Плятына

Пля́тына (па-лацінску: Platinum ад гішпанскага "platina" "срэбра") Pt — хімічны элемэнт VIII групы пэрыядычнай сыстэмы; атамны нумар 78. Адносіцца да сямейства плятынавых мэталаў. Плятына была адкрытая Антоніё дэ Улоа (Antonio de Ulloa) у 1735 годзе ў Паўднёвай Амэрыцы, дзе яшчэ да падарожжаў Калюмба індзейцы выкарыстоўвалі гэты мэтал. У 1822 годзе вялікія радовішчы плятыны былі выяўленыя ў алювіяльных адкладаньнях гор Урала ў Расеі.

Ірыд ← Плятына → Золата Pd ↑ Pt ↓ Ds 78Pt Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў
Выгляд
крышталі чыстай плятыны два звышчыстых крышталя плятыны, кожны памерам каля 1 см, агульнай масай каля 1 грама
Агульная інфармацыя
Назва, сымбаль, атамны нумар	Плятына, Pt, 78
Катэгорыя элемэнту	Пераходныя мэталы
Група, пэрыяд, блёк	10, 6, d
Адносная атамная маса	195,084 г·моль−1
Канфігурацыя электронаў	[Xe] 4f14 5d9 6s1
Электронаў у абалонцы	2 8 18 32 17 1
Фізычныя ўласьцівасьці
Колер	Шэравата-белы
Фаза	Цьвёрдае цела
Шчыльнасьць (пры п. т.)	21,09 г·см−3
Тэмпэратура плаўленьня	2041.4 K, 1768.3 °C, 3214.9 °F
Тэмпэратура кіпеньня	4098 K, 3825 °C, 6917 °F
Удзельная цеплыня плаўленьня	20 кДж·моль−1
Структура крышталічнай краты	cubic close-packed
Цеплаправоднасьць	(300 K) 72 Вт·м−1·K−1
Хуткасьць гуку	2680 м/с
Модуль Юнга	168 ГПа
Цьвёрдасьць Моаса	3,5
Уласьцівасьці атама
Ступені затляненьня	+2, +4
Электраадмоўнасьць	2,28
Энэргіі іянізацыі	1-я: 870 кДж·моль−1
	2-я: 1791 кДж·моль−1
Іншыя характарыстыкі
Нумар CAS	7440-06-4
Найбольш стабільныя ізатопы
Асн. артыкул: ізатопы плятыны
іза % пэрыяд паўраспаду распад энэргія (МэВ) прадукты распаду 190Pt 0,014 6.5×1011 гадоў α ? 186Os 192Pt 0,782 192Pt стабільная пры 114 нэўтронах 194Pt 32,967 194Pt стабільная пры 116 нэўтронах 195Pt 33,832 195Pt стабільная пры 117 нэўтронах 196Pt 25,242 196Pt стабільная пры 118 нэўтронах 198Pt 7,16 198Pt стабільная пры 120 нэўтронах
п а р

Прыродныя крыніцы

Трапляецца ў самародным выглядзе, у выглядзе сплаваў і злучэньняў. Радовішчы ў ПАР, ЗША, Зімбабвэ, Канадзе, Калумбіі. Масавая доля плятыны ў зямной кары складае каля 5×10^-3 міліграмаў на кіляграм. Сусьветная вытворчасьць плятыны складае каля 155 тон штогод. Агульныя запасы плятыны складаюць больш за 30 000 тон.

Прымяненьне

Больш за 50% плятыны ідзе на вытворчасьць ювелірных вырабаў. Яшчэ прыкладна 30% выкарыстоўваецца ў аўтамабілебудаваньні (сплаў плятыны з палядам — каталізатар дапальваньня выхлапных газаў у аўтамабілях з бэнзынавым рухавіком), электроніцы і электратэхніцы (матэрыял электрычных кантактаў і дроту), у вытворчасьці хімічнага посуду, у якасьці каталізатару хімічных рэакцый.

Вонкавыя спасылкі

• Platinum»the essentials (анг.) [WebElements Periodic Table]
• The Element Platinum (анг.) It's Elemental. Thomas Jefferson National Accelerator Facility - Office of Science Education. Праверана 2 сакавіка 2017 г.
• Platinum (Pt) - Chemical properties, Health and Environmental effects (анг.) Lenntech B.V.
• Platinum (анг.) Wolfram|Alpha Knowledgebase 2017