Сӳрĕк газсем

Ырă ăратлă газ (çавăн пекех ине́ртлă^[1] е сайра га́з^[2]) — пĕр пек палăрăмсемлĕ химилле элементсен ушкăнĕ: нормаллĕ малсăлтавсенче вĕсем тĕссĕр, шăршăсăр, тута-масасăр тата химилле питĕ пĕчĕк реактивлăхлă пĕр атомлă газ пулса тăраççĕ. Инертлă газсен шутне çаксем кĕреççĕ: гелий (He), неон (Ne), аргон (Ar), криптон (Kr), ксенон (Xe) тата радиоактивлă радон (Rn). Çавăн пекех нумаях пулмасть уçнă оганесон (Og) та кĕме тивĕçлĕ, начах та унăн химилле палăрăмĕсене тĕпчеменпе пĕрех, вĕсем астат (At) тата теллур (Te) йышши металлоидсенни пекрех пулма пултарать тесе шутлаççĕ.

Элементсен периодла тытăмĕ H He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Сĕлтĕлле металсем	Сĕлтĕлле-çĕрле металсем	Куçăмлă металсем
Çăмăл металсем	Металлоидсем	Инертлă газсем
Металмаррисем Галогенсем Лантаноидсем Актиноидсем

Сӳрĕк е пархатарлă газсем — VIII ушкăнăн тĕп пайĕн хими элеменчĕ, вĕсен s- тата p- пĕлĕтлĕхĕсем туп-тулли.

Вĕсен шутĕнче:

• Гели
• Неон
• Аргон
• Криптон
• Ксенон
• Радон

Палăрăмсем

Сӳрĕк газсен хими хастарлăхĕ çав тери начар (ячĕ çавăнпа çапла). Апла пулсан та, вĕсем пурĕ те, гелисĕр пуçне, хутăшăнма пултараççĕ (сăмахран, фторпа).

Сӳрĕк газсен тĕсĕ-шăрши çук. Пĕчĕк шучĕпе вĕсемсы лăшра та, хăш ту тăприсенче тĕл пулаççĕ. Сӳрĕк газсем наркăмăшлă мар. Çапах та çын сӳрĕк çеç атмосферăра йӳçлĕк çуккине пула пурăнма пултараймасть. Аргонлă сывлăшра çын вилнисем те пур . Радиоактивлă радонпа сывлани рак амакне пуçарса ярать.