Сканд

Сканд^[1] (па-лацінску: Scandium), Sc — хімічны элемэнт III групы пэрыядычнай сыстэмы; атамны нумар 21. Мяккі серабрыста-белы пераходны мэтал. У 1871 годзе Дзьмітры Мендзялееў прадказаў існаваньне сканду з хімічнымі ўласьцівасьцямі бору і назваў яго экабор (Eb)^[2]. Упершыню вылучыў сканд у 1879 годзе швэдзкі навуковец Лярс Нільсан (Lars Fredrik Nilson) і назваў яго ад лацінскага «Scandia» ў гонар Скандынавіі. 31-е месца сярод іншых элемэнтаў па распаўсюджанасьці ў зямной кары (0,0026% паводле масы)^[3]. Найбольш багаты скандам мінэрал тартвэйтыт. Радовішчы — у Нарвэгіі і на Мадагаскары.

Вапень ← Сканд → Тытан Sc ↓ Y 21Sc Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў
Выгляд
Агульная інфармацыя
Назва, сымбаль, атамны нумар	Сканд, Sc, 21
Катэгорыя элемэнту	Пераходныя мэталы
Група, пэрыяд, блёк	III, 4, d
Адносная атамная маса	44,955912 г·моль−1
Канфігурацыя электронаў	[ Ar ] 3d1 4s2
Электронаў у абалонцы	2 8 9 2
Фізычныя ўласьцівасьці
Колер	срабрысты
Фаза	Цьвёрдае цела
Шчыльнасьць (пры п. т.)	2,985 г·см−3
Тэмпэратура плаўленьня	1541 °C
Тэмпэратура кіпеньня	2830 °C
Структура крышталічнай краты	hexagonal close-packed
Магнэтызм	парамагнетык
Электрычны супор	5,5×10-7Ω·м
Цеплаправоднасьць	(300 K) 16 Вт·м−1·K−1
Каэф. цеплавога расшырэньня	(25 °C) 0,102 мкм·м−1·K−1
Модуль Юнга	74 ГПа
Уласьцівасьці атама
Электраадмоўнасьць	1,36
Энэргіі іянізацыі	1-я: 633,1 кДж·моль−1
	2-я: 1233 кДж·моль−1
	3-я: 2389 кДж·моль−1
Атамны радыюс	160 пм
Радыюс Ван дэр Ваальса	161 пм
Іншыя характарыстыкі
Нумар CAS	7440-20-2
Найбольш стабільныя ізатопы
Асн. артыкул: ізатопы
іза % пэрыяд паўраспаду распад энэргія (МэВ) прадукты распаду 45Sc 100% 45Sc зьяўляецца стабільным пры 24 нэўтронах
п а р

Прымяняецца ў электроніцы (каляровыя тэлевізары, флюарэсцэнтныя ды энэргазьберагальныя лямпы, элемэнты памяці), для вытворчасьці шкла. У сьвеце штогод вытвараецца ўсяго 50 кіляграмаў сканду^[4]. Няма дакладных зьвестак, колькі сканду маецца ў зямной паверхні.