Цахиур (Латин: silicium) нь Si гэж тэмдэглэгддэг химийн элемент юм. Атомын дугаар нь 14. Орчлон ертөнцийн хэмжээнд найм дахь, дэлхийн царцдаст хоёр дахь (хүчилтөрөгчийн дараа) өргөн тархалттай элемент болно. Дэлхийн царцдасын 25.7% - ыг (массын) цахиур бүрдүүлнэ.
Quick Facts Ерөнхий шинж чанарууд, Нэр, тэмдэг ...
Цахиур, 14Si |
 Цахиурын спектрийн шугам |
|
| Нэр, тэмдэг | цахиур, Si |
|---|
| Гадаад байдал | талст, гадаргуугаас нь бүүдгэр цэнхэр туяа ойно |
|---|
| Англи дуудлага | or
SIL-ə-kən or SIL-ə-kon |
|---|
|
|
|
| Цэнэгийн тоо (Z) | 14 |
|---|
| Атом масс (Ar) | 28.085[1] (28.084–28.086)[2] |
|---|
| Элементийн ангилал | металлоид |
|---|
| Бүлэг, блок | бүлэг 14 (карбон бүлэг), p-блок |
|---|
| Үе | үе 3 |
|---|
| Электрон бүтэц | [Ne] 3s2 3p2 |
|---|
давхарга бүрт | 2, 8, 4 |
|---|
|
| Төлөв | хатуу |
|---|
| Хайлах температур | 1687 K (1414 °C, 2577 °F) |
|---|
| Буцлах температур | 3538 K (3265 °C, 5909 °F) |
|---|
| Нягт т.т. | 2.3290 г/см3 |
|---|
| шингэн үед,х.т. | 2.57 г/см3 |
|---|
| Хайлах энтальп | 50.21 Ж/моль |
|---|
| Уурших энтальп | 383 кЖ/моль |
|---|
| Хувийн дулаан шингээлт | 19.789 Ж/(моль·K) |
|---|
Уурын даралт
| P (Pa) |
1 |
10 |
100 |
1 k |
10 k |
100 k |
| at T (K) |
1908 |
2102 |
2339 |
2636 |
3021 |
3537 |
|
|
| Исэлдэлтийн зэрэг | 4, 3, 2, 1[3] −1, −2, −3, −4 (амфотер исэл) |
|---|
| Цахилгаан сөрөг чанар | Полингийн шаталбар: 1.90 |
|---|
| Ионжилтын энерги | 1 дэх: 786.5 кЖ/моль
2 дахь: 1577.1 кЖ/моль
3 дахь: 3231.6 кЖ/моль
(илүү үзэх) |
|---|
| Атомын радиус | эмпирик: 111 пм |
|---|
| Ковалент радиус | 111 pm |
|---|
| Ван дер Ваальсийн радиус | 210 pm |
|---|
|
| Талст бүтэц | Алмазан куб |
|---|
| Дууны хурд нарийн савх | 8433 m/s (at 20 °C) |
|---|
| Дулааны тэлэлт | 2.6 µm/(m·K) ( 25 °C-д) |
|---|
| Дулаан дамжуулалт | 149 W/(m·K) |
|---|
| Цахилгаан эсэргүүцэл | 2.3X103 Ω·m ( 20 °C-д)[4] |
|---|
| Хориотой бүс | 1.12 eV (at 300 K) |
|---|
| Соронзон чанар | дисоронзон[5] |
|---|
| Юнгийн модуль | 130–188 GPa[6] |
|---|
| Хөдөлгөх модуль | 51–80 GPa[6] |
|---|
| Эзлэхүүний модуль | 97.6 GPa[6] |
|---|
| Пуассоны коэффициент | 0.064–0.28[6] |
|---|
| Моосын хатуулаг | 7 |
|---|
| CAS дугаар | 7440-21-3 |
|---|
|
| Нэрийн үүсэл | Латин 'silex' эсвэл 'silicis' - цахиур чулуу |
|---|
| Таамагласан | Антуан Лавуазье (1787) |
|---|
| Нээсэн ба анх ялгасан | Йёнс Якоб Берцелиус[7][8] (1823) |
|---|
| Нэр өгсөн | Томас Томсон (1817) |
|---|
|
| изо |
БДТ |
ХЗҮ |
ЗТ |
ЗЭ (MeV) |
ЗБ |
| 28Si |
92.23% |
28Si нь 14 нейтронтой үед тогтвортой |
| 29Si |
4.67% |
29Si нь 15 нейтронтой үед тогтвортой |
| 30Si |
3.1% |
30Si нь 16 нейтронтой үед тогтвортой |
| 32Si |
ул мөр |
153 жил |
β− |
13.020 |
32P |
|
| үзэх · хэлэлцэх · засах· эх сурвалж |
Close
Цахиурыг шил, цемент, эмнэлэгт хэрэглэхээс гадна, хамгийн гол нь хагас дамжуулагчийн үйлдвэрлэлд өргөн хэрэглэнэ.
Цахиур нь ургамалын, ялангуяа өвслөг ургамлын метаболизмын үйл ажиллагаанд маш чухал үүрэг гүйцэтгэнэ.
