Тэлюр

Тэлюр (па-лацінску: Tellurium) Te — хімічны элемэнт 16 групы пэрыядычнай сыстэмы; атамны нумар 52. Халькаген. Паўправаднік. Упершыню выдзелены ў 1782 годзе Францам Мюлерам фон Райхенстайнам (Franz Muller von Reichenstein) у Габсбурскай манархіі (цяпер Румынія). Назва паходзіць ад лацінскага «tellus», што азначае «Зямля».

Антымон ← Тэлюр → Ёд Se ↑ Te ↓ Po 52Te Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў
Выгляд
Агульная інфармацыя
Назва, сымбаль, атамны нумар	Тэлюр, Te, 52
Катэгорыя элемэнту	Паўмэталы
Група, пэрыяд, блёк	16, 5, p
Адносная атамная маса	127,6 г·моль−1
Канфігурацыя электронаў	[Kr] 4d10 5s25p4
Электронаў у абалонцы	2 8 18 18 6
Фізычныя ўласьцівасьці
Колер	срэбны
Фаза	Цьвёрдае цела
Шчыльнасьць (пры п. т.)	6,24 г·см−3
Тэмпэратура плаўленьня	722,66 K, 449,51 °C, 841,12 °F
Тэмпэратура кіпеньня	1261 K, 988 °C, 1810 °F
Удзельная цеплыня плаўленьня	17,5 кДж·моль−1
Структура крышталічнай краты	trigonal
Магнэтызм	дыямагнэтык
Электрычны супор	10-4Ω·м
Цеплаправоднасьць	(300 K) 3 Вт·м−1·K−1
Хуткасьць гуку	2610 м/с
Модуль Юнга	43 ГПа
Цьвёрдасьць Моаса	2,25
Уласьцівасьці атама
Ступені затляненьня	+6, +4, -2
Электраадмоўнасьць	2,1
Энэргіі іянізацыі	1-я: 869,0 кДж·моль−1
	2-я: 1790 кДж·моль−1
Атамны радыюс	140 пм
Радыюс Ван дэр Ваальса	137 пм
Іншыя характарыстыкі
Нумар CAS	13494-80-9
Найбольш стабільныя ізатопы
Асн. артыкул: ізатопы тэлюра
іза % пэрыяд паўраспаду распад энэргія (МэВ) прадукты распаду 120Te 0,09% 120Te зьяўляецца стабільным пры 68 нэўтронах 122Te 2,55% 122Te зьяўляецца стабільным пры 70 нэўтронах 123Te 0,89% >=9,2·1016 гадоў β+  ? 123Sb 124Te 4,74% 124Te зьяўляецца стабільным пры 72 нэўтронах 125Te 7,07% 125Te зьяўляецца стабільным пры 73 нэўтронах 126Te 18,84% 126Te зьяўляецца стабільным пры 74 нэўтронах 128Te 31,74% >=2,4·1024 гадоў 2β-  ? 128Xe 130Te 34,08% >=5·1023 гадоў β-  ? 130Xe
п а р

Асноўныя мінэралы — калаверыт (AuTe₂), алтаіт (PbTe) і інш. Зрэдку трапляецца ў самародным выглядзе. Запасы ў ЗША, Канадзе, Пэру, Японіі. Штогод здабываюць каля 220 тон тэлюру. Здабываюць галоўным чынам з адыходаў ад ачысткі медзі.

Тэлюр уваходзіць у склад стопка AgInSbTe, які выкарыстоўваецца для аптычных дыскаў.

Вонкавыя спасылкі

• Tellurium (Te) — Chemical properties, health and environmental effects (анг.)
• Tellurium"the essentials (анг.) [WebElements Periodic Table]
• The Element Tellurium (анг.) It's Elemental. Thomas Jefferson National Accelerator Facility - Office of Science Education. Праверана 23 лютага 2017 г.
• Tellurium (анг.) WolframAlpha