Маркăмăш

Маркăмăш — Элементсен периодикăллă системин 33-мĕш хими элеменчĕ.

Элементсен периодла тытăмĕ H He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Сĕлтĕлле металсем	Сĕлтĕлле-çĕрле металсем	Куçăмлă металсем
Çăмăл металсем	Металлоидсем	Инертлă газсем
Металмаррисем Галогенсем Лантаноидсем Актиноидсем

Маркăмăш (As)
Атом номерĕ	33
Ансат япалалăхăн курăмĕ	Тимĕр тĕслĕ металмар
Атом палăрăмĕсем
Атом масси (моль масси)	74.92159 а. е. м. (г/моль)
Атом радиусĕ	139 пм
Ионизаци энергийĕ (пĕрремĕш электрон)	946.2(9.81) кДж/моль (эВ)
Электронсен конфигурацийĕ	[Ar] 3d10 4s2 4p3
Химилле палăрăмсем
Ковалентла радиус	120 пм
Ион радиусĕ	(+5e)46 (-3e)222 пм
Электронегативлăх (Полинг шучĕпе)	2.18
Электрод потенциалĕ	0
Оксидлав капашĕсем	5, 3, -3
Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем
Тачăлăх	5.73 (grey arsenic) г/см³
Пайлавла ăшăшăнăçтарăш	0.328[1] Дж/(K·моль)
Ăшăяраслăх	(50.2) Вт/(м·K)
Шăрану температури	1090 K
Шăраннин пайлавла ăшши	n/a кДж/моль
Вĕрев температури	876 K
Пăспулăмăн ăшăлăхĕ	32.4 кДж/моль
Моль калăпăшĕ	13.1 см³/моль
Ансат япалалăхăн кристалл решетки
Решетке тытăмĕ	тригоналлă
Решетке периочĕ	4.130 Å
c/a танлашăнни	2.805
Дебай температури	285.00 K

As	33
74,92
[Ar] 3d10 4s2 4p31
Маркăмăш

Ячĕ пулни

Вырăс чĕлхинчи маркăмăш ячĕ (мышьяк) шăшисемпе йĕкехӳресене пĕтерме усă курнипе çыхăннă. Грек сăмахĕ ἀρσενικόν персен زرنيخ (zarnik) — «сарă аурипигмент» тенине пĕлтерет. Халăх этимологийĕ ав.гр. ἀρσενικός — арçынăн сăмах патне илсе каять^[2].

Изотопĕсем

Тĕп статья: Маркăмăш изотопĕсем

Биологи ролĕ

Маркăмăшпа ун пĕтĕм çыхăнăвĕ наркăмăшлă. Нумай наркăмăш организăма лексен хăстарать, чĕкĕртет, хырăм ыратать, тĕп нерв системи пусăрăнать. Калифорнири Моно кӳллинче GFAJ-1 бактери тупнă. Ун ДНК-инче фосфор вырăнне маркăмăш вырнаçнă. ^[3][4][5].

Маркăмăшпа çутçанталăка варлани

Раççейри Кисан облаçĕн Скопин хулинче металлурги комбиначĕ нумай çул ĕçленĕ май 1500 тонна яхăн 80% маркăмăшлă тусан евĕр каяшсем пытарнă. Çынна вĕлерме 5 мг маркăмăш çитнĕ май, могильниксенче 200 милиард вилмелли доза вырнаçнă.^[6].

Каçăсем

• Маркăмăш Webelements сайтра(акăлч.)
• Маркăмăш хими элеменчĕсен вулавăшĕнче 2012 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 10-мӗшӗнче архивланӑ.
• Маркăмăш геохимийĕ 2007 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 14-мӗшӗнче архивланӑ.