Ксенон

Элементсен периодла тытăмĕ H He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Сĕлтĕлле металсем	Сĕлтĕлле-çĕрле металсем	Куçăмлă металсем
Çăмăл металсем	Металлоидсем	Инертлă газсем
Металмаррисем Галогенсем Лантаноидсем Актиноидсем

Ксенон / Xenon (Xe)
Атом номерĕ	54
Ансат япалалăхăн курăмĕ	Тĕссĕр, тутăсăр тата шăрсăр пархатарлă газ
Атом палăрăмĕсем
Атом масси (моль масси)	131,29 а. е. м. (г/моль)
Атом радиусĕ	? (108)[1] пм
Ионизаци энергийĕ (пĕрремĕш электрон)	1 170,0 (12,13) кДж/моль (эВ)
Электронсен конфигурацийĕ	[Kr] 4d10 5s2 5p6
Химилле палăрăмсем
Ковалентла радиус	140[1] пм
Ион радиусĕ	190[1] пм
Электронегативлăх (Полинг шучĕпе)	2,6
Электрод потенциалĕ	0
Оксидлав капашĕсем	0, +1, +2, +4, +6, +8
Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем
Тачăлăх	3,52 (при −109 °C) г/см³
Пайлавла ăшăшăнăçтарăш	20,79[2] Дж/(K·моль)
Ăшăяраслăх	0,0057 Вт/(м·K)
Шăрану температури	161,3 K
Шăраннин пайлавла ăшши	2,27 кДж/моль
Вĕрев температури	166,1 K
Пăспулăмăн ăшăлăхĕ	12,65 кДж/моль
Моль калăпăшĕ	42,9 см³/моль
Ансат япалалăхăн кристалл решетки
Решетке тытăмĕ	кубла енĕпе центьăрланă
Решетке периочĕ	6,200 Å
c/a танлашăнни	—
Дебай температури	n/a K

Xe	54
131,29
5s²5p6
Ксенон

Тĕпчесе уçнин историйĕ

Элемента 1898 çулта акăлчан тĕпчевçисем — У. Рамзай тата М. Треверс криптон çумĕнчи пĕчĕк хутăш тесе (грек чĕлхипе ксенос - ют).

Тупăçлани

Ксенона металлурги завочĕсенче ксенон-криптон концентратне пуçтарса, ректификацилесе тупăçлаççĕ.

Усă курни

Хаклă пулин те, ксенона улăштарма май çук:

• Ксенона хĕртмелли лампăна, хăват газоразряд тата импульс çутăн (лампăсен колбинчи газ атомĕн пысăк йывăрăшĕ вольфрам хĕртмелли çип çийĕнчен тарма чарать) çуткуçĕсене тултараççĕ.
• Радиохастар изотопĕсемпе (¹²⁷Xe, ¹³³Xe, ¹³⁷Xe, тата ыттисем) применяют в качестве источников излучения в радиографие и медицинăра диагностика енĕпе, вакуумлă хатĕрсене сывлăш кĕмест-и тесе тĕрĕслеççĕ.
• Ксенонăн фторичĕсемпе металсене сӳрĕклетес (пассиваци) тĕллевĕпе усă кураççĕ

Хими пахалăхĕсем

«Сӳрĕк газсенчен» çак газа пĕрремĕш хими элеменчĕсемпе çыхăнтарнă.

Изотопĕсем

Тĕп статья: Ксенон изотопĕсем

Физиологиллĕ ĕçĕсем

• Ксенон газĕ сиенсĕр, анчах та наркоза кĕртме пултарать, ытлашши концентрациллĕ чух (80 % ытла) сывлăш çитмесĕр пăвăну (асфикси) пулать.
• Ксенон фторичĕсем наркăмăшлă, сывлăшри ПДК — 0,05 мг/м³.