Нэадым

Нэадым (па-лацінску: Neodymium, ад грэц. «neos» новы і «didymos» блізьня) Nd — хімічны элемэнт, лянтаноід; атамны нумар 60. Упершыню выдзелены у 1885 годзе нямецкім хімікам Карлам Ўэльсбахам (Carl F. Auer von Welsbach). Нэадым мае дзьве алятропныя формы — двайную шасьцігранную і кубічную, пераход паміж якімі адбываецца пры тэмпэратуры 863°C.

Празэадым ← Нэадым → Прамэт Nd ↓ U 60Nd Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў
Выгляд
нэадым у колбе, запоўненай аргонам 5 грамаў звышчыстага нэадыму, памер каля 1 см
Агульная інфармацыя
Назва, сымбаль, атамны нумар	Нэадым, Nd, 60
Катэгорыя элемэнту	Лантаноіды
Група, пэрыяд, блёк	Лянтаноіды, 6, f
Адносная атамная маса	144,242 г·моль−1
Канфігурацыя электронаў	[Xe] 4f4 6s2
Электронаў у абалонцы	2 8 18 22 8 2
Фізычныя ўласьцівасьці
Колер	срабрыста-белы
Фаза	Цьвёрдае цела
Шчыльнасьць (пры п. т.)	7,00 г·см−3
Тэмпэратура плаўленьня	1294 K, 1021 °C, 1869,8 °F
Тэмпэратура кіпеньня	3347,15 K, 3074 °C, 5565,2 °F
Удзельная цеплыня плаўленьня	7,1 кДж·моль−1
Структура крышталічнай краты	hexagonal close-packed
Цеплаправоднасьць	(300 K) 17 Вт·м−1·K−1
Уласьцівасьці атама
Электраадмоўнасьць	1,14
Энэргіі іянізацыі	1-я: 533,1 кДж·моль−1
	2-я: 1040 кДж·моль−1
	3-я: 2130 кДж·моль−1
Радыюс Ван дэр Ваальса	181 пм
Іншыя характарыстыкі
Нумар CAS	7440-00-8
Найбольш стабільныя ізатопы
Асн. артыкул: ізатопы нэадыма
іза % пэрыяд паўраспаду распад энэргія (МэВ) прадукты распаду 142Nd 27,2% 142Nd зьяўляецца стабільным пры 82 нэўтронах 143Nd 12,2% 143Nd зьяўляецца стабільным пры 83 нэўтронах 144Nd 23,8% 2.29×1015 гадоў α  ? 140Ce 145Nd 8,3% 145Nd зьяўляецца стабільным пры 85 нэўтронах 146Nd 17,2% 146Nd зьяўляецца стабільным пры 86 нэўтронах 148Nd 5,7% 148Nd зьяўляецца стабільным пры 88 нэўтронах 150Nd 5,6% 6,7×1018 гадоў β−β−  ? 150Sm
п а р

Выкарыстоўваецца ў сумесі з празэадымам для атрыманьня бясколернага шкла, якое добра паглынае ўльтрафіялетавыя промні.

Сплавы магну, алюміну або тытану з нэадымам маюць высокую трываласьць і прымяняюцца ў авія- і ракетабудаваньні.

Падрыхтоўка

Нэадым здабываюць з мінералаў монацыт і бастнэзыт. Руду апрацоўваюць кіслотамі, затым выкарыстоўваюць экстракцыю растваральнікамі і іённы абмен для аддзялення нэадыму ад іншых элементаў. У канцы праводзіцца рэдукцыя для атрымання метала. ^[1]

Прымяненне

• Магніты: Нэадым выкарыстоўваецца для вырабу магнітаў NdFeB, якія маюць вельмі моцнае магнітнае поле. Яны прымяняюцца ў жорсткіх дысках, электрарухавіках, вятракругах, калонках і навушніках.^[2]
• Шкло і лазеры: Нэадым дадаецца ў шкло для надання фіялетавага або чырвонага колеру і выкарыстоўваецца ў Nd:YAG лазерах для медыцынскіх працэдур і зваркі.
• Электроніка: Нэадым уваходзіць у склад фосфараў для тэлевізараў і святлодыёдаў. Таксама выкарыстоўваецца ў крыаахаладжальніках дзякуючы высокай цеплаёмістасці.^[3]

• Прамысловасць і медыцына: Нэадым дадаецца ў сталь для паляпшэння якасці. Ізатопы нэадыму выкарыстоўваюцца ў радыятэрапіі і лазернай хірургіі.