменә карый.Нормаль шартларда аккургаш сыгылмалы, чүкелүчән, җиңел эрүчән көмеш-ак төстәге ялтыравыклы металл. Аккургаш өч аллотропик модификациядә була:  13,2 °C түбән температурада алмас куб рәшәткәле тотрыклы α-аккургаш (соры кургаш), 13,2 °C югарырак температурада тетрагональ рәшәткәле β-аккургаш (аккургаш). γ-кургаш —  161°C—232  градуслар интервалында барлыкка килә.

Аккургаш
Бәйле хәвеф-хәтәр	аккургаш белән агулану[d]
Төс	Көмеш төс
Илиминт симвылы	Sn[1]
Химик фурмула	Sn[2]
SMILES фурмуласы	[Sn][2]
Атым саны	50[3]
Электронная конфигурация	1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 4s² 4d¹⁰ 4p⁶ 5s² 5d¹⁰ 5p² һәм [Kr] 5s² 5d¹⁰ 5p²
Иликтер кирелеге	1,96
Ионный радиус	0,55 ангстрем[4], 0,69 ангстрем[4] һәм 0,81 ангстрем[4]
Стандартная молярная энтропия	44,1 ± 0,05 Дж / (моль·К)[5]
Тыгызлык	7,28 ± 0,01 кубик смга ... грамм
Эрү температурасы	449 ± 0 ℉ һәм 231,9 °C[6]
Кайнау ноктасы	4545 ± 1 ℉ һәм 2507 °C[7]
Бу басымы	0 ± 1 мм.рт.ст.
Куркынычсызлык классификациясе һәм билгеләнеше	CLP[d][8]
PGCH куды	0613
Мөмкин булган тәэсирнең уртача вакыт чиге	2 ± 1 mg/m³
IDLH	100 ± 10 mg/m³
Масса	118,71 ± 0,007 м.а.б.[9]
Аккургаш Викиҗыентыкта

Символы

Аккургаш элементының символы - Sn (Станнум дип укыла).

Тарихы

Кургаш кешелеккә б.э.к. IV мең еллыктан ук билгеле булган. Аккургаш б.э.к. III гасыр соңында һәм уртасында кулланылган кургашлы бронза компоненты булып тора.

Тәбигатьтә таралышы

Кургаш — сибелеп таралган сирәк элементларның  берсе. Җир кабыгында таралуы буенча кургаш 47-че урынны били. Кларк саны буенча  2×10⁻⁴ алып 8 ×10⁻³ % кадәр масса тәшкил итә. Составында аккургаш булган төп минерал — касситерит (кургаш ташлары) SnO₂, аның составында 78,8 проценты аккургаш бар. Станнин (аккургаш колчеданы) — Cu₂FeSnS₄ (27,5 % Sn) тәбигатьтә сирәгрәк очрый.

Ятмалары

Дөньяда аккургаш ятмалары Кытай Халык Республикасы һәм Көньяк-Көнчыгыш Азияла — Индонезия, Малайзия һәм Таиланд илләрендә. Иң зур ятмалар, шулай ук Көньяк Америкада (Боливия, Перу, Бразилия) һәм Австралиядә.

Рәсәй Федерациясендә аккургаш ятмалары Хабаровск краенда^[10], Чукот автономияленда, Приморье краенда (Кавалеровский районы), Саха Республикасында һәм башка районнарда урнашкан.

Куллану

Титан җитештерүдә аккургаш легирлаучы металл буларак кулланыла. Аккургаш двуокисе оптик пыяла эшләүдә абразив материал буларак кулланыла. Бу металл химик электр тогы чыганакларында, аккумуляторларда кулланыла.

Сүрәтләр галереясе

• 
  α , β аккургаш
• 
  Аккургаш кубы
• 
  Аккургаш мәгъдәне
• 
  Аккургаштан эшләнгән кубок (Польша)
• 
  Шлифта касситерит кристалы (полярлашкан яктылык, сурәтләү киңлеге — 3,3 мм)
• 
  Касситерит кристаллы

Чыганаклар

• Atomic Weights of the Elements 2001, Pure Appl. Chem. 75(8), 1107—1122, 2003. Retrieved June 30, 2005. Atomic weights of elements with atomic numbers from 1-109 taken from this source.(ингл.)
• IUPAC Standard Atomic Weights Revised 2008 елның 5 март көнендә архивланган (2005).(ингл.)

Менделеевның химик элементлар периодик таблицасы

H

He

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

Se

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

*

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

**

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

Uue

Ubn

*

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

**

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr