Рутений

Рутени —Элементсен периодикăллă системин 44-мĕш хими элеменчĕ, символĕ Ru(лат. Rutheniumm}}), платина ушкăнне кĕрекен хытă кĕмĕл тĕслĕ металл. (

Элементсен периодла тытăмĕ H He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Сĕлтĕлле металсем	Сĕлтĕлле-çĕрле металсем	Куçăмлă металсем
Çăмăл металсем	Металлоидсем	Инертлă газсем
Металмаррисем Галогенсем Лантаноидсем Актиноидсем

Рутени (Ru)
Атом номерĕ	44
Ансат япалалăхăн курăмĕ	Çутă кĕмĕл тĕслĕ металл
Атом палăрăмĕсем
Атом масси (моль масси)	101.07 а. е. м. (г/моль)
Атом радиусĕ	134 пм
Ионизаци энергийĕ (пĕрремĕш электрон)	710.3(7.36) кДж/моль (эВ)
Электронсен конфигурацийĕ	[Kr] 4d7 5s1
Химилле палăрăмсем
Ковалентла радиус	125 пм
Ион радиусĕ	(+4e)67 пм
Электронегативлăх (Полинг шучĕпе)	2.2
Электрод потенциалĕ	0
Оксидлав капашĕсем	8, 6, 4, 3, 2, 0, -2
Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем
Тачăлăх	12.41 г/см³
Пайлавла ăшăшăнăçтарăш	0.238[1] Дж/(K·моль)
Ăшăяраслăх	117.0 Вт/(м·K)
Шăрану температури	2583 K
Шăраннин пайлавла ăшши	(25.5) кДж/моль
Вĕрев температури	4173 K
Пăспулăмăн ăшăлăхĕ	n/a кДж/моль
Моль калăпăшĕ	8.3 см³/моль
Ансат япалалăхăн кристалл решетки
Решетке тытăмĕ	гексагоналлă
Решетке периочĕ	2.700 Å
c/a танлашăнни	1.584
Дебай температури	n/a K

Ru	45
101.07
[Kr] 4d7 5s1
Рутени

Неорганика çыхăнăвĕсем

Рутени йуçĕксемпе патша эрехĕнче ( HCl тата HNO₃ хутăшĕ) ирĕлмест. Çав вăхăтрах хлорпа 400 °C ытларах чухне çыхăнать (RuCl₃ пулать) тата сĕлтĕсемпе нитратсемпе пĕрле ирĕлтесен рутенатсем пулаççĕ (сăмахран Na₂RuO₄). Рутени темиçе валентлă çыхăнусем тума пултарать:

8 RuO₄; RuO₄ · PCl₃

7 M[RuO₄]

6 M₂[RuO₄]; M₂[RuF₈]; RuF₆

5 M[RuF₆]; RuF₅

4 RuCl₄; RuO₂; M₂[RuCl₆]

3 RuCl₃; М₃[RuCl₆]

2 M₂[RuCl₄]; M₄[Ru(CN)₆]

1 Ru(CO)_nBr

0 Ru(CO)_n

Рутени çыхăнăвĕсем хушшинче анлă спектр нитрозоçыхăнăвĕсем пурри паллă ( RuNO). Çак комплекс çыхăнăвĕсем, (сăмахран [RuNO(NO₂)₂(NH₃)₂OH]) тата нитрозонитрокомплексĕсем (ятарлă [RuNO(NO₂)₄OH]^2-) тĕреклĕхпе тата кинетика инертлăхĕпе уйрăлса тăраççĕ.

Рутени тетраоксчĕ (Ru^+VIIIO₄) пахалăхĕсемпе осми тетраоксчĕ евĕрлĕ.

Изотопĕсем

Тĕп статья: Рутени изотопĕсем

Усă курни

• Титан çине кăштах хушсан (0,1 %) тутăхасран çирĕпрех тăвать.
• Платинăпа рутени шăранчăкĕсем питĕ çиĕнесрен çирĕп электричество контакчĕсем тума усă кураççĕ.
• Нумай хими рекцисенче катализатор пек усă кураççĕ. Орбита станцисенчи шыв тасатма усă курни питĕ пысăк пĕлтерĕшлĕ.
• Пӳлĕм температуринче атмосферăри азота çыхăнтарма пултарни уникаллă.
• Аэрокосмос техникинче пысăк температурăна чăтакан конструкци материалĕсем тума кирлĕ. 500 °C таран молибденпа вольфрамăн чи лайăх шарăнчăкĕсенчен иртереççĕ.
• Юлашки çулсенче электричество суперконденсаторĕсем тумалли материалсем хушшинче рутени оксичне тĕпчеççĕ (700 Фарад/грамм нумарах)^[2].

Физиологи пахалăхĕсем

Чĕрĕ организăмĕсене кĕрекен пĕртен пĕр платина ушканĕнчи металл. Мышцăсенче пухăнать. Оксичĕ (VIII) притĕ наркăмăшлă.

Каçăсем

• Рутени Webelements сайтра
• Рутени хими элеменчĕсен вулавăшĕнче 2007 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 30-мӗшӗнче архивланӑ.
• рутени onx.distant.ru сайтра 2010 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 31-мӗшӗнче архивланӑ.
• Рутени изотопĕсем 2010 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 15-мӗшӗнче архивланӑ.