Гафни

Гафни нь дэс дугаар 72, Hf тэмдэглэгээтэй химийн элемент юм. Тус химийн элементийг нээгдсэн хотынх нь нэрээр (Копенхагеныг латин хэлээр Hafnia гэдэг) нэрлэжээ. Гафни нь үелэх системийн 4-р хажуугийн бүлэгт (титаны бүлэг) багтаx гялтганасан мөнгөлөг саарал өнгөтэй, зэврэлтэнд тэсвэртэй шилжилтийн металл.

Гафни, ₇₂Hf

Гафни
Дуудлага	/ˈgafni/
Гадаад байдал	ган саарал
Стандарт атомын жин Ar°(Hf)
	178.486±0.006[1] 178.49±0.01 (товчлогдсон)[2]
Үелэх систем дэх Гафни
Устөрөгч Гели Лити Берилли Бор (химийн элемент) Нүүрстөрөгч Азот Хүчилтөрөгч Фтор Неон Натри Магни Хөнгөн цагаан Цахиур Фосфор Хүхэр Хлор Аргон Кали Кальци Сканди Титан Ванади Хром Манган Төмөр (химийн элемент) Кобальт Никель Зэс Цайр Галли Германи Хүнцэл Селени Бром Криптон Рубиди Стронци Иттри Циркони Ниоби Молибден Технеци Рутени Роди Паллади Мөнгө (химийн элемент) Кадми Инди Цагаан тугалга Сурьма Теллур Иод Ксенон Цези Бари Лантан Цери Празеодим Неодим Промети Самари Европи Гадолини Терби Диспрози Гольми Эрби Тули Иттерби Лютеци Гафни Тантал Вольфрам Рени Осми Ириди Цагаан алт Алт Мөнгөн ус Талли Хар тугалга Висмут Полони Астат Радон Франци Ради Актини Тори Протактини Уран Нептуни Плутони Америци Кюри Беркли Калифорни (химийн элемент) Эйнштейни Ферми Менделеви Нобели Лоуренси Резерфорди Дубни Сиборги Бори Хасси Мейтнери Дармштадти Рентгени Коперници Нихони Флерови Москови Ливермори Теннессин Оганесон Zr ↑ Hf ↓ Rf лютеци ← гафни → тантал
Атомын дугаар (Z)	72
Бүлэг	4-р бүлэг
Үе	6-р үе
Блок	d-блок
Электрон байгуулалт	[Xe] 4f14 5d2 6s2
Давхарга бүрт	2, 8, 18, 32, 10, 2
Физик шинж чанарууд
Төлөв	хатуу
Хайлах температур	2506 K ​(2233 °C, ​4051 °F)
Буцлах температур	4876 K ​(4603 °C, ​8317 °F)
Нягт (20° C)	13.281 г/см3 [3]
шингэн үед (х.т.)	12 г/см3
Хайлах энтальп	27.2 кЖ/моль
Уурших энтальп	648 кЖ/моль
Хувийн дулаан шингээлт	25.73 Ж/(моль·K)
Уурын даралт P (Па) 1 10 100 1 к 10 к 100 к T (K) 2689 2954 3277 3679 4194 4876
Атомын шинж чанар
Исэлдэлтийн зэрэг	нийтлэг: +4 −2,[4] 0,[5] +1,[6] +2,[7] +3[7]
Цахилгаан сөрөг чанар	Полингийн шаталбар: 1.3
Ионжилтын энерги	1-р: 658.5 кЖ/моль 2-р: 1440 кЖ/моль 3-р: 2250 кЖ/моль
Атомын радиус	эмпирик: 159 пм
Ковалент радиус	175±10 пм
Спектрийн хүрээ дэх өнгөт шугамууд гафни элементийн спектрийн шугам
Бусад шинж чанарууд
Байгалийн тархац	анхдагч
Талст бүтэц	​гексагонал нягт бүтэцтэй (гнб) (hP2)
Торны тогтмолууд	a = 319.42 пм c = 505.12 пм (20 °C)[3]
Дулааны тэлэлт	5.9 µм/(м⋅K) (25 °C)
Дулаан дамжуулалт	23.0 Вт/(м⋅K)
Цахилгаан эсэргүүцэл	331 nΩ⋅м (20 °C)
Соронзон чанар	парасоронзон[8]
Моляр соронзон мэдрэмж	+75.0×10−6 см3/моль (298 K)[9]
Юнгийн модуль	78 ГПа
Хөдөлгөх модуль	30 ГПа
Эзлэхүүний модуль	110 ГПа
Дууны хурд нимгэн саваа	3010 м/с (20 °C)
Пуассоны коэффициент	0.37
Моосын хатуулаг	5.5
Викерсийн хатуулаг	1520–2060 МПа
Бринеллийн хатуулаг	1450–2100 МПа
CAS дугаар	7440-58-6
Түүх
Нэрийн үүсэл	Нээсэн газар Копенхагены Латин Hafnia нэр
Таамагласан	Дмитрий Менделеев (1869)
Нээсэн ба анх ялгасан	Дирк Костер, Дьёрд де Хевеши (1922)
Хамгийн тогвортой изотопууд ү з
Гол изотопууд[10] Задрал дэлбэг байдал хагас задрал (t1/2) хэлбэр бүтээгдэхүүн 172Hf хиймэл 1.87 ж ε 172Lu 174Hf 0.16% 3.8×1016 ж[11] α 170Yb 175Hf хиймэл 69.90 ө[12] ε 175Lu 176Hf 5.26% тогтвортой 177Hf 18.6% тогтвортой 178Hf 27.3% тогтвортой 178m2Hf хиймэл 31 ж IT 178Hf 179Hf 13.6% тогтвортой 180Hf 35.1% тогтвортой 181Hf хиймэл 42.39 ө β− 181Ta 182Hf хиймэл 8.90×106 ж β− 182Ta
Ангилал: Гафни үзэх · хэлэлцэх · засах | эх сурвалж

Гафни үелэх системд түүний дээд талд байрлах Цирконитой маш ойролцоо химийн шинж чанартай. Биологийн функцийн хувьд тодорхой тогтоогдоогүй, ердийн тохиолдолд хүний бие организмд байдаггүй, хоргүй.^[13]

Түүх

Гафнийн талст

Гафни нь хамгийн сүүлд нээгдсэн үелэх системийн тогтвортой изотоп бүхий элементүүдийн нэг юм. Лютеци болон Танталын хооронд өөр нэг химийн элемент байх магадлалтай гэсэн анхны таамаглал нь 1912 оны Мозлигийн хуулиар тогтоогдсон байна. 1914 онд Хенри Мозли 72 атомын дугаартай байх ёстой үл мэдэгдэх химийн элементийг газрын ховор элементийн эрдэст (өнөөдөр лантаноидууд) олохоор хайгаад амжилтгүй болжээ.^[14]

Тархац

Катодын цацрагаар хайлуулсан гафни

Цахим холбоос

Wiktionary

Wiktionary: Гафни – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу

 Commons: Гафни – Викимедиа дуу дүрсний сан